Η έκθεση εγκαινιάζεται στις 23 Αυγούστου στη Σητεία, με την προοπτική τον Οκτώβριο να μεταφερθεί στο Ηράκλειο και περιλαμβάνει έργα 8 καλλιτεχνών- Ολγα Γουλανδρή, Φραντσέσκα Δημάκου, Μάτω Ιωαννίδου, Μικέλης Μαρκίδης, Φωτεινή Μάτζογλου, Δημήτρης Παναής, Βίκυ Σωτηρίου, Δημήτρης Φραγκούλης.
Τα ψηφιδωτά της έκθεσης μπορεί να ποικίλλουν σε ύφος και τεχνική, αλλά όλα αντλούν τα θέματά τους από τις φυσικές ομορφιές και την πολιτιστική παράδοση της Κρήτης (η διαφάνεια του θαλασσινού νερού, οι φοίνικες, οι Μινωικές αρχαιότητες, ο Ερωτόκριτος, τα αγριολούλουδα, τα φαράγγια, κ.ά.).
Η ζωγράφος και επιμελήτρια της έκθεσης, Μάτω Ιωαννίδου μιλά στο TheTOC.gr. για την ιστορία του ψηφιδωτού από την 3η χιλιετία π.Χ. στη Μεσόγειο, σε ένα «ταξίδι» που αγγίζει τον χρυσό θρόνο του Τουταγχαμών, σηκώνει το βλέμμα στα αραβουργήματα της Αλάμπρα και υποκλίνεται στις βυζαντινές αγιογραφίες. Τα υλικά -απλά ή πολύτιμα- οι ψηφοθέτες, οι τεχνικές, οι συμβολισμοί, η νέα τεχνολογία, το ψηφιδωτό που γοητεύει ακόμη, ίσως επειδή «δαμάζει» την ύλη, όπως το πετυχαίνει ένα παιδί παίζοντας και αυτοσχεδιάζοντας: άμεσα και αισθησιακά».
Πρώτα στη Μεσόγειο
Πόσο πίσω πρέπει να ταξιδέψουμε στον χρόνο για να βρούμε τα πρώτα ψηφιδωτά; ρωτά το TheTOC.gr τη Μάτω Ιωαννίδου. «Πρώιμες μορφές ψηφιδωτών έργων για διακοσμητική χρήση δημιουργήθηκαν από τους λαούς της Μεσοποταμίας. Πρώτοι οι Σουμέριοι την 3η χιλιετία π.Χ. δημιουργούν επιφάνειες με τη σύνθεση διαφόρων ημιπολύτιμων υλικών. Στα αυτοκρατορικά παλάτια της πόλης Uruk υπήρχαν επιφάνειες επενδυμένες με μεγάλες κεραμικές ψηφίδες κωνικού σχήματος (2η χιλιετία π.Χ). Επίσης, στην αιγυπτιακή τέχνη χρησιμοποιούνταν ετερόκλητα υλικά για την επένδυση πολύτιμων κατασκευών (χρυσός θρόνος Τουταγχαμών)».
Η ανάγκη για ανθεκτικά δάπεδα
«…Ωστόσο, η έννοια του ψηφιδωτού συνδέεται κυρίως με τη μορφή με την οποία κυριάρχησε στο χώρο της Μεσογείου, δηλαδή ως λειτουργική ανάγκη για ανθεκτικά δάπεδα. Τα αρχαιότερα δείγματα φανερώνουν ότι ήδη τον 9ο (Arslan-Tash, Til Barsib) και τον 8ο αιώνα π.Χ. (Γόρδιο, Muela de Castulo) χρησιμοποιούνταν ακατέργαστα από τον άνθρωπο υλικά, όπως βότσαλα, σε συνδυασμό με κονιάματα για υπόστρωμα, ενώ τα δίχρωμα βότσαλα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της διακόσμησης».
