Τη μνήμη των εκατομμυρίων Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος τιμά σήμερα ο κόσμος, 80 χρόνια μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου του Άουσβιτς, που έγινε το σύμβολο της γενοκτονίας που διαπράχθηκε.
Μεταξύ των εκατοντάδων ανθρώπων που αποτίουν φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, βρίσκονται και περί τους 50 επιζήσαντες των βασανιστηρίων.
Φέτος δεν έχουν κληθεί να μιλήσουν πολιτικοί. Λόγω της προχωρημένης ηλικίας των επιζώντων, οι διοργανωτές επιλέγουν να τους καταστήσουν το επίκεντρο των εκδηλώσεων.
Την Ελλάδα εκπροσώπησε ο υφυπουργός Εξωτερικών Τάσος Χατζηβασιλείου.
Μεταξύ των ηγετών που παρευρέθηκαν είναι ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς και ο πρόεδρος, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ. Σύμφωνα με το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa, η Γερμανία δεν έχει στείλει ποτέ στο παρελθόν και τους δύο ανώτατους κρατικούς εκπροσώπους της στους εορτασμούς.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παρευρέθηκε αφού πρώτα αποτίσει φόρο τιμής στο Μνημείο της Σοά στο Παρίσι, έναν συμβολικό τάφο για τα έξι εκατομμύρια Εβραίους που δεν έχουν τάφο, και συναντηθεί με έναν επιζώντα από το Άουσβιτς και έναν από το στρατόπεδο Μπέργκεν-Μπέλσεν.
Ο βασιλιάς της Βρετανίας Κάρολος Γ' ήταν επίσης εκεί, μαζί με βασιλείς και βασίλισσες από την Ισπανία, τη Δανία και τη Νορβηγία.
Οι Ρώσοι εκπρόσωποι ήταν στο παρελθόν κεντρικοί προσκεκλημένοι στις επετειακές εκδηλώσεις, σε αναγνώριση της απελευθέρωσης του στρατοπέδου από τον Κόκκινο Στρατό στις 27 Ιανουαρίου 1945 και των τεράστιων απωλειών των σοβιετικών δυνάμεων στην ήττα των Συμμάχων από τη ναζιστική Γερμανία. Αλλά δεν είναι ευπρόσδεκτοι μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Το Κρεμλίνο δήλωσε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έστειλε μήνυμα στους συμμετέχοντες, λέγοντας:
"Θα θυμόμαστε πάντα ότι ήταν ο Σοβιετικός στρατιώτης που συνέτριψε αυτό το φοβερό, ολοκληρωτικό κακό και κέρδισε τη νίκη, το μεγαλείο της οποίας θα παραμείνει για πάντα στην Παγκόσμια Ιστορία".
Συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων
Το Άουσβιτς ήταν το μεγαλύτερο από τα στρατόπεδα εξόντωσης που έστησε η ναζιστική Γερμανία. Ένα εκατομμύριο Εβραίοι και 100.000 άλλοι βρήκαν φρικτό θάνατο εκεί μεταξύ 1940 και 1945.
Περίπου 50 επιζήσαντες βρέθηκαν το απόγευμα στην ιστορική πύλη εισόδου του στρατοπέδου Άουσβιτς-Μπιρκενάου, κατέθεσαν στεφάνια για τους παραπάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους που βρήκαν μαρτυρικό θάνατο.
Ακούμπησαν με σεβασμό τον τοίχο του θανάτου, εκεί όπου οι στρατιώτες του Τρίτου Ράιχ πυροβολούσαν μαζικά Εβραίους.
"Είναι μια πολύ συγκινητική μέρα… Συγγνώμη δεν μπορώ" είπε συναισθηματικά φορτισμένη η επιζήσασα του Άουσβιτς, Εύα Ουμλάουφ.
Η Εύα ήταν μόλις 2 χρονών όταν βρέθηκε στο Άουσβιτς. Σήμερα είναι 82 και μία από τις νεότερες επιζήσασες της θηριωδίας. Οι περισσότεροι είναι πάνω από 90 ετών και μπορεί να είναι η τελευταία φορά που θα μπορέσουν να επισκεφθούν το μνημείο.
Στο Άουσβιτς έχουν γραφτεί οι πιο μελανές σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας. Είναι ο τόπος όπου οι θιασώτες της "τελικής λύσης" χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τους θαλάμους αερίων και τα κρεματόρια.
"Έφτασα στο Άουσβιτς τη νύχτα. Τη στιγμή που βγήκα από το βαγόνι, μου ήρθε μία περίεργη μυρωδιά. Ήταν η μυρωδιά από καμένα πτώματα. Φοβήθηκα. Δεν ήξερα πού βρισκόμουν" θυμάται η Γιαννίνα Ιβανσκα.
