Μια πόλη κάτω από τη Γάζα ή το "μετρό της Γάζας". Έτσι περιγράφεται το αχανές και δαιδαλώδες δίκτυων σηραγγών που έχει αναπτυχθεί στο αμμώδες έδαφος της μικρής λωρίδας γης όπου ζουν σχεδόν 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι. Η πρόσφατη, πολύτιμη, μαρτυρία της 85χρονης Ισραηλινής ομήρου που απελευθερώθηκε έπειτα από 17 μέρες κράτησης, έχει προσθέσει και μια άλλη εικόνα, εξαιρετικά χρήσιμη εικόνα: Το δίκτυο των σηραγγών είναι αραχνοειδές.
Σε αυτές τις υπόγειες στοές, οι Παλαιστίνιοι τρομοκράτες προετοιμάζονταν εδώ και χρόνια για την επόμενη σύγκρουση με το Ισραήλ. Κανένα ίχνος τους δεν είναι ορατό από την επιφάνεια.
Οι κάτοικοι της Γάζας έχουν μεγάλη εμπειρία και εξοικείωση με τα τούνελ που αποτέλεσαν από το 2007 το εφαλτήριο των τρομοκρατών. Από εκείνη τη χρονιά, ο ασφυκτικός αποκλεισμός του Ισραήλ αλλά και της Αιγύπτου που έκλεισαν τα σύνορα, ήταν η σκληρή απάντηση στην επικράτηση των ισλαμιστών της Χαμάς. Ο αποκλεισμός δεν ήρθη ποτέ καθώς η Χαμάς διακήρυττε πάντοτε ανοιχτά ότι στόχος της ήταν η καταστροφή του Ισραήλ. Ο αποκλεισμός είχε ως στόχο την αποτροπή εισαγωγής όπλων στη Γάζα.
Την άνοιξη του 2022, τα μέλη της "Ταξιαρχίας Αλ Κουντς", του ένοπλου βραχίονα της οργάνωσης Παλαιστινική Τζιχάντ προσκάλεσαν δημοσιογράφους για να τους ξεναγήσουν σε ένα μέρος του δικτύου των υπόγειων στοών.
Το συνεργείο του Γαλλικού Πρακτορείου, βρέθηκε σε μια δασώδη περιοχή κοντά στον καταυλισμό Καν Γιουνίς, όπου επτά μασκοφόροι άνδρες με στρατιωτική περιβολή μετέφεραν πολυβόλα και εκτοξευτές χειροβομβίδων σε μια είσοδο σήραγγας κρυμμένη διακριτικά στους πρόποδες ενός μικρού λόφου.
Οι ένοπλοι φορούσαν μαντίλια, στο χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα του Ισλάμ, δηλωτικά της Ταξιαρχίας Αλ Κουντς, της δεύτερης ισχυρότερης ένοπλης οργάνωσης στη Λωρίδα της Γάζας, μετά τη Χαμάς.
Πυκνά κλαδιά δέντρων καλύπτουν μια τρύπα που ουσιαστικά είναι η είσοδος η οποία οδηγεί σε ένα στενό πέρασμα περιφραγμένο με τσιμεντόλιθους. Εντός των στοών έχουν κατασκευαστεί θάλαμοι που είναι ηλεκτροδοτημένοι, έχουν σύστημα εξαερισμού και δίκτυο τηλεπικοινωνίας. Μικρότεροι χώροι λειτουργούν ως αποθήκες πυρομαχικών και όπλων.
Σύμφωνα με τους ίδιους τους τρομοκράτες, τα τούνελ αυτά έχουν τόσο αμυντική όσο και επιθετική λειτουργία. Ως "επιθετική" εξήγησαν ότι χρησιμοποιούνται για την "κράτηση Ισραηλινών στρατιωτών που πιάνονται αιχμάλωτοι", αλλά και για να αποκρούουν χτυπήματα από τους Ισραηλινούς.
