Κι όμως, η τελετουργική χρήση του αβγού ως εορταστικής τροφής αμέσως μετά την Ανάσταση, έχει προχριστιανική προέλευση και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η συγκεκριμένη τελετουργία ήταν απαγορευμένη από την επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία, ως «ελληνίζουσα», άρα και αιρετική.
Τα έθιμα του Πάσχα, η καταγωγή και οι παραλλαγές τους, η σχέση με την εναλλαγή των εποχών, οι συμβολισμοί και τα περίεργα.
Όπως εξηγεί στο TheTOC.gr ο Εμμανουήλ Βαρβούνης, καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, στη Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης «η βασική ιδέα που συνέχει τις λαϊκές θρησκευτικές τελετουργίες που σχετίζονται με τον κύκλο των κινητών εορτών του Πάσχα είναι εκείνη του θνήσκοντος και αναστωμένου θεού.
Μια ιδέα που αποτελεί την βάση της χριστιανικής θρησκείας, απαντά όμως και σε άλλους, προχριστιανικούς πολιτισμούς, και βεβαίως σχετίζεται με τον κύκλο της σποράς των δημητριακών, τον σπόρο που πέφτει στη γη (: πεθαίνει) το φθινόπωρο για να αναστηθεί (: βλαστήσει) την άνοιξη…»
Από τον Οσιρι και τον Διόνυσο μέχρι την Ορθοδοξία
«Ήταν λοιπόν φυσικό» συνεχίζει ο Εμμανουήλ Βαρβούνης «οι σχετικές λαϊκές τελετουργίες, με τις ρίζες τους να χάνονται στα βάθη του χρόνου, να διατηρήσουν αν όχι στοιχεία αυτούσια, τουλάχιστον αναμνήσεις από τις αντίστοιχες λαϊκές τελετουργίες που συνόδευαν την λαϊκή εκδοχή της λατρείας θεοτήτων όπως ο Όσιρις για τους Αιγύπτιους, ο Τουμούσι για τους Βαβυλώνιους, ο Διόνυσος, η Περσεφόνη και ο Άδωνις, για τους αρχαίους Έλληνες κ..ό.κ.
Η ανάσταση της φύσης, μετά τη νάρκη του χειμώνα, που από τον λαϊκό άνθρωπο ερμηνεύεται – με τους όρους της ανθρώπινης ζωής – ως θάνατος, αποτελούσε βασική για την αγροτοκτηνοτροφική κοινότητα καμπή, μια οριακή μετάβαση στον διαρκώς ανακυκλούμενο και κοινωνικά κατασκευασμένο χρόνο των παραδοσιακών κοινοτήτων, που γρήγορα περιχαρακώθηκε μαγικά με τελετουργίες».
Αβγό το … αιρετικό
«Βασικό ρόλο στα ελληνικά αναστάσιμα έθιμα παίζει η τελετουργική χρήση του αβγού ως εορταστικής τροφής αμέσως μετά την Ανάσταση.
Η γονιμική και προχριστιανική προέλευση της τελετουργικής αυτής βρώσης αποδεικνύεται και από το γεγονός της απαγορεύσεως της συγκεκριμένης τελετουργίας από την επίσημη Ορθόδοξη Εκκλησία, ως «ελληνίζουσα», άρα και αιρετική…»
Τα δαιμόνια φοβούνται τις κροτίδες
«… Το νόημα της έκφρασης της νίκης της ζωής επί του θανάτου, αλλά και της αποτροπής των βλαπτικών και επίβουλων δαιμονικών πνευμάτων που ελλοχεύουν στην διαβατήρια και οριακή στιγμή της Αναστάσεως, και τα οποία ως δαιμονικά πνεύματα φοβούνται τους ξαφνικούς και δυνατούς θορύβους, έχουν οι πανθρακικοί, και μαζί πανελλήνιοι, πυροβολισμοί και κρότοι μετά το «Χριστός Ανέστη».
