Ο Αλεξάντρ Κοζέβ ήταν Ρώσος αριστοκράτης, καθηγητής φιλοσοφίας, υψηλόβαθμο στέλεχος της γαλλικής δημόσιας διοίκησης, ενδεχομένως να ήταν και κατάσκοπος - και ένας από τους πιο αναπάντεχους πρώιμους αρχιτέκτονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ενέπνευσε μια γενιά διανοουμένων και, από την θέση του ως δημόσιος υπάλληλος με επιρροή στο γαλλικό υπουργείο οικονομίας, υπήρξε μέντορας για κάποια από τα πολιτικά πρόσωπα, που θα οδηγούσαν αργότερα την Γαλλία και την Ευρώπη.
Αν και η ιδέα της Ένωσης έχει πολλούς πατέρες, ο Κοζέβ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υλοποίησή της, συμμετέχοντας στη σύνταξη της Συνθήκης της Ρώμης, το έγγραφο με το οποίο ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και διατυπώθηκε η αρχή μιας «διαρκώς στενότερης ένωσης».
Αλλά μην περιμένετε κάποιον από τους ηγέτες της ΕΕ των 27 να αναφέρει τον Κοζέβ, όταν γιορτάσουν την 60η επέτειο της Συνθήκης, το Σάββατο, στην ιταλική πρωτεύουσα.
Η ζωή του ήταν σχετικά σύντομη και διφορούμενη. Μετά το θάνατό του, στις Βρυξέλλες, στην ηλικία των 66 ετών, κατηγορήθηκε για κατασκοπεία υπέρ της Μόσχας – ένας ισχυρισμός, που αμφισβητήθηκε από τους στενότερους φίλους του.
Παρότι δεν έζησε πολύ, έζησε μέσα από αντιπαραθέσεις. Κάποτε περιέγραψε τον εαυτό του ως η «συνείδηση του Στάλιν» και απολάμβανε σαφώς τον ρόλο του προβοκάτορα, ακόμα κι όταν έθετε τα θεμέλια για την μεταπολεμική πολιτική τάξη στην Ευρώπη.
Ένας άνδρας πολλών ρόλων
Ο Αλεξάντρ Κοζεβνίκοβ γεννήθηκε το 1902, παιδί μιας πλούσιας μοσχοβίτικης οικογένειας (θείος του ήταν ο ζωγράφος Βασίλι Καντίνσκι) κι έφυγε από την Ρωσία, το 1920, μετά την επανάσταση. Αφού σπούδασε φιλοσοφία στη Γερμανία, μετακόμισε στη Γαλλία, όπου κι άλλαξε το όνομά του στο πιο γαλλοπρεπές Κοζέβ. Από το 1933 έως το 1939 δίδαξε στην περίφημη École pratique des Hautes Études, στο Παρίσι. Οι διαλέξεις του για τον Γερμανό φιλόσοφο Χέγκελ απέκτησαν θρυλική φήμη. Στους φοιτητές του περιλαμβάνονται ο ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν και ο πολιτικός επιστήμονας Ρεϊμόν Αρόν, καθώς και ο συγγραφέας Ρεϊμόν Κενώ. Ο οικονομολόγος Ρομπέρ Μαρζολέν, ένας από τους δύο Γάλλους επιτρόπους στην πρώτη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, άνηκε επίσης στον κύκλο του. Η φιλία του με τον πολιτικό φιλόσοφο Λέο Στράους πήρε τη μορφή μιας δια βίου δημόσιας συζήτησης.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, ο Κοζέβ υπήρξε αυτοδηλωμένος σταλινικός. «Δεν είχε αυταπάτες για τη βαρβαρότητα της διακυβέρνησης του Στάλιν», έγραψε ο Ρόμπερτ Χάους, σε ένα δοκίμιο που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του Hoover Institution. «Αντιθέτως, ο Κοζέβ φαίνεται να πιστεύει ότι ο καταναγκαστικός “εκμοντερνισμός” ήταν ο μόνος ή ο ταχύτερος τρόπος να φτάσει η Ρωσία στο σημείο όπου θα μπορούσε να είναι σε θέση να μετασχηματιστεί ειρηνικά σε ένα καθεστώς δικαιωμάτων. Ο Στάλιν ήταν απλώς ένα όχημα της μετα-ιστορίας.»
