Τσιρογιάννης: Ο Ελληνας πίσω από τον επαναπατρισμό επιτύμβιας στήλης

Κι όμως. Ο επανατρισμός της μαρμάρινης, ενεπίγραφης επιτύμβιας στήλης που βγήκε στο σφυρί από τον οίκο Sotheby's δεν έγινε μαγικά. Πίσω από το σημαντικό αυτό επαναπατρισμό βρίσκεται ο Χρήστος Τσιρογιάννης, ο Ελληνας αρχαιολόγος που ζει στο εξωτερικό, έχοντας συνδέσει το όνομά του με τον πόλεμο της αρχαιοκαπηλείας διεθνώς. Όπως αναφέρει ο ίδιος στο TOC, εντόπισε αρχικά τη συγκεκριμένη επιτύμβια στήλη, στις 20 Μαϊου 2017, σε κατάλογο δημοπρασίας των Sotheby's και ενημέρωσε τις αρμόδιες αρχές στην Ελλάδα και το εξωτερικό για το γεγονός.

Η στήλη χρονολογείται περί το 340 π.Χ. και προέρχεται αναμφίβολα από κάποιο αρχαίο νεκροταφείο της Αττικής, καθώς ο συγκεκριμένος τύπος αποτελεί αποκλειστικότητα των αττικών εργαστηρίων γλυπτικής. Πρόκειται για ένα τυπικό παράδειγμα μαρμάρινης αττικής στήλης Κλασικών χρόνων με ανθεμωτή επίστεψη. Στον κορμό της, αποδίδονται ανάγλυφα δύο ρόδακες και κάτω από αυτούς διακρίνεται αρχή ονόματος, πιθανόν του νεκρού: ΕΣΤΙ[ΑΙΟΣ].

Η ανακοίνωση του επαναπατρισμού από το υπουργείο Πολιτισμού μας έδωσε την ευκαιρία μιας συνομιλίας μαζί του:

- Πότε εντοπίσατε την μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη αττικού εργαστηρίου στον κατάλογο του οίκου Sotheby's; Από ποιο αρχείο κάνατε την ταύτιση; Ποια η ιστορία της;

«Ταύτισα τη στήλη στις 20 Μαϊου 2017, στον κατάλογο της δημοπρασίας της 12ης Ιουνίου 2017 των Sotheby's στο Λονδίνο, από φωτογραφίες που περιέχονται στο κατασχεμένο αρχείο του Ιταλού διακινητή Gianfranco Becchina. Εντόπισα Polaroid και επαγγελματικές φωτογραφίες της στήλης, ενώ έχω ανακαλύψει και έγγραφα που εμπλέκουν και τον γνωστό συλλέκτη George Ortiz. Τα ονόματα των Becchina και Ortiz δεν περιλαμβάνονταν στο ιστορικό συλλογής που είχαν δημοσιεύσει στον κατάλογό τους οι Sotheby's, ενώ οι ίδιοι διατείνονταν ότι το ιστορικό της στήλης ξεκινούσε ήδη από τη δεκαετία του 1960, κάτι που διέψευδαν από την αρχή τα στοιχεία που αποκάλυψα και δημοσίευσα πριν από τη δημοπρασία».

- Πως επιλέξατε να κινηθείτε; Ποια αρχή ενημερώσατε;

«Κινήθηκα όπως πάντα: ενημέρωσα την Interpol, την αρμόδια υπηρεσία της Scotland Yard και το Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της ελληνικής αστυνομίας».

- Ποια η αρχαιολογική αξία της επιτύμβιας στήλης;

«Ανυπολόγιστη, όπως και κάθε αρχαιότητας. Επίσης ανυπολόγιστη είναι η απώλεια της ιστορίας που αυτή διηγείται, καθώς δεν θα μάθουμε ποτέ πια με ποιά άλλα αντικείμενα βρέθηκε και ποιές πληροφορίες για την πατρίδα μας έχουν για πάντα χαθεί λόγω της λαθρανασκαφής της στἠλης».

- Γιατί πιστεύετε ότι τελικά δεν πωλήθηκε;

Η στήλη πωλήθηκε, αλλά δεν εμφανίστηκε ως πωληθείσα στην ανακοίνωση των Sotheby's με τις τελικές τιμές των πωληθέντων αρχαιοτήτων μετά τη δημοπρασία. Αυτό προφανώς έγινε, γιατί ο αγοραστής στο μεταξύ πιθανώς αρνήθηκε να καταβάλει το τίμημα, όταν θα διαπίστωσε ότι η στήλη είναι παράνομη, καθώς είχα ήδη δημοσιεύσει τις σχετικές φωτογραφικές και άλλες αποδείξεις, μέρες πριν από τη δημοπρασία».