Ίσως η βασικότερη λειτουργία αυτού του δικτύου είναι ότι επιτρέπει στους ενόπλους της Χαμάς και της Παλαιστινιακής Τζιχάντ να κυκλοφορούν ανενόχλητοι και αθέατοι χωρίς να εντοπίζονται από τα ισραηλινά μη επανδρωμένα εναέρια μέσα (drone) και κατά συνέπεια, να διατηρούν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού.
Πύλη εισόδου για όλο το λαθρεμπόριο της Γάζας
Τα τούνελ αρχικά δεν λειτουργούσαν μόνο για τον εφοδιασμό των ενόπλων ομάδων στη Λωρίδα της Γάζας.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '80 ήταν η κύρια πύλη εισόδου για το λαθρεμπόριο προϊόντων με προέλευση κυρίως την Αίγυπτο. Μέσα από αυτές τις στοές έχει περάσει από οτιδήποτε μπορεί να έχει ανάγκη ένα νοικοκυριό ,μέχρι αυτοκίνητα ή και πρόχειρο φαγητό από τα Kentucky Fried Chicken, όπως έχουν περιγράψει οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι. Και βέβαια, για την επανένωση οικογενειών που είχαν χωριστεί μεταξύ των δύο τμημάτων της Ράφα, κάτι που είχε επιβάλει η Αίγυπτος στις ειρηνευτικές συμφωνίες του 1982.
Οι σήραγγες εκείνη την εποχή και τα χρόνια που ακολούθησαν δεν χρησιμοποιούνταν για τρομοκρατικές ενέργειες. Τις έσκαβαν κυρίως ντόπιοι ανθρακωρύχοι με εμπειρία στο σκάψιμο πηγαδιών. Το 1994 άρχισε μια ανοδική τάση στον αριθμό των σηράγγων λαθρεμπορίου αγαθών και πυρομαχικών μεταξύ της Ράφα στην Αίγυπτο και της Ράφα στη Γάζα, η οποία τέθηκε υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής στο πλαίσιο των ειρηνευτικών συμφωνιών του Όσλο.
Η Αίγυπτος έκανε κατά τη διάρκεια όλων αυτών των δεκαετιών πολλές προσπάθειες εντοπισμού και καταστροφής των τούνελ. Το Ισραήλ από την πλευρά του, περιοριζόταν στην ενίσχυση του φράχτη, των περιπόλων και της ηλεκτρονικής παρακολούθησης.
"Ο υπόγειος πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας και η στρατιωτική πολυπλοκότητα της καταπολέμησης του"
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την εικόνα που θα αντικρύσει ο ισραηλινός στρατός όταν ξεκινήσει η χερσαία επίθεση στη Γάζα, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ανάλυση που έκανε για την Jerusalem Post ο καθηγητής Τζόελ Ρόσκιν, γεωλόγος στο τμήμα Γεωγραφίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Μπαρ - Ιλάν.
Ο καθηγητής Ρόσκιν έχει μελετήσει τις αλλαγές που έχουν γίνει στις σήραγγες της Γάζας με την πάροδο των ετών και έχει αποκαλύψει τις γεωλογικές συνθήκες και τις συνθήκες ασφαλείας που επέτρεψαν την ταχεία ανάπτυξή τους.
Πριν από τρία χρόνια, ο Ισραηλινός γεωλόγος δημοσίευσε τμήμα της μελέτης του με τίτλο "Ο υπόγειος πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας και η στρατιωτική πολυπλοκότητα της καταπολέμησης του".