Ο Φράνσις Φουκουγιάμα προσάρμοσε και διέδωσε τη θέση του Κοζέβ για το «Τέλος της Ιστορίας» - η οποία διαφέρει από αυτή στο κατοπινό βιβλίο του Φουκουγιάμα, με τον όρο να υποδηλώνει το τέλος της ιδεολογικής πάλης που προανήγγειλε η Γαλλική Επανάσταση και ο Ναπολέων, και όχι τον θρίαμβο της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Το βιβλίο του Κοζέβ για τον Χέγκελ — το οποίο ο Αμερικανός φιλόσοφος Άλαν Μπλουμ περιγράφει ως «ένα από τα λίγα σημαντικά φιλοσοφικά βιβλία του 20ου αιώνα» - εξακολουθεί να θεωρείται απαραίτητο ανάγνωσμα και η πνευματική συμβολή του στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής πολιτικής ταυτότητας της Ευρώπης έχει αναγνωριστεί ευρέως.
“Είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές προσωπικότητες που ήταν στο επίκεντρο τόσο σε διπλωματικό όσο και σε πολιτιστικό επίπεδο”, δήλωσε ο βιογράφος του, ο Ιταλός φιλόσοφος και δημοσιογράφος, Μάρκο Φιλόνι, ο οποίος συνέλεξε πολλά από τα άρθρα που έχουν γραφτεί από τους φίλους του Ρώσου διπλωμάτη σε ένα βιβλίο με τίτλο «Kojève mon ami» (Κοζέβ, ο φίλος μου).
Από το 1945 μέχρι και το θάνατό του, στις Βρυξέλλες, το 1968, ο Κοζέβ διατηρούσε έναν διευρυμένο αλλά απροσδιόριστο ρόλο στο τμήμα εμπορίου του Γαλλικού Υπουργείου οικονομίας.
“Ήταν στη γαλλική διοίκηση, αλλά δεν είχε συγκεκριμένο ρόλο”, δήλωσε ο Ρεϊμόν Φαν Βαν Φι, πρώην ανώτατος αξιωματούχος της Επιτροπής, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Κοζέβ, στη δεκαετία του 1960, συμπληρώνοντας ότι ο Ρώσος όφειλε μέρος της ισχύος του στο γεγονός ότι “είχε μεγάλη πνευματική επιρροή στους αρχιτέκτονες της γαλλικής οικονομίας, που τύγχαναν και επικεφαλής Γάλλοι διαπραγματευτές”.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Ρεϊμόν Μπαρ , ο οποίος εργάστηκε ως σταζιέρ του Κοζέβ, τον περιέγραψε κάποτε ως “εξαιρετικό διαπραγματευτή” και “φαιά εξοχότης της γαλλικής εμπορικής πολιτικής”¨, λέγοντας ότι ο Ρώσος είχε “παράσχει εξαιρετικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη Συνθήκη της Ρώμης”.
Ο τρόμος της διπλωματίας
Ο Κοζέβ αρχικά εντάχθηκε στο δυναμικό του υπουργείου Οικονομίας ως μεταφραστής (οι γλώσσες που κατείχε ήταν τα σανσκριτικά, τα ρωσικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά) πριν αναρριχηθεί τις βαθμίδες, κερδίζοντας φήμη ως φοβερός διαπραγματευτής.
“Όταν έφτανε ο Κοζέβ, προκαλούσε πανικό στις άλλες αντιπροσωπείες” γράφει ο Γάλλος Μπερνάρ Κλαπιέ, υψηλόβαθμο στέλεχος και πρώην επικεφαλής προσωπικού του Ρομπερ Σουμάν, πρώην πρωθυπουργού της Γαλλίας και βασικού ιδρυτή της Ένωσης. “Ήταν πραγματικά εξαιρετικά έξυπνος”.