…Και η ανάγκη για ομορφιά
«Η ανάγκη πλουσιότερης διακόσμησης των δαπέδων οδήγησε στη δημιουργία ζωγραφικών παραστάσεων με τη χρήση βοτσαλωτών ψηφίδων (4ος αιώνα π.Χ., Πέλλα, Ολυνθος, Ερέτρια). Το ψηφιδωτό, από χρηστική τεχνική μεταμορφώνεται πλέον σε υψηλή μορφή δημιουργίας, τέχνη ακριβή, που συναντούμε κυρίως σε σημαντικά οικοδομήματα.
Ηδη τον 6ο αιώνα π.Χ. οι ψηφοθέτες έχουν αποδεσμευτεί και από τους περιορισμούς του σχήματος και του χρώματος των βότσαλων και διαμορφώνουν τετράπλευρες ή ακανόνιστου σχήματος πέτρινες ψηφίδες (αρχαία Καρχηδόνα).
Στην ελληνιστική εποχή τα βοτσαλωτά δάπεδα υποχωρούν. Τα κύρια κέντρα παραγωγής τους βρίσκονται κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο (Πέργαμο, Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, Δήλο, Σάμο, Πομπηία, κ.ά.) και η χρήση των ψηφιδωτών δαπέδων εξαπλώνεται παντού».
Από τη Μεσόγειο στα προκολομβιανά
«Στην αναδρομή της τέχνης του ψηφιδωτού θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και τα προκολομβιανά ευρήματα, από τα τέλη των μεσαιωνικών χρόνων, στις ΗΠΑ: αγγεία, ασπίδες, προσωπεία, ανθρώπινα κρανία, λαβές εγχειριδίων και λατρευτικά ειδώλια, διακοσμημένα με θραύσματα σκληρών λίθων και άλλα υλικά».
Η κορυφαία στιγμή της τέχνης στους Βυζαντινούς ή στους Μαυριτανούς;
«Η ερώτηση εμπεριέχει το δίλημμα: εικονομαχία ή εικονολατρία; Στα ανάκτορα της Αλάμπρα οι ψηφιδωτές ενθέσεις με τα αραβουργήματα διαθλούν πρισματικά το φως και παραπέμπουν συμβολικά στη θεϊκή δόξα∙ στα βυζαντινά έργα, η υπερβατική λάμψη και το έντονο χρώμα αιχμαλωτίζονται στις παραστάσεις συμβολικών τοπίων και μορφών. Προσωπικά, το δεύτερο με εκπλήσσει περισσότερο».
Λίθινες, υάλινες, κεραμικές ψηφίδες- τα υλικά
«Για το σύγχρονο ψηφιδωτό, υλικό είναι οτιδήποτε: οι υάλινες, χρυσές, ασημένιες, κεραμικές ή μαρμάρινες ψηφίδες του εμπορίου, όλα τα φυσικά υλικά, όπως η πέτρα, τα βότσαλα, το ξύλο, το κόκαλο, το όστρακο και το μέταλλο, αλλά και συνθετικά υλικά, που μπορεί να εξυπηρετούν την υφή ενός έργου.
Είναι πολύ σημαντική, επίσης, η νέα τεχνολογία κονιαμάτων και ρητινών, που προσφέρει τεράστιες δυνατότητες συνδυασμού υλικών, τρισδιάστατων κατασκευών και εναλλακτικών τρόπων ψηφοθέτησης».
Η «τέχνη της υπομονής»;
«Εάν το δεις σαν "τέχνη της υπομονής", κινδυνεύεις να κάνεις "εργασιοθεραπεία φυλακισμένου". Είναι από τις πρώτες κουβέντες που συνηθίζω να λέω στους μαθητές μου. Και όταν ένα ψηφιδωτό έργο έχει βασιστεί αποκλειστικά στην υπομονή, στο μάτι του θεατή... προδίδεται: υπερισχύει μια ψυχαναγκαστική τάξη, χάνει την «ανάσα» του το έργο».