Ο Ισραηλινός γεωλόγος εξηγεί ότι ανάλογες πρακτικές εφάρμοσε και η Αλ Κάιντα, όπως διαπίστωσαν οι Αμερικανοί όταν καταδίωκαν τον Οσάμα Μπιν Λάντεν στο Αφγανιστάν. Οι στρατιώτες ανακάλυψαν ένα τεράστιο σύμπλεγμα σηραγγών που συνέδεε τους φυσικούς σχηματισμούς σπηλαίων Τόρα Μπόρα στο Σαφέντ Κοχ στο ανατολικό Αφγανιστάν, σημειώνοντας ότι εκεί, η κατασκευή τους χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από την CIA στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν υπήρχε υποστήριξη προς τους τζιχαντιστές που μάχονταν κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
Τα στάδια εξέλιξης των σηραγγών
Οι σήραγγες στη Γάζα είχαν αρχικά κάποια βασικά κοινά χαρακτηριστικά με άλλες ανασκαφικές περιοχές στο Ισραήλ και αλλού στον κόσμο, όπως ταφικά σπήλαια, νάρκες και συστήματα απόκρυψης.
"Αλλά κάθε σύστημα σήραγγας είναι διαφορετικό και σχετίζεται μοναδικά με τις γεωλογικές, γεωγραφικές και γεωπολιτικές συνθήκες που επικρατούν", εξήγησε.
"Αυτό που είναι ενδιαφέρον για τη Χαμάς είναι ότι ο ρυθμός ανάπτυξης των σηράγγων, όχι μόνο σε μέγεθος αλλά και σε σκοπό, συμπλήρωνε την ανάπτυξη της επιχειρησιακής αντίληψης της οργάνωσης", εξηγεί ο καθηγητής Ρόσκιν.
Περιγράφοντας τα στάδια εξέλιξης των σηραγγών λέει ότι "ξεκίνησαν με το λαθρεμπόριο αγαθών, προχώρησαν στο λαθρεμπόριο όπλων και αργότερα εξελίχθηκε σε σήραγγες επίθεσης" και προσθέτει ότι "κατά την διάρκεια των σταδίων αυτών, η αντίληψη της Χαμάς ήταν να εξυπηρετούνται οργανωτικά.
Το 2000, άρχισε η εντατικοποίηση της χρήσης τους μετά τη δεύτερη Ιντιφάντα (παλαιστινιακή εξέγερση) και ενόψει των προετοιμασιών του ισραηλινού στρατού (IDF) για μια εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας, στο πλαίσιο της επιχείρησης "Αμυντική Ασπίδα". Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αυξήθηκε το παράνομο λαθρεμπόριο όπλων και η εξόρυξη σηράγγων στη Ράφα.
Αργότερα, το δίκτυο αυτό διευκόλυνε απαγωγές όπως του στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ το 2006 και σταδιακά μετατρέπηκε σε ένα "περίπλοκο υπόγειο δίκτυο για όλες τις ανάγκες".
"Η επόμενη φάση ήταν οι στρατηγικές επιθετικές σήραγγες που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Protective Edge πριν από εννέα χρόνια. Αυτές οι νέες σήραγγες αντιστοιχούσαν στην αυξανόμενη επιχειρησιακή δράση της Χαμάς, οι ηγέτες της οποίας έβλεπαν ότι ήταν πάντα επιτυχείς – και ότι οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας είχαν μόνο μια περιορισμένη δυνατότητα απάντησης σε αυτό".
Καταλήγοντας ο Ισραηλινός καθηγητής υποστηρίζει: "Αυτή η ολιστική αντίληψη του ανταρτοπόλεμου περιλαμβάνει σήραγγες εφοδιασμού, στρατηγικής και τακτικής μαζί με μεθόδους μάχης πάνω από το έδαφος. Το υπόγειο δίκτυο ενσωματώνεται σε όλες τις πτυχές μιας μάχης και αφορά τη μυστική συγκέντρωση δυνάμεων και πιθανώς επίσης τη μεταφορά και κράτηση αιχμαλώτων και ομήρων".
"Αυτές οι συνθήκες αποτελούν πράγματι μια πρόκληση για την πλήρη επιθετική αντιμετώπιση από την πλευρά του ισραηλινού στρατού (IDF)" είναι η εκτίμησή του.