- Πως και γιατί οι ελληνικές αρχές αποφάσισαν αυτή τη φορά να κινητοποιηθούν πιστεύετε;

«Επειδή υποχεώθηκαν λόγω της ταύτισης και των στοιχείων που ανακάλυψα, καθώς και λόγω της έκτασης της δημοσιότητας που πήρε η υπόθεση, πριν και μετά την δημοπρασία. Εδώ, θα πρέπει να τονίσω ότι, για πρώτη φορά μετά τη διαβόητη υπόθεση της Σχοινούσας το 2006, η οποία τελείωσε σε πρώτο βαθμό μόλις στα τέλη Ιουλίου του 2018 με την καταδίκη των δύο εκ των τεσσάρων μελών της εφοπλιστικής οικογένειας Παπαδημητρίου, οι ελληνικές εισαγγελικές αρχές διερευνούν υπόθεση ταύτισης που έχω κάνει, αυτή της στήλης. Στις 27 Ιουνίου 2018 κλήθηκα και κατέθεσα όλα τα στοιχεία της έρευνάς μου στο ελληνικό προξενείο του Λονδίνου, μετά από έγγραφη εισαγγελική παραγγελία. Μακάρι κάθε υπόθεση που αφορά σε κλεμμένη πολιτιστική μας κληρονομιά να απασχολεί και τις εισαγγελικές αρχές, καθώς θα δίδεται το μήνυμα ότι η υπόθεση δεν σταματά μόνο με τον επαναπατρισμό, αλλά και με την τιμωρία των ενόχων, όποια θέση και εάν αυτοί κατέχουν».

- Οι ελληνικές αρχές είναι από τις αρχές χωρών που εμφανίζουν έντονη δραστηριοποίηση στην υπόθεση επαναπατρισμού αρχαιοτήτων ή όχι;

«Όποιος επαναπατρίζει παρουσιάζει λεπτομερώς και ενυπογράφως τις ενέργειες που έχει κάνει. Δείτε τι κάνουν συνεχώς οι Αμερικανικές αρχές, για παράδειγμα, με τις οποίες επίσης συνεργάζομαι στέλνοντάς τους συνεχώς υποθέσεις, και μάλιστα για αντικείμενα που δεν αποτελούν δική τους πολιτιστική κληρονομιά, και συγκρίνετέ το με την αντίστοιχη ελληνική ζοφερή πραγματικότητα».

Η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ

Η είδηση του επαναπατρισμού έγινε γνωστή από την σχετική ανακοίνωση που έκανε πριν από μερικές ημέρες το υπουργείο Πολιτισμού:

«Την Παρασκευή 7 Σεπτεμβρίου 2018, επαναπατρίστηκε στην Ελλάδα μια μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη αττικού εργαστηρίου, η οποία είχε εξαχθεί παράνομα από τη χώρα και εντοπίστηκε να πωλείται σε δημοπρασία αρχαιοτήτων του Οίκου Sotheby’s στο Λονδίνο. Το Υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, αξιοποιώντας σχετικές πληροφορίες από τις διωκτικές Αρχές και σε συνεργασία με τις δικαστικές Αρχές, προέβη σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για τη διεκδίκησή της. Η στήλη παραδόθηκε τελικά από τον οίκο δημοπρασιών στη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου, προκειμένου να επιστραφεί στην Ελλάδα.

Πρόκειται για ένα τυπικό παράδειγμα μαρμάρινης αττικής στήλης Κλασικών χρόνων με ανθεμωτή επίστεψη. Στον κορμό της, αποδίδονται ανάγλυφα δύο ρόδακες και κάτω από αυτούς διακρίνεται αρχή ονόματος, πιθανόν του νεκρού: ΕΣΤΙ[ΑΙΟΣ]. Η στήλη χρονολογείται περί το 340 π.Χ. και προέρχεται αναμφίβολα από κάποιο αρχαίο νεκροταφείο της Αττικής, καθώς ο συγκεκριμένος τύπος αποτελεί αποκλειστικότητα των αττικών εργαστηρίων γλυπτικής.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr