12 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Πέμπτη. Ύστερα από 1264 μέρες Κατοχής η Αθήνα είναι και πάλι ελεύθερη. Οι Γερμανοί υποστέλλουν τη σημαία τους από την Ακρόπολη στις 9:45 το πρωί, ενώ την ίδια στιγμή τμήμα του γερμανικού στρατού καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη λίγο πριν αποχωρήσει από την Αθήνα.
Ο Γερμανός αντιπτέραρχος, στρατιωτικός διοικητής Νοτίου Ελλάδος Χέλμουτ Φέλμυ δηλώνει ότι τα γερμανικά στρατεύματα αποσύρονται από την Αθήνα που έχει κηρυχθεί ανοχύρωτη πόλη. Το ίδιο κάνουν και τα συνεργαζόμενα με τους κατακτητές Τάγματα Ασφαλείας τα οποία κλείνονται στο στρατόπεδο στο Γουδί. Μικρό γερμανικό απόσπασμα παραμένει στον Πειραιά για να διενεργήσει καταστροφές.
Πριν ακόμα οι τελευταίοι Γερμανοί εκκενώσουν την πόλη, ο αθηναϊκός λαός ξεχύνεται στους δρόμους σε ένα αυθόρμητο ξέσπασμα και η Αθήνα κατακλύζεται από ελληνικές και συμμαχικές σημαίες (αγγλικές, σοβιετικές, αμερικανικές).
«Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…». Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά «Εμπατίρησε»(καινούργια λέξη argot).. Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του «παιδικού μετώπου» του ΕΑΜ», γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς για τη «μεγάλη ημέρα» (Γιώργος Θεοτοκάς, Τετράδια Ημερολογίου, Αθήνα: Εστία).
Ο Κώστας Παράσχος, δημοσιογράφος, ένας από τους εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίους που συρρέουν στο κέντρο της πόλης, περιγράφει την πρωτόγνωρη εμπειρία που έζησε: «Μπήκα άθελά μου στο ρυθμό που επικρατούσε γύρω μου. Τι κάναμε δηλαδή; Μα απλό πράγμα: χαιρόμαστε και δεν ξέραμε πώς να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό μας […] Τώρα μας ενδιέφερε να ζήσουμε τη μεγάλη μέρα» (Κώστας Παράσχος, Η απελευθέρωση, Αθήνα: Ερμής 1983)
Τη 12η Οκτωβρίου κυριαρχούν οι αυθόρμητες εκδηλώσεις του αθηναϊκού λαού για την απελευθέρωση της πόλης. Σε όλη τη διάρκεια των πανηγυρισμών επικρατεί απόλυτη τάξη σε αντίθεση με ότι συνέβη σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ο Βρετανός συνταγματάρχης της SOE, Ρ. Σέπαρντ, σύνδεσμος του Στρατιωτικού Διοικητή με το Βρετανικό Στρατηγείο, ο οποίος επισκέφθηκε το βράδυ της 12ης Οκτωβρίου τις συνοικίες της πόλης και τις περιοχές που έλεγχε το ΕΑΜ διαπίστωσε απόλυτη ησυχία παντού, ενώ ο ΕΛΑΣ και άλλες οργανώσεις περιπολούσαν με πειθαρχία στους σχεδόν έρημους δρόμους (Χρονολόγιο γεγονότων 1940-1944. Από τα έγγραφα του βρετανικού υπουργείου των εξωτερικών Foreign Office 371 Τόμος Β 1944, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών 2004).
Η απελευθέρωση της Ελλάδας έθετε στο επίκεντρο το ζήτημα της δομής της μεταπολεμικής εξουσίας. Η Αντίσταση κατά των αρχών κατοχής είχε αναδείξει νέες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις οι οποίες με προεξάρχον το ΕΑΜ ασκούσαν εξουσία σε εκτεταμένες περιοχές της ορεινής Ελλάδας. Επιπρόσθετα, διέθεταν αξιόμαχο στρατό, τον ΕΛΑΣ, το δεύτερο μεγαλύτερο αντάρτικο στρατό στην Ευρώπη, ο οποίος είχε επιδείξει σημαντικές επιτυχίες εναντίον των στρατευμάτων Κατοχής. Το ΕΑΜ, λαμβάνοντας υπόψη του τη διεθνή συγκυρία, παράλληλα με τη δημιουργία της Κυβέρνησης του Βουνού υπέγραψε το Εθνικό Συμβόλαιο του Λιβάνου (20 Μαΐου 1944), προσχώρησε στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Γ. Παπανδρέου (2 Σεπτεμβρίου 1944) και στην Καζέρτα συμφώνησε στην υπαγωγή των αντάρτικων δυνάμεων στη συμμαχική διοίκηση (26 Σεπτεμβρίου 1944).