Κόκκινο αβγό στους τάφους των νεκρών
Το ίδιο δε νικητήριο κατά της φθοράς και παρηγορητικά χαρμόσυνο νόημα έχει η τελετουργία του θυμιάματος στους τάφους των προγόνων και των συγγενών, στους οποίους πριν έχουν τοποθετήσει ένα κόκκινο αβγό, όπως μαρτυρείται στις Σαράντα Εκκλησιές….»
Το έθιμο απαντάται «και στο Αλμαλί των Μαλγάρων, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, αμέσως μετά το άκουσμα του «Χριστός Ανέστη», και πριν επιστρέψουν στα σπίτια τους. Οι νεκροί πρόγονοι «ξυπνούνα με το Χριστό μαζίτσα», και μπορούν μέσω των τελετουργιών αυτών να πάρουν την συμβολική – έστω και προσωρινή, μέχρι την παραμονή της Πεντηκοστής – θέση τους στην κοινότητα, και να προσφέρουν τις γονιμοποιητικές δυνάμεις τους για την επίτευξη του κοινού σκοπού, της ευκαρπίας, της καλής σοδειάς και της καλοχρονιάς, στην κρίσιμη παραγωγική στιγμή της άνοιξης, κατά την οποία εορτάζεται το χριστιανικό Πάσχα…»
Άγιο Φως: Για τη βασκανία και τη … χαλαζόπτωση
«Στο ίδιο πλαίσιο, και με τους ίδιους σκοπούς, οι Έλληνες απέδιδαν – και συνεχίζουν βέβαια να αποδίδουν - στο αναστάσιμο φως, που διένεμε ο ιερέας στο ναό το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου και πριν την Ανάσταση, ιδιότητες και διαστάσεις καθαρτηρίου, γι’ αυτό και αγιασμένου και γονιμικού, πυρός.
Έτσι στην Αίνο, φύλαγαν όλο το χρόνο τα «λαμπροκέρια» στο εικονοστάσι, για να τα ανάβουν και να σταυρώνουν με αυτά κάθε άρρωστο ή βασκαμμένο μέλος της οικογένειας, ενώ στην περιοχή της Αδριανούπολης άναβαν τα κεριά αυτά σε περιπτώσεις θυελλών, πιστεύοντας ότι έτσι θα αποτρέψουν τη χαλαζόπτωση».
Η λυτρωτική και καθαρτήρια δύναμη του πυρός
«Στην περιοχή της Αγχιάλου συνήθιζαν να απευθύνουν τον αναστάσιμο χαιρετισμό, κρατώντας την πασχαλινή λαμπάδα τους αναμμένη, στα δέντρα της αυλής και στα οικόσιτα ζώα τους.
Στην Φιλιπούπολη πάλι καψάλιζαν με την αναμμένη λαμπάδα τους τα άκαρπα δέντρα και το τρίχωμα των ζώων τους, πιστεύοντας ότι έτσι θα ενισχυθεί η υγεία τους και θα αυξηθεί η παραγωγικότητά τους. Στις Σαράντα Εκκλησιές μετέφεραν τελετουργικά το φως της Αναστάσεως από την εκκλησία στο σπίτι, άναβαν με αυτό την καντήλα στο εικονοστάσι και την εστία τους, κατόπιν δε σταύρωναν με την αναμμένη λαμπάδα όλους τους τοίχους των δωματίων του σπιτιού. Επιδιώκονταν έτσι η τελετουργική μετάδοση της λυτρωτικής και καθαρτήριας δύναμης του πυρός στην οικογένεια.
Με το φως αυτό, στη Μάδυτο άναβαν φανούς, ώστε η δύναμή του να μεταδοθεί συμβολικά σε όλη την φύση. Όλα τα παραπάνω φανερώνουν πως οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν στις ανάλογες λαϊκές θρησκευτικές τελετουργίες τους το αναστάσιμο φως ως ισχυρό γονιμικό μέσο, με στόχο την υγεία και την καλοτυχία. Απόδειξη για το ότι απέδιδαν παρόμοιο χαρακτήρα σε όλες τις εορτάσιμες ημέρες της Διακαινησίμου Εβδομάδος αποτελεί το ότι στην Ανατολική Θράκη το Σάββατο πριν την Κυριακή του Θωμά λούζονταν τελετουργικά «για ν’ ασπρίσ’νε», για να ζήσουν δηλαδή ως τα βαθιά τους γεράματα, γι’ αυτό και το έλεγαν «Άσπρο Σάββατο», ενώ κάποτε αποκαλούσαν και ολόκληρη την Διακαινήσιμο Εβδομάδα «ασπροβδόμαδο».
