Μιλώντας πάντα για «ενδείξεις» και τονίζοντας ότι, η διαδικασία απαιτεί χρόνο και υπομονή «γιατί και η ομάδα που εργάζεται στον Τύμβο έχει έργο σοβαρό και πρέπει να είναι ήρεμη», ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πάνος Βαλαβάνης μιλά στο TheTOC.gr για την ανασκαφή στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης.
Πάνος Βαλαβάνης: Ο τάφος είναι συλημένος, πιθανών ο «ένοικος» του τάφου να είναι άνδρας, λάθος να συγκρίνουμε τις Καρυάτιδες της Αμφίπολης με τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου
Ο Πάνος Βαλαβάνης θεωρεί ότι, ο τάφος είναι συλημένος, εξηγώντας ότι, ακόμη και εάν αυτό επιβεβαιωθεί, δίνει και θα δώσει πολύτιμα στοιχεία στους αρχαιολόγους και επαναλαμβάνει ότι τα χαρακτηριστικά του Τύμβου Καστά τον καθιστούν μοναδικό μεταξύ των περίπου 100 μακεδονικών τάφων που έχουν ανασκαφεί.
Επίσης, παρότι «δεν είναι εύκολη η χρονολόγηση εξ αποστάσεως» όπως λέει, αναφέρεται στις ενδείξεις που μιλούν για τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, πιθανολογεί ότι, ο «ένοικος» του τάφου είναι άνδρας –εφόσον το επιτάφιο σήμα είναι ο Λέων- και επισημαίνει ότι «είναι λάθος να συγκρίνουμε τις Καρυάτιδες της Αμφίπολης με τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου», επειδή «είναι λάθος να συγκρίνουμε έργα επαρχιακών εργαστηρίων -όπως είναι τα εργαστήρια της Μακεδονίας- με τα αττικά εργαστήρια».
Συλημένος ο τάφος, αλλά…
«Η καταστροφή του προσώπου της μιας καρυάτιδας, όπως και οι οπές στους τοίχους προφύλαξης των εισόδων δείχνουν ανθρώπινες επεμβάσεις. Το αν και τί πήραν, ή δεν πήραν, είναι άλλο θέμα. Γιατί και οι συλήσεις, ξέρετε, κλιμακώνονται. O στόχος των τυμβωρύχων είναι τα πολύτιμα αντικείμενα -χρυσά, ασημένια κλπ- ωστόσο, είναι πολύ πιθανό να έχουν αφήσει άλλα. Αντικείμενα αδιάφορα για εκείνους, ευρήματα πολύ σημαντικά για τους αρχαιολόγους. Το να είναι συλημένος ο τάφος δεν σημαίνει ότι δεν θα βρούμε τίποτα».
Χρονολόγηση –ενδείξεις για τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα
«Δεν είναι εύκολη η χρονολόγηση εξ αποστάσεως. Οι ανασκαφείς έχουν τον πρώτο λόγο. Οι ανασκαφείς «διαβάζουν» τα χώματα. Η σωστή χρονολόγηση δεν προκύπτει μόνο από τα ευρήματα, είτε αυτά είναι αρχιτεκτονικά, είτε γλυπτική, είτε ζωγραφική, η χρονολόγηση προκύπτει και από τη σχέση όλων αυτών με τα χώματα τα οποία τα περιβάλλουν. Συνεπώς, οι ανασκαφείς θα δώσουν τη χρονολόγηση, με βάση και τη στρωματογραφία.
Από την άλλη, οι ενδείξεις μας οδηγούν στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα. Δείτε τις Καρυάτιδες. Μορφές αρχαϊστικές, αρχαϊστικά γλυπτά που παραπέμπουν στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Όπως επίσης και το Λιοντάρι. Το οποίο Λιοντάρι, είχε χρονολογηθεί -προτού συσχετιστεί με τον τάφο- από στιλιστικά κριτήρια, στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα. Άρα νομίζω ότι, όλες οι ενδείξεις οδηγούν εκεί».
Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης: Έργα επαρχιακού εργαστηρίου
«Είναι λάθος να συγκρίνουμε τις Καρυάτιδες της Αμφίπολης με τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου. Η σύγκριση ισχύει μόνο ως προς την αφετηρία του θέματος. Τεχνοτροπικά, οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης είναι σαφώς νεότερες.