Μπορεί τα τατουάζ στα χέρια τους με τους αριθμούς, που τους είχαν δοθεί στο στρατόπεδο, να έχουν ξεθωριάσει, όχι όμως και οι μνήμες από τη φρίκη.
"Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, τον Φεβρουάριο του 1943 έχασα όλη μου την οικογένεια. Ποτέ μου δεν θα ξεχάσω το τελευταίο βλέμμα της μητέρας μου πριν τη χάσω" αναφέρει η Λέα Ζαγιάκ Ντε Νοβέρα.
Οι μαρτυρίες των τελευταίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος είναι πιο πολύτιμες από ποτέ με τους ίδιους να ανησυχούν για την αναζωπύρωση ακραίων ιδεολογιών στις Δυτικές Δημοκρατίες.
"Είναι τρομακτικό, είναι πραγματικά τρομακτικό. Πρέπει να κάνουμε κάτι τώρα που είναι ακόμα αρχή. Το Ολοκαύτωμα δεν ξεκίνησε με το Άουσβιτς, ξεκίνησε πρώτα με λόγια, και τράφηκε από τη σιωπή και την αδιαφορία της κοινωνίας" τονίζει η επιζήσασα Εύα Ζεπέσι.
Η Τόβα Φρίντμαν, 86χρονη επιζήσασα του Άουσβιτς, πήρε τη θέση της στο βήμα για να μιλήσει, όπως περιγράφεται στο BBC.
Μιλώντας στα αγγλικά, είπε ότι θεωρεί την 27η Ιανουαρίου ως πραγματική "ημέρα γενεθλίων" της, τόσο πολύ που μερικοί από τους φίλους της "δεν γνωρίζουν καν ότι έχει κανονικά άλλη μέρα γενέθλια, γιατί αυτή η ημέρα είναι αυτή που μετράει".
Αναφέρει ότι είναι τιμή για εκείνη να γιορτάσει αυτήν την ημέρα με τόσους πολλούς ανθρώπους και ότι είναι εκεί για να εκπροσωπήσει τις μνήμες των παιδιών που δεν επέζησαν. Η Φρίντμαν υπενθυμίζει, επίσης, στο κοινό ότι "είμαστε εδώ για να διακηρύξουμε και να υποσχεθούμε ότι δεν θα επιτρέψουμε ποτέ, ποτέ, ποτέ να επαναληφθεί η ιστορία".
Ήταν έξι ετών όταν απελευθερώθηκε από το Άουσβιτς. Αναφερόμενη στο ταξίδι της εκεί, θυμάται ότι παρακολουθούσε από την κρυψώνα της το στρατόπεδο συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας. Αφού όλα τα παιδιά συγκεντρώθηκαν εκεί "στάλθηκαν στον θάνατό τους". Τα αναφιλητά των γονιών έπεφταν στο κενό, λέει.
"Σκέφτηκα, μήπως είμαι το μόνο παιδί Εβραίων που έχει απομείνει στον κόσμο;"
Λίγο αργότερα, η οικογένειά της συγκεντρώθηκε σε βαγόνια ζώων, όπου αυτή και η μητέρα της χωρίστηκαν από τον πατέρα της και στάλθηκαν στο Άουσβιτς. Αυτή ήταν η μοναδική φορά που είδε τον πατέρα της να κλαίει, θυμάται.
"Κρατούσα σφιχτά το χέρι της μητέρας μου στο σκοτεινό βαγόνι για αμέτρητες ώρες, ενώ οι κραυγές και οι προσευχές τόσων απελπισμένων γυναικών διείσδυαν στην ψυχή μου και με στοιχειώνουν μέχρι σήμερα".
"Υπήρχαν σειρές και σειρές γυμνών γυναικών γύρω μου", περιέγραψε. "Ήμουν και εγώ γυμνή και προσπαθούσα να αποφύγω τη λάμψη από τα δόντια και τα μάτια των Γερμανών στρατιωτών."
Η Φρίντμαν περιγράφει πώς τη "χτυπούσαν αδιάκοπα" επειδή δεν μπορούσε να σταθεί ακίνητη και η μητέρα της "παρακαλούσε" να μην κλάψει.
"Θυμάμαι ότι σκέφτηκα, δεν θα τους αφήσω να καταλάβουν πόσο με πληγώνουν. Στα 5 και μισό, είχα την επαναστατικότητα μέσα μου", είπε.
Συνεχίζει να θυμάται τον τρόμο που ένιωθε βλέποντας κορίτσια να οδηγούνται στα κρεματόρια, "κλαίγοντας και τρέμοντας" καθώς περπατούσαν ξυπόλητα στο χιόνι. "Αυτά τα κορίτσια έγιναν και αυτά στάχτες", ανέφερε.