Κούνια ή αιώρα: Οι τελετουργικές αιωρήσεις με τους γονιμικούς συμβολισμούς
«Βασικό στοιχείο των αναστάσιμων λαϊκών τελετουργιών ήταν η κούνια, ή «αιώρα», με τους πανάρχαιους γονιμικούς συμβολισμούς της. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η γονιμική κατά βάσιν τελετουργία της αιώρας είχε και πιο πρακτικούς σκοπούς, καθώς συχνά εξειδικεύονταν σε πρακτικά γονιμικά αλλά και κοινωνικά ζητήματα, όπως η εξεύρεση συζύγου. Έτσι στην Αίνο, όπου συσχέτιζαν την αιώρα με την πρόοδο της καλλιέργειας και της σοδειάς του σουσαμιού, τα κορίτσια που κουνούσαν η μία την άλλη συνδιαλέγονταν μέσω των τελετουργικών τραγουδιών του εθίμου. Με τελετουργικές πράξεις και τελετουργικά επίσης τραγούδια, οι Έλληνες προσπαθούσαν να επιδράσουν συνειρμικά και μαγικά πάνω στη ευφορία της φύσης».
Αιωρήσεις: Όταν οι Αθηναίοι στην αρχαία Ελλάδα έστηναν τελετουργικές αιώρες
«Ο Γ.Κ. Σπυριδάκης, έχει σημειώσει ότι ανάλογες τελετουργικές αιωρήσεις συναντούμε όχι μόνο στους υπολοίπους βαλκανικούς λαούς, αλλά και σε λαούς ευρωπαϊκούς, όπως επίσης και στη Β. Αμερική, τη Β. Αφρική, τη ΝΑ Ασία, αλλά και στους αρχαίους Αθηναίους, που επίσης έστηναν τελετουργικές αιώρες, κατά τα Ανθεστήριά τους. Ο Σπυριδάκης πιστεύει ότι η τελετουργική αιώρηση είχε σκοπό την καρποφορία όχι μόνον των αμπελιών αλλά και την ενίσχυση «γενικώτερον της γονιμότητος όλων των παραγωγικών μέσων του φυτικού και του ζωϊκού βασιλείου». Αυτό, μέσω του τελετουργικού εξιλασμού του αέρα από κακοποιά πνεύματα, που θεώρησε σκοπό της τελετουργικής αιώρησης ο J.G. Frazer, μπορούσε να επιτευχθεί με την μαγική εξασφάλιση ενός αέρα εύκρατου και υγειϊνού, για τον οποίο δέεται ευχετικά και η Ορθόδοξη Εκκλησία, σε πολλές από τις λατρευτικές τελετές της».
Στάχτη από τον καμένο Ιούδα «δια μαγικήν χρήσιν»
«Πληροφορίες από την Ανατολική Θράκη, αναφέρουν ότι «το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, κατά την περιφορά του επιταφίου, αφού έκαιγαν τον Ιούδα κατά την στάση της λιτανευτικής πομπής σε κάποιο παρεκκλήσι του χωριού, και καθώς ο ιερέας διάβαζε τη σχετική με τον Ιούδα ευαγγελική περικοπή, έπαιρναν όλοι από μια χούφτα της στάχτης που έμενε, για να την ρίξουν το Μεγάλο Σάββατο στους τάφους των συγγενών τους, «ή δια μαγικήν χρήσιν».
Το ίδιο γινόταν και στις Μέτρες, όπου το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου ο ιερέας τελούσε τρισάγια στους τάφους των νεκρών, όπου έριχναν στάχτη από το κάψιμο του ομοιώματος του Ιούδα, που είχε γίνει την προηγούμενη ημέρα.
