H αποφυλάκιση του Τζούλιαν Ασάνζ από τη φυλακή του Ηνωμένου Βασιλείου όπου ήταν κρατούμενος τα τελευταία πέντε χρόνια χαιρετίζεται ως σπουδαία νίκη από τους υποστηρικτές του, ταυτόχρονα όμως γεννά το ερώτημα αν όντως είναι μια ξεκάθαρη νίκη για την ελευθερία του Τύπου.
Στην ανάλυσή της η βρετανική εφημερίδα Guardian, επισημαίνει ότι οι κατηγορίες για τις οποίες θα παραδεχθεί την ενοχή του ως μέρος μιας συμφωνίας που έγινε με τις ΗΠΑ και για τις οποίες θα καταδικαστεί σε φυλάκιση βασίζονται σε νόμο περί κατασκοπείας του 1917. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τον νόμο "περί συνωμοσίας για παράνομη απόκτηση και διάδοση απόρρητων πληροφοριών που σχετίζονται με την εθνική άμυνα των Ηνωμένων Πολιτειών".
Όταν ο ιδρυτής των WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, θα παρουσιαστεί, το πρωί της Τετάρτης, στο περιφερειακό δικαστήριο των ΗΠΑ της Σαϊπάν, το μεγαλύτερο νησί της Κοινοπολιτείας των Βορείων Μαριανών, στον δυτικό Ειρηνικό ωκεανό, θα δικαστεί βάσει αυτού του νόμου περί κατασκοπείας.
Ο αρθρογράφος του Guardian, Τζούλιαν Μπόρτζερ, σημειώνει ότι "ο νόμος περί κατασκοπείας θα εξακολουθεί να επικρέμεται πάνω από τα κεφάλια των δημοσιογράφων που δημοσιοποιούν πληροφορίες για θέματα εθνικής ασφάλειας, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο". Άλλωστε, όπως τονίζει, ο Ασάνζ που διωχθηκε επί τόσα χρόνια, είναι Αυστραλός και όχι πολίτης των ΗΠΑ.
Η συμφωνία με τις δικαστικές αρχές των ΗΠΑ αναφέρει ότι οι Αμερικανοί εισαγγελείς εκλαμβάνουν τον Ασάνζ όχι ως δημοσιογράφο, αλλά ως έναν χάκερ και ακτιβιστή με προσωπική του ατζέντα, που έθεσε σε κίνδυνο τις ζωές πηγών και επαφών από τις ΗΠΑ.
Ο Ασάνζ έκανε αυτό που κάνουν οι δημοσιογράφοι για να ζήσουν
Μια πρώτη ανάγνωση είναι ότι αφού οι αμερικανικές διακαστικές αρχές δεν τον διώκουν ως δημοσιογράφο, ο νόμος περί κατασκοπείας θα μπορούσε να εφαρμοστεί χωρίς να πλήττεται η ελευθερία του Τύπου.
Ωστόσο, εκπρόσωποι οργανώσεων του Τύπου και υπέρ των πολιτικών ελευθεριών τονίζουν ήδη ότι "δεν είχε σημασία πώς ορίστηκε ο Ασάνζ. Οι πράξεις για τις οποίες κατηγορήθηκε ότι έκανε, δηλαδή η "απόκτηση και διάδοση απόρρητων πληροφοριών", είναι "αυτό που κάνουν οι δημοσιογράφοι για να ζήσουν".
Υπενθυμίζεται ότι οι αποκαλύψεις που δημοσίευσε το WikiLeaks για τους πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν το 2010, που διέρρευσαν στον οργανισμό από μια αναλύτρια πληροφοριών του στρατού, την Τσέλσι Μάνινγκ, έφεραν στο φως πιθανές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον αμερικανικό στρατό σε αυτούς τους πολέμους, μεταξύ άλλων. Δημοσιεύτηκαν από τον Guardian και άλλους ειδησεογραφικούς οργανισμούς με το σκεπτικό ότι υπήρχε έντονο δημόσιο ενδιαφέρον για τη δημοσιοποίηση αυτών των απόρρητων πληροφοριών.
Τι έκαναν τρεις Αμερικανοί πρόεδροι
Όταν ανέλαβε τα καθήκοντά της το 2021, η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε την επιλογή να αποσύρει τις κατηγορίες περί κατασκοπείας που είχε ασκήσει ο προκάτοχος του Μπάιντεν, ο Ντόναλντ Τραμπ. Επί Μπαράκ Ομπάμα άλλωστε, δεν είχαν ασκηθεί διώξεις με αυτή τη νομοθεσία λόγω ανησυχιών για τις πιθανές επιπτώσεις στην άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος.
Αλλά, οι εισαγγελείς των ΗΠΑ υπό τον Μπάιντεν επέλεξαν να συνεχίσουν τις κατηγορίες Τραμπ και έδωσαν μάχες για να πετύχουν την έκδοση του Ασάνζ από το Ηνωμένο Βασίλειο. Είχαν την επιλογή να συνάψουν συμφωνία επίκλησης βάσει άλλων κατηγοριών, όπως για παράδειγμα ο Ασάνζ να δηλώσει ένοχος για το πλημμέλημα του κακού χειρισμού διαβαθμισμένων εγγράφων. Κάτι που δεν έγινε. Επίσης, θα μπορούσαν να τον διώξουν για συνωμοσία σε πειρατεία (hacking) μια επιλογή που δεν θα είχε τις ίδιες συνέπειες για την άσκηση της δημοσιογραφίας.
Η συμφωνία που υλοποιείται σήμερα επιτεύχθηκε τον Μάρτιο με πιέσεις από την πλευρά της κυβέρνησης της Αυστραλίας.
Σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, όπως αναφέρει ο Guardian, ο Τζο Μπάιντεν δεν ήθελε καν να μεταφερθεί ο Ασάνζ στις ΗΠΑ. Η έκδοση του Ασάνζ για να αντιμετωπίσει τη δίκη θα ήταν μια επιζήμια περίσπαση της προσοχής για τον πρόεδρο που διανύει μια δύσκολη εκλογική χρονιά ενώ εκτιμάται ότι θα αποξένωνε μεγάλα κοινά ψηφοφόρων του.
Τον Απρίλιο, ο Μπάιντεν είχε δηλώσει ότι εξέταζε ένα αίτημα της Αυστραλίας να αποσύρει τη δίωξη κατά του Ασάνζ. Το αμερικανικό δικαστικό σύστημα ήταν όμως ανένδοτο: Ο Ασάνζ έπρεπε να δικαστεί με τον νόμο περί κατασκοπείας, γράφει ο Guardian.
"Μια συμφωνία για απόσυρση της δίωξης θα απέτρεπε το χειρότερο σενάριο για την ελευθερία του Τύπου, αλλά η συμφωνία που επετεύχθη προβλέπει ότι ο Ασάνζ πρέπει να έχει εκτίσει πέντε χρόνια φυλάκιση για πράξεις τις οποίες καθημερινά κάνουν οι δημοσιογράφοι στο πλαίσιο του επαγγέλματός τους", σημειώνει ο Τζαμίλ Τζαφέρ, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Knight First Amendment στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Η σημερινή συμφωνία "θα ρίξει μια βαριά σκιά στις πιο σημαντικές εκδοχές άσκησης της δημοσιογραφίας, όχι μόνο στη χώρα μας (τις ΗΠΑ) αλλά σε όλο τον κόσμο".