Ο Ρώσος μαζί με τον Κλαπιέ, ο οποίος ήταν επίσης στο υπουργείο οικονομίας, και τον Ολιβιέ Βορμζέρ, από το Υπουργείο Εξωτερικών (μετέπειτα διοικητή της Τράπεζας της Γαλλίας) διαμόρφωναν ένα ισχυρό τρίγωνο. Ο Βορμζέρ είπε, αργότερα, ότι το τρίο συμμετείχε καθοριστικά στη διαμόρφωση της γαλλικής μεταπολεμικής πολιτικής.
Στον απόηχο του πολέμου, με τον προστατευτισμό να επικρατεί, ο Κοζέβ χρησιμοποίησε την ειδημοσύνη του για να μειώσει δασμούς και άλλα εμπορικά εμπόδια. Η ιδέα του Κοζέβ να ανοίξει την αγορά των έξι ιδρυτικών μελών – της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και των χωρών της Μπενελούξ - ήταν μέσω "κοινών καταλόγων προϊόντων που οι χώρες θα διαπραγματεύονταν ελεύθερα, καθώς ο στόχος ήταν να επιτευχθεί αυτή η απελευθέρωση ταυτοχρόνως», γράφει ο Μπαρ.
Αυτό το σκεπτικό βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για τη Συνθήκη της Ρώμης και αυτή η «μέθοδος μας επέτρεψε να εφαρμόσουμε την κοινή αγορά, το 1968, ένα χρόνο νωρίτερα από ό,τι προβλεπόταν στη Συνθήκη," συμπληρώνει.
Ο Κοζέβ ήταν γνωστός προβοκάτορας κι απολάμβανε να σπέρνει το χάος στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πριν εμφανίσει μια λύση με την οποία όλοι μπορούσαν να συμφωνήσουν και η οποία ήταν εκείνη που ήθελε, γράφει ο Μπαρ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, ή ΕΟΚ, αντιμετώπισε προβλήματα στις διαπραγματεύσεις με τους Αμερικανούς για τελωνειακά θέματα, ο Κοζέβ κλήθηκε να σώσει την παρτίδα, θυμάται ο Καναδός διπλωμάτης Ρόντνεϊ Γκρέι σε ένα άλλο άρθρο, υποστηρίζοντας ότι ο Ρώσος κατάφερε με επιτυχία να φέρει την διαπραγμάτευση στους δικούς του όρους. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ, ωστόσο, δεν εκτίμησαν την τακτική του και του έδωσαν το παρατσούκλι «το φίδι στο γρασίδι», έγραψε ο Γκρέι.
«Συνήθιζε να διασκεδάζει επιδεικνύοντας στους Αμερικανούς τα σημεία στα οποία έδειχναν έλλειψη συνέπειας,» μας θυμίζει ο Βορμζέρ. Στον Κοζέβ απονεμήθηκε τελικά το παράσημο του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής, κορυφαία αναγνώριση της χώρας για τις υπηρεσίες προς το κράτος. Αλλά η υποταγή του στη Γαλλία θα αμφισβητείτο μετά το θάνατό του.
Ισχυρισμοί κατασκοπείας
Με ένα άρθρο-βόμβα, το 1999, η γαλλική εφημερίδα Le Monde υποστήριξε πως, σύμφωνα με έγγραφο των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών, ο Ρώσος στοχαστής υπήρξε πράκτορας της Σοβιετικής Κατασκοπείας.
Αν και τα στοιχεία έμοιαζαν αδύναμα, “η δεξιά Βρετανική εφημερίδα Daily Telegraph διακήρυξε σε μελοδραματικούς τόνους ότι 'αυτός ο θαυματουργός μανδαρίνος αποδεικνύεται ότι ήταν ένας κακόβουλος σπιούνος'”, γράφει ο Μάθιου Πράις, στην Lingua Franca, σε ένα άρθρο με τίτλο:”Ο κατάσκοπος που αγαπούσε τον Χέγκελ”.