Στο Φανάρι πάλι έριχναν τη στάχτη αυτή στις τριανταφυλλιές, για να απαλλαγούν από τα βλαπτικά ζωύφια, ή την φύλαγαν, θεωρώντας την ως αποτελεσματικό φάρμακο για τον φόβο. Η τελετουργική αυτή χρήση της στάχτης, με τις νεκρολατρικές και γονιμικές διαστάσεις της, μας δείχνει πώς μέσα από την τελετουργική διαδικασία απλά υλικά αντικείμενα, όπως η στάχτη, σημασιοδοτούνται συμβολικά, αποκτώντας γονιμοποιητική δύναμη αλλά και τις ιδιότητες φαρμάκων, για την ύλη και το πνεύμα, για σωματικές και ψυχικές ασθένειες».
Οι μύθοι του Οιδίποδα και του Ιούδα
«Ο Βάλτερ Πούχνερ κατέληξε μελετώντας τον μύθο του Ιούδα ιστορικά, στους αρχαίους Έλληνες, αλλά και συγχρονικά, στον ελληνικό και άλλους ευρωπαϊκούς λαούς.
Ήδη παλαιότερα ο Γ.Α. Μέγας είχε πειστικά δείξει ότι οι μύθοι του Οιδίποδα και του Ιούδα ουσιαστικά αποτελούν εξελικτικές φάσεις του ίδιου ενιαίου και πανάρχαιου παραμυθιού, που σε πολλές παραλλαγές υπάρχει και στη Δύση, καθώς εκεί ο Ιούδας εμφανίζεται να ρίχνεται στην θάλασσα για να μην δολοφονηθεί από τους γονείς του, και τελικά σκοτώνει τον πατέρα του και νυμφεύεται τη μητέρα του. Ο Βάλτερ Πούχνερ, συνδυάζοντας τον μύθο με τα σχετικά τελετουργικά λαϊκά δρώμενα καταλήγει, λοιπόν, στο ότι κατ’ ουσίαν ο Ιούδας συνδέεται «με τα αρχέγονα φαλλικά είδωλα του βαλκανικού πολιτισμού και έχει κι αυτός τη θέση του στη σειρά των γονιμολατρικών ομοιωμάτων που συμβολίζουν τον κύκλο της βλάστησης».
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Εξεταστική ΟΠΕΚΕΠΕ: Επικαλείται το δικαίωμα της σιωπής ο ''Φραπές" - "Ξεφτιλίζομαι 6 μήνες" [live]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x326/0,29,608,270/crop/both/df/df0434fd76fa405ba02a4cbb8246e693.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Συνεχίζει την πίεση στον Μαδούρο ο Τραμπ: Κατασχέθηκε τάνκερ ανοιχτά της Βενεζουέλας [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu609x397/0,1,609,343/crop/both/7a/7a67e29b39b24243922953147547930a.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Επεισόδια στην Καβάλα: Οι αγρότες κατέλαβαν το κτίριο της Αντιπεριφέρειας – Πέταξαν άχυρα και γάλα [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x371/0,29,608,370/crop/both/be/bece50b9245242a9bf20ad7d6bae21e4.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Διπλό φονικό στη Φοινικούντα: Μεταφέρονται στην Καλαμάτα ο ανιψιός και ο επιχειρηματίας για τις απολογίες τους [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x332/0,42,608,283/crop/both/82/825339ec624f4b65ac9bd702b802c61f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Εκδήλωση για τα 150 χρόνια της Αθηναϊκής Λέσχης: Παρόντες Καραμανλής, Σαμαράς, Ιερώνυμος και Ντε Γκρες [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x332/0,34,608,275/crop/both/2a/2a7f7444dd554e0581003b1b78238923.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Στέφανος Κασσελάκης: Το Πάσχα στις Σπέτσες και η βοήθεια του Τάιλερ σε ζευγάρι που είχε ατύχημα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,33,608,374/crop/both/89/895e305a3af94fd2bfe877e49ba92c03.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τα πρώτα του λόγια του Αρη Μουγκοπέτρου μετά τον ακρωτηριασμό από κροτίδα - "Έχασα ό,τι πιο πολύτιμο είχα" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu609x316/0,15,609,256/crop/both/73/735ca19af8254b6cb67a984dc154542e.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ζέτα Μακρυπούλια: Το ξεχωριστό Πάσχα με την οικογένειά της στην Ποταμούλα Αγρινίου [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x377/0,17,608,358/crop/both/5f/5fd04f6422254e068dcd1323622b0ccc.