Ο παλαιός πολιτικός κόσμος, συσπειρωμένος γύρω από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου σχεδίαζε την επιστροφή του στην πολιτική σκηνή. Μία επιστροφή η οποία θα στηρίζονταν στη βρετανική διπλωματία και στα βρετανικά όπλα. Η επιχείρηση ΜΑΝΝΑ προέβλεπε την απόβαση βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα αμέσως μετά την υποχώρηση των Γερμανών με επίκληση την «τήρηση του νόμου και της τάξης» αλλά κατ’ ουσία για την εξασφάλιση του πολιτικού ελέγχου.
Οι τελευταίες ημέρες της Κατοχής δεν ήταν αναίμακτες. Με στοχευμένες επιθέσεις δύο μέρες πριν την υποχώρησή τους Γερμανοί και Τάγματα Ασφαλείας εκτέλεσαν 47 άτομα και πυρπόλησαν 400 σπίτια στο Κορωπί, στο δρόμο προς την πρωτεύουσα από τα ανατολικά παράλια της Αττικής, από όπου οι Βρετανοί προωθούσαν οπλισμό στον Στρατιωτικό Διοικητή Αττικής Π. Σπηλιωτόπουλο για την ενίσχυση της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής αλλά και των αντικομμουνιστικών οργανώσεων, όπως η Χ. Την παραμονή της Απελευθέρωσης Γερμανοί επιτέθηκαν στην προσφυγική Καισαριανή, προπύργιο του ΕΑΜ, δολοφονώντας με απαγχονισμό τους αγωνιστές που συνέλαβαν..
Με την πλήρη αποχώρηση των Γερμανών εγκαταστάθηκε στην Αθήνα τριμελές κλιμάκιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας από τους υπουργούς Φ. Μανουηλίδη, Γ. Ζεύγο και Θ. Τσάτσο για να αναλάβει την εξουσία των απελευθερωμένων περιοχών ενώ η Αστυνομία, που τελούσε υπό τις διαταγές του Άγγελου Έβερτ, συνέλαβε τον τελευταίο κατοχικό πρωθυπουργό Ι. Ράλλη ο οποίος είχε παραμείνει στην Μητρόπολη καθ’ όλη τη διάρκεια της 12ης Οκτωβρίου. Την ίδια τύχη είχε και ο πρώτος δωσίλογος πρωθυπουργός Γ. Τσολάκογλου και οι υπουργοί της κυβέρνησής του αλλά και διευθυντές εφημερίδων που είχαν συνεργαστεί ανοιχτά με τους Γερμανούς (Ελευθερία, 13 Οκτωβρίου 1944).
Οι τρεις υπουργοί της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ύστερα από δοξολογία στη Μητρόπολη της Αθήνας απηύθυναν ομιλία στο πλήθος που είχε κατακλύσει την πλατεία Συντάγματος. Ακολούθησε είσοδος στην πόλη και παρέλαση 700 Βρετανών καταδρομέων και 400 Ιερολοχιτών. Τα τμήματα αυτά κατέληξαν στην πλατεία Συντάγματος όπου τα επιθεώρησε ο διορισμένος από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής Π. Σπηλιωτόπουλος και κατέθεσαν στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη. «Στην πόλη επικρατεί τεράστιος ενθουσιασμός», σημείωναν τα τηλεγραφήματα που έστελναν οι βρετανοί σύνδεσμοι.
Την επόμενη της Απελευθέρωσης τους αυθόρμητους πανηγυρισμούς του αθηναϊκού λαού διαδέχθηκαν διαδηλώσεις των οργανώσεων με έντονα συμβολικά στοιχεία. Στις 13 και τις 14 Οκτωβρίου το ΕΑΜ κατέβασε συντεταγμένα τις δυνάμεις του στο κέντρο της Αθήνας με συνθήματα υπέρ των Συμμάχων, της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και της Λαοκρατίας.
Η ιστορία της Μεταπολεμικής Ελλάδας και οι δραματικές σελίδες της έχουν μόλις ξεκινήσει.
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Επίσκεψη Τραμπ και Μελάνια στη Βρετανία: Λαμπρή υποδοχή, στρατιωτικές επιδείξεις και… διαδηλώσεις [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x398/0,26,608,267/crop/both/e4/e418a293f56941b3829e32f418cbad4f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Στο Κογκρέσο ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος: Μήνυμα ενότητας και ειρήνης στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x473/0,27,608,368/crop/both/f3/f301ae21af0f4cdcada9b5c680abc243.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Συναγερμός: Αυτοκίνητο έπεσε στην πύλη του FBI στο Πίτσμπουργκ - Τρομοκρατική ενέργεια βλέπουν οι αρχές [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x380/0,24,608,365/crop/both/f0/f033415ecbfa4ce4be56df8b63e66fd7.jpg?quality=60&404=default&v=2)