Για τον Γκρέι, τον Καναδό διπλωμάτη, οι αποκαλύψεις δεν προκαλούν έκπληξη δεδομένων των προκλητικών διακηρύξεων του Κοζέβ. Θεωρείτο αντι-αμερικανός και αντι-βρετανός και πολλοί θεωρούσαν την ψυχωμένη του προώθηση του ευρωπαϊκού πρότζεκτ ως ένα τρόπο αντιστάθμισης της αμερικανικής ισχύος. Ωστόσο, ο Γκρέι προειδοποίησε ότι, χωρίς αδιάσειστα στοιχεία, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε εάν ο Ρώσος ήταν πράγματι κατάσκοπος του Κρεμλίνου.
Οι φίλοι του πάντως σίγουρα δεν το πίστεψαν. «Ποτέ δεν πίστεψα αυτή την κατηγορία,» δήλωσε ο Φι, ο πρώην υπάλληλος της Επιτροπής.
Ο Βορμζέρ την αντιμετώπισε επίσης με σκεπτικισμό. «Ποτέ δεν έχω πιστέψει, για ένα δευτερόλεπτο, ότι ήταν κομμουνιστής», γράφει ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Γαλλίας. «Πάντα μου φαινόταν ότι ήταν αντιδραστικός».
Ο Ρεϊμόν Αρόν έγραψε ότι ο Κοζέβ, στην πραγματικότητα, ήταν παρεξηγημένος – και οι αναφωνήσεις του ήταν μάλλον μια συνεχής προσπάθεια να σοκάρει την μπουρζουαζία, να προκαλέσει και να αναστατώσει και ότι, τελικά, “υπηρέτησε τη γαλλική πατρίδα ελεύθερα, με ατσαλένια πίστη”.
Όσο για τον λόγο που ο καθηγητής φιλοσοφίας αποφάσισε να γίνει γραφειοκράτης, ο Αρόν γράφει ότι ο ίδιος ο Κοζέβ του είχε δώσει μια απάντηση: “Ήθελα να μάθω πώς γίνεται η Ιστορία”.
Πηγή: Politico.eu
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Ο Μαδούρο αναπτύσσει 25.000 στρατιώτες στα σύνορα της Βενεζουέλας [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x430/0,16,608,357/crop/both/8d/8dc7c18432c246d7be047dea26f42b45.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ο Μαδούρο αναπτύσσει 25.000 στρατιώτες στα σύνορα της Βενεζουέλας [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x430/0,16,608,357/crop/both/8d/8dc7c18432c246d7be047dea26f42b45.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ο 14χρονος που ξηλοκόπησε τον 60χρονο κατέθεσε και μήνυση! - Τι ισχυρίζεται ο ανήλικος και η οικογένειά του [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x342/0,27,608,268/crop/both/22/227080f52672463c890c89cd3ffe8626.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Λήξη συναγερμού στο αεροδρόμιο Χίθροου: Εκκενώθηκε νωρίτερα τερματικός σταθμός [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x456/0,60,608,401/crop/both/66/66fb42346a1c42fc9d3761997cd11e63.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Συνάντηση Ιερώνυμου με τον Παλαιστίνιο δήμαρχο της Βηθλεέμ: "Προσευχηθείτε για εμάς" [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,21,608,362/crop/both/ac/acc7258e6b224f1faf0c86fca7cd2e48.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τζόρτζιο Αρμάνι: Στη Ριβάλτα της βόρειας Ιταλίας η κηδεία του - Σε πολύ στενό κύκλο [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,59,608,300/crop/both/66/66842c7d090043d2bc16a813f6a802db.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Λήξη συναγερμού στο αεροδρόμιο Χίθροου: Εκκενώθηκε νωρίτερα τερματικός σταθμός [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x456/0,60,608,401/crop/both/66/66fb42346a1c42fc9d3761997cd11e63.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τζόρτζιο Αρμάνι: Στη Ριβάλτα της βόρειας Ιταλίας η κηδεία του - Σε πολύ στενό κύκλο [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,59,608,300/crop/both/66/66842c7d090043d2bc16a813f6a802db.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![ΗΠΑ: Η στιγμή της σφαγής 23χρονης Ουκρανής από 35χρονο σε βαγόνι - Τη μαχαίρωσε πισώπλατα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/f7/f740c69c5f3145718b802c34b57744c1.