"O Άσαντ έπεσε... Μη φοβάστε". Ένοπλος άντρας της συριακής ομάδας πολιτικής άμυνας "Λευκά Κράνη" προσπαθεί με αυτά τα λόγια να καθησυχάσει τις γυναίκες ότι είναι πλέον ασφαλείς. Ανάμεσά τους, ακόμα και ένα μικρό παιδί. Κρατούμενοι απελευθερώνονται, τη στιγμή που οι καγκελόπορτες από τα τούνελ ανοίγουν. Από τα σκοτάδια βγαίνουν οι πολιτικοί κρατούμενοι και συγγενείς προσπαθούν να αναγνωρίσουν τους ανθρώπους τους. Τους θεωρούσαν πεθαμένους ύστερα από τόσα χρόνια. Άλλωστε, δεν είχε ονομαστεί τυχαία "ανθρώπινο σφαγείο". Είναι η διαβόητη στρατιωτική φυλακή του Άσαντ στη Συρία, Sednaya.
Χιλιάδες αντικαθεστωτικοί φυλακίστηκαν από τον Άσαντ, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν. Την ώρα που οι αντάρτες πυροβολούν τις κλειδαριές και απελευθερώνουν τους φυλακισμένους, αυτοί αδυνατούν να πιστέψουν πως ήρθε η ώρα της ελευθερίας τους. Φοβούνται, πιστεύουν πως οι ένοπλοι έχουν άλλες εντολές.
Οι δυνάμεις των ανταρτών σαρώνουν τη Συρία, απελευθερώνοντας κρατούμενους από τις κρατικές φυλακές. Καθ' όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, που ξεκίνησε το 2011, οι κυβερνητικές δυνάμεις του Άσαντ κράτησαν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες σε στρατόπεδα κράτησης, όπου οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι τα βασανιστήρια ήταν καθημερινά και συνηθισμένα.
Το τέλος της εποχής της τυραννίας στη Saydnaya
Η ισλαμιστική μαχητική οργάνωση Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ανακοίνωσε ότι απελευθέρωσε περισσότερους από 3.500 κρατούμενους από τη στρατιωτική φυλακή της Χομς. Ιδρύθηκαν το 2012 με το όνομα "Μέτωπο Αλ Νούσρα". Ήταν σύμμαχοι της Αλ Κάιντα αλλά αργότερα διέκοψαν τους δεσμούς. Βέβαια, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και μια σειρά από άλλες χώρες συνεχίζουν να τη βλέπουν ως θυγατρική της τζιχαντιστικής οργάνωσης.
Το 2016, πήρε το σημερινό της όνομα HTS και αργότερα συγχωνεύτηκε με άλλες αντάρτικες φατρίες. Καθώς οι αντάρτες της εισήλθαν στην πρωτεύουσα, το HTS ανακοίνωσε το "τέλος της εποχής της τυραννίας στη φυλακή της Saydnaya", η οποία ήταν σύμβολο της πιο σκοτεινής εποχής του Άσαντ.
Σε μια έκθεση του 2022, η Διεθνής Αμνηστία είπε ότι η Saydnaya ουσιαστικά "έγινε στρατόπεδο θανάτου" μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου.
Υπολογίστηκε ότι περισσότεροι από 30.000 κρατούμενοι είτε εκτελέστηκαν είτε πέθαναν ως αποτέλεσμα βασανιστηρίων, έλλειψης ιατρικής περίθαλψης ή πείνας μεταξύ 2011 και 2018. Επικαλούμενοι μαρτυρίες από τους λίγους αποφυλακισμένους, τουλάχιστον άλλοι 500 κρατούμενοι είχαν εκτελεστεί μεταξύ 2018 και 2021.
Το 2017, η Διεθνής Αμνηστία περιέγραψε τη Saydnaya ως "ανθρώπινο σφαγείο", σε μια έκθεση που ισχυριζόταν ότι οι εκτελέσεις είχαν εγκριθεί στα ανώτατα επίπεδα της κυβέρνησης Άσαντ.
Η κυβέρνηση εκείνη την εποχή απέρριπτε τους ισχυρισμούς της Αμνηστίας ως "αβάσιμους" και "στερούμενους αλήθειας", επιμένοντας ότι όλες οι εκτελέσεις στη Συρία ακολουθούσαν... τη δέουσα διαδικασία.