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ταλαιπωρία για χιλιάδες οδηγούς η επιστροφή στην Αττική - Ουρές χιλιομέτρων στην Αθηνών - Κορίνθου [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x342/0,22,608,263/crop/both/16/16453a32298a474883271effde370ef8.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Άρης Μουγκοπέτρος: Τραυματίστηκε σοβαρά από έκρηξη κροτίδας σε γλέντι στην Αχαΐα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/d9/d99dc892c9f4411990431d61bcf13568.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Χαμός στην Κεφαλονία - Παπάς άναψε... δυναμιτάκι με το Άγιο Φως μετά το "Χριστός Ανέστη" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu609x437/0,84,609,426/crop/both/15/154afcbaf5e54885b51ca142369fc099.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Κύπρος: Αντί για τον Ιούδα έκαψαν τα αρχικά "LGBT" σε εκκλησία [εικόνα]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu360x532/0,200,360,402/crop/both/23/230a1962692d43918a3be69d29694b10.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Χίος: Βρόντηξε και φέτος ο Βροντάδος με τον ρουκετοπόλεμο [Εικόνες - Βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/5b/5b9ae75838cc465194ae2af9f4e06a20.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Στην Αγία Τριάδα Καρδιανή Τήνου έκαναν Ανάσταση ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η Μαρέβα Γκραμπόφσκι [Εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/62/62b1869813a54b3c90b603fbe86c859f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τραγωδία στην Κύπρο: Νεκρός 22χρονος στις ετοιμασίες του εθίματος της λαμπρατζιάς στη Λευκωσία [εικόνες-βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x373/0,15,608,356/crop/both/2d/2de0c17b2f874dd19dac8e0086e797d8.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Άδειασε η Αθήνα: Περιορισμένη η κίνηση στους δρόμους λόγω Πάσχα, μόνο τουρίστες στο κέντρο [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x313/25,0,583,313/crop/both/3d/3d6456ef938948fbb578ec4f2aa3806f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Η εντυπωσιακή Τελετή Αφής του Αγίου Φωτός στα Ιεροσόλυμα - Το βράδυ φτάνει στην Ελλάδα [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x400/0,44,604,383/crop/both/b6/b6f037f6e7da4a9e9f5080c3ddd42735.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Το εντυπωσιακό έθιμο με τους μπότηδες στην Κέρκυρα - Το αδιαχώρητο στο νησί [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/22,86,608,318/crop/both/a4/a413501180874fb6a54b49eded52015c.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Σε κλίμα κατάνυξης η Τελετή Αφής του Αγίου Φωτός στα Ιεροσόλυμα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x406/0,32,608,373/crop/both/8a/8ad034d9208049249329972ef1864f10.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ιησούς από τη Ναζαρέτ: Αυτή είναι η κομμένη σκηνή της Ανάστασης που γυρίστηκε αλλά δεν την είδαμε ποτέ [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/17,25,557,328/crop/both/56/569d69c1c5ce457d95e347ffcd441d94.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην πρώτη Ανάσταση στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Τήνου [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x406/0,32,608,373/crop/both/fe/fe4628d7aa7a4a9eb8b79cb775b4dca5.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Χίος: Εγινε η ξεχωριστή πρώτη Ανάσταση με τον "ιπτάμενο" ιερέα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/30,23,569,325/crop/both/3a/3a61192c29814b48a7ed3450e89d8e67.jpg?quality=60&404=default&v=2)
