Αχμέτ Νταβούτογλου: Ο επιτήδειος «πραματευτής από την Καισάρεια»

Το μόνιμο χαμόγελο κάτω από το παχύ αλλά καλοσχηματισμένο μουστάκι και τα δυο «παμπόνηρα» μάτια του, είναι αρκετά για να εικονογραφήσουν δυο διαφορετικές εικόνες για τον Αχμέτ Νταβούτογλου, τον τούρκο πρωθυπουργό που κυριαρχεί στο παζάρι με την Ε.Ε για το προσφυγικό και όχι μόνο.

Επιστρέφοντας από τις Βρυξέλλες, μετά την επεισοδιακή Σύνοδο Κορυφής της 7ης Μαρτίου, ο Αχμέτ Νταβούτογλου όχι μόνο αποκάλυψε τα sms που αντάλλαξε με την Άνγκελα Μέρκελ όταν εκείνη συζητούσε με τους υπόλοιπους 27 ηγέτες της ΕΕ τις τουρκικές προτάσεις αλλά ομολόγησε και το...δυνατό του όπλο!

Παρομοίασε τις μεθόδους του στις Βρυξέλλες με την αξεπέραστη τακτική των πραματευτών στα παζάρια της Καισάρειας στην Καππαδοκία.

Αυτό όμως είναι η απλοϊκή εξήγηση της επιτυχίας του.

Ο καθηγητής Νταβούτογλου θεωρείτο ως ένας από τους πιο σημαντικούς και αξιοσέβαστους ειδικούς σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και διεθνών σχέσεων και από το 2002 η τουρκική εξωτερική πολιτική φέρει ανεξίτηλη τη «σφραγίδα» του.

Ο «τούρκος Κίσινγκερ» που ξεκίνησε από σύμβουλος του Ερντογάν

Ο «τούρκος Κίσινγκερ» -όπως συνηθίζουν να τον αποκαλούν στην Ανατολή- αποτελεί δίχως αμφιβολία το πρόσωπο των ημερών, καθώς κατάφερε να ανατρέψει τα συλλήβδην δεδομένα της τελευταίας συνάντησης των ηγετών της ΕΕ για το προσφυγικό και να βάλει στη συζήτηση μια φιλόδοξη αλλά και αρκετά αμφιλεγόμενη πρόταση, μεταφέροντας την πίεση και το βάρος της διαπραγμάτευσης από την Άγκυρα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Κατάφερε επίσης –πράγμα εξαιρετικά δύσκολο- να στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας μακριά από τον πρόεδρο Ερντογάν, σε μια στιγμή που οι αυταρχικές παρεκτροπές του τούρκου προέδρου θα μπορούσαν να δυναμιτίσουν την ευρωτουρκική προσέγγιση.

Άριστος γνώστης της αγγλικής και της γερμανικής, ο Αχμέτ Νταβούτογλου κάθεται στο ίδιο τραπέζι με τους ηγέτες μιας διχασμένης από τις εσωτερικές της αντιφάσεις Ευρώπης.

Και θα επιδιώξει για ακόμη μία φορά να επιβεβαιώσει τη φήμη του δεινού διαπραγματευτή.

Από τα πανεπιστημιακά έδρανα σε κυβερνητικούς θώκους

Γεννημένος το 1959 σε μια γειτονιά της μεγαλύτερης επαρχίας της Τουρκίας, του Ικονίου, ο Νταβούτογλου αποφοίτησε από το Γερμανικό Διεθνές Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, πριν ακολουθήσει σπουδές Πολιτικής Επιστήμης και Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου.

Ο καθηγητής Νταβούτογλου θεωρείτο ως ένας από τους πιο σημαντικούς και αξιοσέβαστους ειδικούς σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και διεθνών σχέσεων

Έλαβε το διδακτορικό στις Διεθνείς Σχέσεις από το ίδιο Πανεπιστήμιο και σύντομα βρέθηκε σε σημαντικές πανεπιστημιακές θέσεις στα Πανεπιστήμια της Μαλαισίας αρχικά και κατόπιν του Μαρμαρά.