Επίσης, είναι λάθος να συγκρίνουμε έργα επαρχιακών εργαστηρίων -όπως είναι τα εργαστήρια της Μακεδονίας- με τα αττικά εργαστήρια. Και μάλιστα, με τα αττικά εργαστήρια του 5ου. π.Χ. αιώνα –τα κορυφαία.
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία «χονδρική» δουλειά. Οι επιφάνειες των γλυπτών καλύπτονταν με χρώμα. Επίσης, τα γλυπτά αυτά δεν ήταν ορατά και ο γλύπτης μπορούσε, κατά το κοινώς λεγόμενο, να τα «ξεπετάξει». Το βασικό είναι ότι, πρόκειται για ένα επαρχιακό εργαστήριο, άρα όχι για μεγάλους καλλιτέχνες, οι οποίοι και απέδωσαν με τον τρόπο που απέδωσαν τις μορφές των Καρυάτιδων».
Ο λόφος με τα κρυμμένα μυστικά
«Αυτά που έχουν μέχρι σήμερα αποκαλυφθεί, ο τεράστιος περίβολος και το μέγεθος του Τύμβου, ο γλυπτός διάκοσμος και το λιοντάρι επάνω, ως επιτάφιο σήμα, οι δύο Σφίγγες και οι Καρυάτιδες, είναι στοιχεία που δεν έχουμε συναντήσει σε άλλους μακεδονικούς τάφους της εποχής ή πρωιμότερους. Συνεπώς, τα στοιχεία αυτά και μόνο είναι τόσο ιδιαίτερα ώστε διακρίνουν το μνημείο σε σχέση με όλα όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Γνωρίζουμε περί τους εκατό μακεδονικούς τάφους, κανένας δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο μνημείο, το οποίο σαφώς συσχετίζεται με μία σπουδαία προσωπικότητα…»
Πρόσωπο από το περιβάλλον του Μεγάλου Αλεξάνδρου
«… Τα συμπεράσματα θα εξαχθούν από τα στοιχεία που θα βρούμε στο εσωτερικό -γιατί επιγραφή αποκλείεται να υπάρχει- όπως για παράδειγμα, από τις τοιχογραφίες. Εάν υπάρχουν, αποτελούν στοιχείο σημαντικό (οι τοιχογραφίες συσχετίζονται συνήθως, είτε με τη δραστηριότητα του νεκρού –εννοώ, πολεμική δράση ή κάτι ανάλογο- είτε με συνήθειες της μακεδονικής ελίτ, συμπόσια κλπ).
Είναι σαφές ότι, πρόκειται για προσωπικότητα από τη μακεδονική αυλή, από το περιβάλλον του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Προς τα εκεί δείχνουν τα δεδομένα…»
Μία αρκετά ασφαλής εικασία
«Στις Αιγές, στο βασιλικό νεκροταφείο των Μακεδόνων, έχουμε έναν πολύ μεγάλο αριθμό βασιλικών τάφων. Όμως, στην Αμφίπολη δεν είναι θαμμένοι πολλοί. Άρα, είναι περιορισμένος ο αριθμός των «υποψηφίων»… Κι αυτό είναι μια αρκετά ασφαλής εικασία. Μέχρι εδώ μπορούμε να φτάσουμε.
Η διαδικασία απαιτεί χρόνο. Να προχωρήσει η ανασκαφική εργασία, να μελετηθούν τα ευρήματα, να συζητηθούν από την επιστημονική κοινότητα στα συνέδρια. Είναι ένα μνημείο που θα προκαλέσει μεγάλη συζήτηση και εννοώ, στην παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα. Όπως έγινε και με τον τάφο του Φιλίππου. Αφού ολοκληρωθεί η ανασκαφή –γιατί και η ομάδα που εργάζεται στον Τύμβο έχει έργο σοβαρό και πρέπει να είναι ήρεμη - θα οδηγηθούμε σιγά σιγά σε περισσότερο ασφαλείς εικασίες σε σχέση με την ταυτότητα του νεκρού…»
Κάσσανδρος, Νέαρχος, Ρωξάνη…;
«Η ''ζυγαριά'' γέρνει προς την πιθανότητα του άνδρα εξαιτίας της ύπαρξης του Λέοντος, που ήταν σύμβολο ανδρείας, σύμβολο ανδρικής προσωπικότητας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι, αποκλείεται η πιθανότητα να έχει ταφεί γυναίκα, να είναι τάφος ενός ή πολλών. Τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά…»
Η αυταπάτη της αθανασίας
«Ο τύμβος ήταν αρχικά λόφος φυσικός. Οι παλαιότερες, οι αρχαιότερες ταφές που είχε βρει ο Δημήτρης Λαζαρίδης ήταν στο φυσικό μέρος του λόφου. Στη συνέχεια ο τύμβος επεκτάθηκε, τεχνητά, για να ''υποδεχθεί'' τον νέο νεκρό και ορίστηκε, προσδιορίστηκε από τον περίβολο.