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Η Ρωσία κλιμακώνει και επεκτείνει τον πόλεμο στην Ουκρανία - Εικόνες από το εσωτερικό της κυβερνητικής έδρας που χτυπήθηκε [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x330/0,59,608,300/crop/both/3b/3bea50cb569e4c798e069bcc6bc32041.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ο ισραηλινός στρατός συνεχίζει την κατεδάφιση της Γάζας: Ισοπέδωσε κι άλλη πολυκατοικία [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x344/0,1,608,342/crop/both/6e/6e387f4d338845ddb6c8348b8de32452.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Drone των Χούθι έπεσε σε πολιτικό αεροδρόμιο στο νότιο Ισραήλ - Εκτεταμένες ζημιές [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu525x532/0,133,525,428/crop/both/1c/1c220f1c81c34a21b950332d01a84175.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Η μεγαλύτερη αεροπορική επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία: Χτυπήματα σε κυβερνητικά κτίρια - Νεκρό βρέφος [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x330/12,0,600,330/crop/both/db/db80e38f7a00410c9906d41d72c1f4d2.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Αγιος από σήμερα ο "influencer του Θεού" - Χιλιάδες κόσμου στο Βατικανό [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x423/0,57,608,298/crop/both/c9/c92b299dc92e4d77bfc48bdddc4bc299.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Συναγερμός στη Γαλλία: Αυτοκίνητο έπεσε πάνω σε πεζούς - Ένας νεκρός και έξι τραυματίες [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x456/0,115,608,456/crop/both/9e/9e4acf696f1340f4b8781bdc0c1ee2c9.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Γάζα: Ο ισραηλινός στρατός ισοπέδωσε άλλα δύο πολυώροφα κτίρια μετά από εντολή εκκένωσης [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x456/0,70,608,411/crop/both/86/863eda71805d46a7afcdacbd8c4496e7.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Σίδνεϊ: Ομογενής ο 57χρονος σέρφερ Μερκούρης Ψυλλάκης που πέθανε μετά από επίθεση καρχαρία [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x342/5,0,608,338/crop/both/9e/9ec96f0a9d0540ac96253990b2e5a294.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Λονδίνο: Ξέσπασε πυρκαγιά στα πρώην κεντρικά γραφεία του BBC - 100 πυροσβέστες στη μάχη [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x257/75,0,533,257/crop/both/0c/0c5b36eb27014d98889c7f4f09437718.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Σε λαϊκό προσκύνημα η σορός του Αρμάνι - Πλήθος κόσμου αποτίει φόρο τιμής στον θρυλικό Ιταλό σχεδιαστή [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,7,608,348/crop/both/28/2805bf0e140248fdad9debd11ad28a9f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Γάζα: Η στιγμή που οι Ισραηλινοί ισοπεδώνουν έναν από τους υψηλότερους ουρανοξύστες στην πόλη [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x365/0,37,608,278/crop/both/fe/fe312ecb885445279fcd504395346074.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ισραηλινή εταιρεία μόδας κάνει καμπάνια ενάντια στον λιμό στη Γάζα [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x341/0,0,608,341/crop/both/b3/b383df1777324a578069f291053ada81.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Σοκ στο Λονδίνο: Λεωφορείο έπεσε σε πεζούς - 17 τραυματίες [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu490x341/0,33,490,308/crop/both/ec/ec0cae6c667441408da860c572de8fc4.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τουρκία: Πολυτελές γιοτ βυθίστηκε 15 λεπτά μετά την καθέλκυσή του – Οι επιβάτες πήδηξαν στη θάλασσα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x274/14,0,502,274/crop/both/05/0578a033f6d44b64b8586624f1a6e09d.jpg?quality=60&404=default&v=2)