Πολύ πριν το 2002, όταν ανέλαβε θέση συμβούλου του πρωθυπουργού τότε Ταγίπ Ερντογάν, ο καθηγητής Νταβούτογλου θεωρείτο ως ένας από τους πιο σημαντικούς και αξιοσέβαστους ειδικούς σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και διεθνών σχέσεων.

Με πλήθος δημοσιεύσεων που άσκησαν έντονη επιρροή και αμφισβητούσαν τα μέχρι τότε στρατηγικά δόγματα της γείτονος, ο Νταβούτογλου κατάφερε πολύ σύντομα να καθιερωθεί σαν μια ενεργητική και ανατρεπτική φωνή όχι μόνο στο ακαδημαϊκό αλλά και στον ευρύτερο δημόσιο χώρο.

Το 2009 διορίστηκε από τον Ερντογάν υπουργός Εξωτερικών, μια θέση που διατήρησε μέχρι το 2014, όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία της Τουρκίας.

Το «Στρατηγικό βάθος» της Τουρκίας

Είναι αδύνατο να εξετάσει κανείς την εξωτερική πολιτική της Άγκυρας μετά το 2002 χωρίς να αναφερθεί στο ρόλο και τις απόψεις του Αχμέτ Νταβούτογλου.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Σόλι Οζέλ στο γαλλικό δίκτυο france24, «η εξωτερική πολιτική έδωσε ισχυρό πολιτικό κεφάλαιο στην τουρκική κυβέρνηση. Και ο Νταβούτογλου θεωρείται ως ο αρχιτέκτονας αυτής της πολιτικής». Στο σημαντικότερο ίσως βιβλίο του με τίτλο «Στρατηγικό Βάθος», το οποίο δημοσιεύθηκε το 2001, ο Νταβούτογλου αναλύει τα βασικά στοιχεία της στρατηγικής του σκέψης και του οράματός του για το ρόλο που πρέπει να διαδραματίζει η Τουρκία στα παγκόσμια πράγματα.

«Υποστηρίζει ότι η χώρα του έχει ‘στρατηγικό βάθος’ λόγω της ιστορίας και της γεωγραφικής της θέσης και εντάσσει την Τουρκία στον μικρό αριθμό χωρών που αποκαλεί ‘κεντρικές δυνάμεις’. Η Τουρκία δεν θα πρέπει να είναι ευχαριστημένη με έναν περιφερειακό ρόλο στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, διότι δεν είναι μια περιφερειακή αλλά μία κεντρική δύναμη. Συνεπώς, θα πρέπει να επιδιώκει να διαδραματίσει έναν ηγετικό ρόλο σε πολλές περιοχές, που θα της εξασφαλίσει παγκόσμια στρατηγική σημασία», αναφέρει ο Ιωάννης Γρηγοριάδης, καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Bilkent σε μια μελέτη του για λογαριασμό του ΕΛΙΑΜΕΠ. Εν ολίγοις, η Τουρκία, η οποία διατηρεί δεσμούς με περιοχές που εκτείνονται από τα Βαλκάνια μέχρι τον Καύκασο και από την Κεντρική Ασία μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα, πρέπει να ασκήσει την επιρροή της σε όλες αυτές τις περιοχές και να επιδιώξει έτσι να διαδραματίσει έναν παγκόσμιο στρατηγικό ρόλο. Για να πετύχει κάτι τέτοιο, ανέφερε ο Νταβούτογλου στο Στρατηγικό Βάθος, η Άγκυρα θα πρέπει να ασκήσει μια ενεργητική πολιτική που θα βασίζεται στις αρχές της «μαλακής ισχύος» (soft power) και της «επίλυσης συγκρούσεων» (conflict resolution), ενώ την ίδια στιγμή θα πρέπει να ανατρέπει την πρωτοκαθεδρία του στρατιωτικού κατεστημένου στην χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και να αναπτύξει καλής γειτονίας και οικονομικής συνεργασίας με τις χώρες που βρίσκονται δίπλα της. Προϋπόθεση για να διαδραματίσει η Τουρκία έναν παγκόσμιο στρατηγικό ρόλο ήταν σύμφωνα με τον Νταβούτογλου του «Στρατηγικού Βάθους» η επίλυση όλων των διμερών διαφορών που έχει με τις γειτονικές της χώρες.