Οι τάφοι αυτοί είναι σε έναν πολύ σημαντικό αρχαίο δρόμο, σημείο ιδανικό για την ανέγερση ενός τηλεφανούς μνήματος, ενός δηλαδή τάφου που να φαίνεται από μακριά, να τον βλέπουν οι διαβάτες και να λένε, εδώ είναι θαμμένος ένας σπουδαίος άνθρωπος, ο τάδε… Αυτόν τον σκοπό είχε να υπηρετήσει, όπως και άλλα, ανάλογου τύπου μνημεία. Την αυταπάτη της αθανασίας…»
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Το Πανεπιστήμιο Αθηνών τίμησε τον Γιάννη Στουρνάρα - Σημαντικές παρουσίες στην τελετή [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,7,608,348/crop/both/5d/5d6b1e637a8e4109b669bfa93841e1e4.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Καρυστιανού: Ενα κίνημα πολιτών θα φέρει τη λύση στην Ελλάδα - Δεν ξέρω αν θα βγω μπροστά [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x417/0,37,608,378/crop/both/17/178b2048735c41c0932ab569868f49ec.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Κακοκαιρία Byron: Σε δυτική και βόρεια Αττική τα μεγαλύτερα ύψη βροχής - Πώς εξελίσσεται η κακοκαιρία [live]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,165,606,405/crop/both/70/70a22aba3e8d4a1c89801a31858b1799.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Κακοκαιρία Byron: Πλημμυρισμένοι δρόμοι, εγκλωβισμένοι πολίτες, μπαράζ 112 - Φόβοι υπερχείλισης του Σαραντάπορου [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,12,608,253/crop/both/de/de8dcd853d7a42d28410e5b52fe656f1.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Φοινικούντα: Σε κίνδυνο τουρίστες και κάτοικοι από υπερχείλιση ποταμού – Κλειστοί δρόμοι από κατολισθήσεις [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/a0/a02e85477dfd47b9ae227df327a5009e.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Στο έλεος της κακοκαιρίας η Λακωνία: H ΕΜΑΚ διέσωσε οικογένεια, κατέρρευσε μαντρότοιχος σε σχολείο [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/10/10f07321fdd84af789f20ef381d921a2.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Κακοκαιρία Byron: Πλημμύρισαν δεκάδες περιοχές της Αττικής - Επέπλεαν αυτοκίνητα στους δρόμους [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/dd/dd7a415b0fe94d5eb0ca0515913e0392.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Θεσσαλονίκη: Φωτιά σε εταιρεία με ανακυκλώσιμα υλικά στα Διαβατά [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/e8/e813d7606d954f2086f0b4ec34aa50d2.jpg?quality=60&404=default&v=2)
!["Καβάτζα" ναρκωτικών βρέθηκε διπλά από τις Φοιτητικές Εστίες στην Πανεπιστημιούπολη [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/72/727db90311944c4bb5b9c9f82bf450d7.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Εκεί όπου η παράδοση λάμπει: Ανακαλύπτοντας την αργυροτεχνία των Ιωαννίνων σε ένα μουσείο κόσμημα [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,31,608,372/crop/both/26/262ab2e4168b4c5388b87e6bdd0993ea.jpg?quality=60&404=default&v=2)
!["Φτυστός" ο Πούτιν ο Τζουντ Λο: Κυκλοφόρησε το τρέιλερ της ταινίας "Ο μάγος του Κρεμλίνου" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu532x532/0,53,532,352/crop/both/ae/aec80622183049fcba88e45d6336734f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Αυθεντικός Μαραθώνιος Αθήνας: Με Φαραντούρη και Μποφίλιου η τελετή έναρξης στον Τύμβο του Μαραθώνα [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x404/0,36,608,377/crop/both/7c/7c371bb39f0a4eafa19aef92531d74cf.jpg?quality=60&404=default&v=2)