Το «κόσμημα»
«Σε μεγάλο βαθμό το ψηφιδωτό, ως διακοσμητικό στοιχείο στον αρχιτεκτονικό χώρο, χάθηκε λόγω κόστους. Την εποχή που άκμασε, τα εργατικά χέρια δεν κόστιζαν ανάλογα με τον κόπο, ο χρόνος μετρούσε αλλιώς. Επειτα, στους μοντέρνους καιρούς η αισθητική εξελίχθηκε, επικράτησαν πιο λιτές διακοσμητικές λύσεις. Ετσι το ψηφιδωτό περιορίστηκε σε έκταση: έγινε «κόσμημα», συχνά επισημαίνοντας αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες».
Γιατί ακόμη γοητεύει;
«Ισως γιατί "δαμάζει" την ύλη, όπως το πετυχαίνει ένα παιδί παίζοντας και αυτοσχεδιάζοντας: άμεσα και αισθησιακά».
Το ψηφιδωτό που δεν θα λησμονήσω
«Το πρόσωπο της Παναγίας από τη σκηνή της Δέησης στην Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη».
Η έκθεση: Καλλιτέχνες και έργα
Ολγα Γουλανδρή
Before sunrise, 96 Χ 95 εκ. χρυσό, υαλόμαζα, 2013
The windmills of your mind, 125 Χ 68 εκ., χρυσό, υαλόμαζα, 2013
Evresis 100 Χ 100 εκ., υαλόμαζα, κεραμικά, πλακάκια, 2014
Φραντσέσκα Δημάκου
Κρινάκια της άμμου, 37 Χ 23 εκ., μάρμαρο, άμμος, 2014
Κρινάκι της άμμου, 21 Χ 18 εκ., μάρμαρο, άμμος, 2014
Μανουσάκια, 23 Χ 19 εκ., μάρμαρο, γυαλί, 2014
Μάτω Ιωαννίδου
Αγριολούλουδα της Κρήτης (επτά μικρών διαστάσεων έργα), πέτρα, υαλόμαζα, γυαλί, κεραμικό, οπαλίνα, 2014
Αγγεία, 116 Χ 33 εκ., πέτρα, μάρμαρο, κεραμικό, 2014
Φαράγγι, 59 Χ 56 εκ., πέτρα, μάρμαρο, γυαλί, 2014
Ζάκρος, 120 Χ 72 εκ., πέτρα, μάρμαρο, όνυχας, κεραμικό, 2014
Φαράγγια, τετράπτυχο (4 Χ 27 Χ 26 εκ.), πέτρα, μάρμαρο, όνυχας, κεραμικό, 2014
Μικέλης Μαρκίδης
Φοίνικας, 120 Χ 100 εκ., πέτρα, μάρμαρο, 2014
Φωτεινή Μάτζογλου
Ο Κούρος του Παλαίκαστρου, 44 Χ 40 εκ, βότσαλα, πέτρα, όστρακα, 2014
Δημήτρης Παναής
Κιλίμι (από παραδοσιακό υφαντό, Σητεία, 1860), υαλόμαζα, γυαλί, μάρμαρο, 2014
Βίκυ Σωτηρίου
Ερωτόκριτος (από πορτραίτο του Γιάννη Τσαρούχη), 49 Χ 39 εκ., πέτρα, μάρμαρο, υαλόμαζα, 2014
Ερωτόκριτος και Αρετούσα (από παραβάν του Γιάννη Τσαρούχη), 70 Χ 55 εκ., υαλόμαζα, μάρμαρο, 2014
Δημήτρης Φραγκούλης
Ερημούπολη, 135 Χ 100 εκ., πέτρα, μάρμαρο, γυαλί, 2014
- Η Μάτω Ιωαννίδου έχει στο ενεργητικό της πολυάριθμες εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ διδάσκει ζωγραφική, κεραμική, ψηφιδωτό και κόσμημα. Εχει συνεργαστεί με το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων για τη δημιουργία και παραγωγή πιστών αντιγράφων, που διατίθενται στα πωλητήρια αρχαιολογικών και βυζαντινών μουσείων της χώρας. Επίσης, σε συνεργασία με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, έχει σχεδιάσει το «Παιχνίδι του Ψηφιδωτού» για παιδιά, που διατίθεται στα πωλητήρια Βυζαντινών Μουσείων.