Από το «δόγμα» στην πραγματικότητα

Η εφαρμογή του «δόγματος Νταβούτογλου» την τελευταία δεκαετία κατάφερε να αυξήσει την επιρροή της Άγκυρας στην περιοχή, βελτιώνοντας σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις της με αρκετούς από τους γείτονες της, όχι όμως με την Ελλάδα ή την Κύπρο.

Εκείνη όμως η εξέλιξη που έφερε τη θεώρηση του τούρκου πρωθυπουργού αντιμέτωπη με τα όριά της είναι χωρίς αμφιβολία η αραβική άνοιξη στις χώρες της Μέσης Ανατολής και ιδίως στη Συρία. Όπως σημειώνει ο William Armstrong σε άρθρο του στην τουρκική Hurriyet, η αρχική εκτίμηση της τουρκικής ηγεσίας στα τέλη του 2010 ήταν πως η Αραβική Άνοιξη θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την δημιουργία μιας νέας περιφερειακής τάξης με την Τουρκία στο επίκεντρο και έτσι η Άγκυρα έσπευσε να υποστηρίξει εμμέσως και με επιμέλεια τους εκφραστές της μουσουλμανικής αδελφότητας στον αραβικό κόσμο. Δεν υπολόγισε ωστόσο την ανθεκτικότητα του καθεστώτος Άσαντ, ούτε την υποστήριξη που θα ελάμβανε από άλλες μεγάλες δυνάμεις όπως η Ρωσία. Η τουρκική πολιτική υπέστη ωστόσο και ένα συμβολικό πλήγμα καθώς η εικόνα της «μαλακής ισχύος» και της «ήρεμης δύναμης» με ισχυρό περιφερειακό ρόλο υπονομευόταν από την έμμεση εμπλοκή στον συριακό εμφύλιο.

Ακόμη, η τρέχουσα στρατιωτικοποίηση των διεθνών σχέσεων στην περιοχή και η υποβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας θέτει –τουλάχιστον μερικώς- υπό αμφισβήτηση το «δόγμα Νταβούτογλου», καθώς η εμπλοκή της Άγκυρας στο θέμα της Συρίας μάλλον δυναμίτισε παρά αποκλιμάκωσε το κλίμα.

Η προσέγγιση με την Ευρώπη

Από τις αρχές της πολιτικής σταδιοδρομιας του, ο Νταβούτογλου υπήρξε υποστηρικτής της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην ΕΕ. Την στρατηγική αυτή απόφαση φαίνεται να θέλει να στηρίξει και στη Σύνοδο, όπου αναμένεται να ασκήσει πιέσεις για να πετύχει το «ξεπάγωμα» κάποιων τουλάχιστον διαπραγματευτικών κεφαλαίων στην ενταξιακή πορεία της Άγκυρας.

Η διαφαινόμενη ωστόσο προσέγγιση με την ΕΕ με αφορμή το προσφυγικό δεν θα απαιτήσει υποχωρήσεις μόνο από τους Ευρωπαίους αλλά και από την Άγκυρα. Τέτοιες υποχωρήσεις από μέρους της γείτονος θα σήμαιναν βεβαίως την απομάκρυνση από τις αυταρχικές λογικές με τις οποίες η τουρκική ηγεσία διοικεί τα τελευταία χρόνια. Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν δεν φαίνεται προς το παρόν διατεθειμένος να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση. Απομένει ίσως να δούμε αν και ο επιτήδειος «πραματευτής από την Καισάρεια» κινείται στην ίδια κατεύθυνση.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr