Μερικές φορές η μεγαλύτερη επανάσταση δεν βρίσκεται στη δημιουργία του νέου, αλλά στη μεταμόρφωση του υπάρχοντος. Το διαμέρισμα Ιγνατίου των Point Supreme, υποψήφιο για τα βραβεία Mies Van Der Rohe 2024, αποτελεί μια τέτοια περίπτωση: από έναν ελάχιστο χώρο 22 τετραγωνικών μέτρων στο Παγκράτι, γεννήθηκε μια κατοικία που ανατρέπει κάθε στερεότυπο γύρω από το τι σημαίνει "σπίτι".
Το γραφείο Point Supreme, ιδρυμένο το 2008 στο Ρότερνταμ από τη Μαριάννα Ρέντζου και τον Κωνσταντίνο Πανταζή, έχει διαμορφώσει μια αρχιτεκτονική φιλοσοφία που παντρεύει αισθητική και λειτουργικότητα. Παρά τις διεθνείς εμπειρίες τους –από Λονδίνο και Βρυξέλλες μέχρι Τόκιο και Ρότερνταμ– οι δύο αρχιτέκτονες έχουν καταφέρει να αναδείξουν την Αθήνα ως πεδίο δημιουργικής έρευνας. Η ιδιαίτερη προσέγγισή τους δεν επιβάλλεται σε κάθε έργο με μια κοινή φόρμουλα· αντίθετα, διαμορφώνεται εκ νέου ανάλογα με τις συνθήκες, το κτίριο και –κυρίως– τους ανθρώπους που θα ζήσουν εκεί.
Στην περίπτωση της Ιγνατίου, οι ιδιοκτήτες –τρεις Γάλλοι φίλοι που μοιράζονται την αγάπη τους για την Αθήνα– ζήτησαν μια λύση σχεδόν αδύνατη: να μπορούν να φιλοξενούνται όλοι μαζί σε ένα μικροσκοπικό δώμα. Οι αρχιτέκτονες δεν αρκέστηκαν σε έναν χώρο "ευέλικτο" που θα δίνει την ψευδαίσθηση ευρυχωρίας. Αντιθέτως, επινόησαν ένα "πυκνό μικρόκοσμο" όπου το κάθε εκατοστό αποκτά σημασία. Μέσα στο ενιαίο δωμάτιο ξεδιπλώνεται μια σειρά από υποχώρους: το βασικό υπνοδωμάτιο, ένα καθιστικό που μετατρέπεται σε δεύτερο υπνοδωμάτιο μέσω κουρτινών και διαχωριστικών, αλλά και μια βεράντα που λειτουργεί σαν φυσική προέκταση της κατοικίας. Η τζαμαρία που ενώνει εσωτερικό και εξωτερικό χώρο σχεδόν εξαφανίζεται, χαρίζοντας την αίσθηση ενός σπιτιού δίχως όρια.
Η ακρίβεια του σχεδιασμού θυμίζει περισσότερο την κατασκευή σκαφών παρά ενός τυπικού διαμερίσματος. Κάθε στοιχείο, κάθε έπιπλο, κάθε ένωση έπρεπε να σχεδιαστεί με χιλιοστομετρική προσοχή. Δεν υπάρχει "νεκρός χώρος". Ολόκληρο το διαμέρισμα μοιάζει με ένα ενιαίο πολυέπιπλο, όπου διαφορετικά υλικά και κατασκευαστικές λύσεις συνδυάζονται σε ένα οργανικό σύνολο. Το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς λειτουργικό, αλλά πλούσιο σε εμπειρίες, προσφέροντας διαφορετικές χωρικές ποιότητες ανάλογα με τη χρήση.
Οι δυσκολίες ήταν πολλές – κυρίως λόγω του μεγέθους και της ανάγκης απόλυτου συντονισμού μεταξύ των συνεργείων. Ωστόσο, η πραγματική ανταμοιβή ήρθε όταν οι ιδιοκτήτες αντίκρισαν το έργο έτοιμο, αμέσως μετά τα lockdown. Η συγκίνηση τους και οι φωτογραφίες που μοιράζονται από την καθημερινότητά τους αποδεικνύουν ότι η αρχιτεκτονική δεν τελειώνει με την παράδοση του έργου· συνεχίζει να ζει και να εξελίσσεται μέσα από τις εμπειρίες των κατοίκων της.
Το μάθημα της Ιγνατίου είναι σαφές: δεν υπάρχει χώρος που να μην μπορεί να μετατραπεί σε λειτουργικό και όμορφο. Ακόμα και το πιο μικρό ή το πιο δύσκολο περιβάλλον μπορεί να γίνει σκηνικό μιας πλούσιας ζωής, αρκεί να υπάρχει δημιουργικότητα, τόλμη και ακρίβεια στη σύλληψη. Η συγκεκριμένη εμπειρία θυμίζει άλλωστε και το προηγούμενο έργο των Point Supreme στην Ηλιούπολη, όπου ένα υπόγειο με ελάχιστο φυσικό φως μεταμορφώθηκε σε χώρο γεμάτο ενδιαφέρον.
Η αξία του διαμερίσματος Ιγνατίου δεν έγκειται μόνο στην αρχιτεκτονική του ευρηματικότητα. Είναι και μια υπενθύμιση ότι η ευτυχία δεν συνδέεται με το μέγεθος του σπιτιού. Η συμπαγής διαβίωση, η υιοθετημένη επαναχρησιμοποίηση και η αίσθηση κοινότητας που αναπτύσσεται γύρω από έναν τέτοιο χώρο διδάσκουν ένα διαφορετικό τρόπο κατοίκησης: πιο λιτό, πιο ευέλικτο, αλλά και πιο ουσιαστικό.
Σε μια εποχή που οι πόλεις μεγαλώνουν, αλλά οι χώροι στέγασης μικραίνουν, το διαμέρισμα Ιγνατίου δείχνει τον δρόμο προς μια αρχιτεκτονική που δεν προσπαθεί να χωρέσει τους ανθρώπους σε έτοιμες φόρμες, αλλά να επαναπροσδιορίσει τη σχέση τους με τον χώρο. Είναι η απόδειξη ότι η δημιουργικότητα μπορεί να μετατρέψει τον περιορισμό σε πλεονέκτημα και να ξαναγράψει τους κανόνες της καθημερινής ζωής στην πόλη.