"Ανατρέψαμε το καθεστώς", απαντούν οι αντάρτες στους αποφυλακισμένους που τρέχουν με ενθουσιασμό στους δρόμους της ελευθερίας.
"Με ανάγκασαν να βασανίσω τον ξάδερφό μου"
Στη Saydnaya, τα βασανιστήρια, οι σεξουαλικές κακοποιήσεις και οι μαζικές εκτελέσεις ήταν η μοίρα χιλιάδων πολιτών που διαφωνούσαν με το καθεστώς. Πολλοί δεν επανεμφανίστηκαν ποτέ, με τις οικογένειές τους συχνά να μη γνωρίζουν για πολλά χρόνια αν ήταν ζωντανοί ή νεκροί.
Ένας από αυτούς που επέζησαν από τη δοκιμασία, ο Omar al-Shogre, είπε στο BBC για τα όσα υπέμεινε κατά τη διάρκεια τριών ετών φυλάκισης ως έφηβος.
"Ξέρω τον πόνο, ξέρω τη μοναξιά και την απελπισία που νιώθεις γιατί ο κόσμος σε άφησε να υποφέρεις και δεν έκανε τίποτα γι’ αυτό", είπε και συνέχισε: "Ανάγκασαν τον ξάδερφό μου που τον αγαπούσα τόσο πολύ να με βασανίσει και με ανάγκαζαν να τον βασανίσω και γω. Διαφορετικά θα εκτελούμασταν και οι δύο".
Επιζώντες του συριακού κολαστηρίου περιγράφουν έναν σκοτεινό κόσμο "προσεκτικά σχεδιασμένο για να ταπεινώσει, να εξευτελίσει, να αρρωστήσει, να λιμοκτονήσει και τελικά να σκοτώσει όσους είναι παγιδευμένοι μέσα".
Πολλοί κρατούμενοι έχουν αποκαλύψει ότι βιάστηκαν κατά τη διάρκεια της φυλάκισής τους και σε ορισμένες περιπτώσεις αναγκάστηκαν να βιάσουν άλλους κρατούμενους.
Τα βασανιστήρια και οι σκληροί ξυλοδαρμοί από τους φύλακες χρησιμοποιούνταν ως καθημερινή τιμωρία και ως μια πάγια τακτική εξευτελισμού, οδηγώντας συχνά τα άτομα σε ισόβια βλάβη, αναπηρία, ακόμη και στο θάνατο.
Σύμφωνα με την έκθεση της Αμνηστίας του 2017, τα δάπεδα των κελιών ήταν καλυμμένα με αίμα και πύον από τραυματισμένους κρατούμενους, ενώ τα πτώματα των νεκρών κρατουμένων συλλέγονταν από τους δεσμοφύλακες στις 09:00 κάθε πρωί.
Οι κρατούμενοι στη φυλακή Saydnaya αναγκάζονταν να υπακούσουν σε μια σειρά σαδιστικών και απάνθρωπων κανόνων, καθώς το προσωπικό στερούσε από τους κρατούμενους τροφή, νερό, φάρμακα και ιατρική περίθαλψη.
Μέχρι την πλήρη υποταγή
Το βαθύ μίσος για το καθεστώς Άσαντ - πατέρα και γιου - οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε αυτόν τον μηχανισμό βασανιστηρίων, θανάτου και ταπείνωσης που είχε σκοπό να τρομάξει τον πληθυσμό για να επιβάλει την πλήρη υποταγή.
Γι' αυτόν τον λόγο, οι αντάρτικες φατρίες που κινούνταν αστραπιαία στη Συρία ανατρέποντας τον πρόεδρο Άσαντ φρόντισαν σε κάθε πόλη που κατέλαβαν να πάνε στην κεντρική φυλακή της καθεμιάς και να απελευθερώσουν τους χιλιάδες που κρατούνταν εκεί.
Η εικόνα αυτών των ανθρώπων που αναδύονται στο φως από ένα σκοτάδι που είχε τυλίξει ορισμένους για δεκαετίες θα είναι μια από τις καθοριστικές εικόνες της πτώσης της δυναστείας Άσαντ.