Info: Η Εκθεση Ψηφιδωτού με έργα εμπνευσμένα από την Κρήτη εγκαινιάζεται το Σάββατο 23 Αυγούστου, στον Τεχνοχώρο Δήμου Σητείας (οδός Φουνταλίδου, δίπλα στη Λέσχη Σίτισης ΤΕΙ), σε συνεργασία με το Δήμο Σητείας–Δ.Ο.Κ.Α.Σ., στο πλαίσιο των καλλιτεχνικών «Κορνάρεια 2014».
Διάρκεια έως 3 Σεπτεμβρίου (Ωρες λειτουργίας: 11:00 - 14:00 και 19:00 - 22:00).
Στη συνέχεια, η έκθεση θα μεταφερθεί στην Πύλη Βιτούρι του Δήμου Ηρακλείου, από 20 μέχρι 31 Οκτωβρίου.
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Κίνα: Αρκούδα άρπαξε φύλακα ζωολογικού κήπου - Συζήτηση για την απαγόρευση παραστάσεων με ζώα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x342/0,1,608,342/crop/both/cb/cb2e9417f58c4a4bb41c900a859b2b7c.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Επίθεση αγρότη σε τηλεοπτικό συνεργείο στο Κάστρο Βοιωτίας - Είχε αντιπαράθεση με τον δημοσιογράφο [Βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x370/0,1,608,342/crop/both/34/345c768ab1734461a616bc7d7b28a66f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Κόντρα Τζίμα - Πρετεντέρη για τον ΟΠΕΚΕΠΕ: "Συμπίπτετε με το Μέγαρο Μαξίμου" - "Να σε διορθώσω και σε αυτό" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x342/0,0,608,341/crop/both/f9/f9840358a020441685bb843daede1ddb.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![O Fancy James απολαμβάνει την Ελλάδα: Πρέπει να μάθω τη γλώσσα για να κοιτάξω για όμορφους Έλληνες άνδρες [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x342/209,19,608,243/crop/both/d8/d8d4dc5306d74d79bda64f98d2abb7c6.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Σκληρή στάση από τους αγρότες: Αυξάνονται τα μπλόκα - Άγρια επεισόδια σε Ηράκλειο και Χανιά [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,134,608,375/crop/both/03/03e86fcb1ec54511bee7342ea0253b0d.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Πανελλήνιες 2025: Δείτε αναλυτικά τις απαντήσεις στα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,64,608,405/crop/both/44/44bddb5633834f218f6edb7e828a3a4b.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Πανελλήνιες 2025: "Εύκολα τα θέματα στην Εκθεση, έγραψα όνομα, επίθετο και... αποκοιμήθηκα" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu609x389/0,23,609,365/crop/both/49/49aa0f05a6824053a9016dfb0d19cd0a.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Εθνική Πινακοθήκη: Συνεχίζεται η έκθεση με τα έργα πεσμένα και σπασμένα στο πάτωμα [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,29,608,370/crop/both/d3/d354e9de0610494f81f2c13c27e58453.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Εκεί όπου η παράδοση λάμπει: Ανακαλύπτοντας την αργυροτεχνία των Ιωαννίνων σε ένα μουσείο κόσμημα [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,31,608,372/crop/both/26/262ab2e4168b4c5388b87e6bdd0993ea.jpg?quality=60&404=default&v=2)
