Η επίσημη ενημέρωση που έλαβαν οι πελάτες του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom στην Ευρώπη ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί τις παραδόσεις φυσικού αερίου επικαλούμενος "ανωτέρα βία" που προέκυψε από "έκτακτες" περιστάσεις πυροδοτεί νέα σενάρια για το πώς θα αντιμετωπιστεί το ορατό - πλέον - κλείσιμο της στρόφιγγας κεντρικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κρίσιμη ημερομηνία η 21η Ιουλίου
Στην επιστολή με ημερομηνία 14 Ιουλίου που έφερε στη δημοσιότητα το πρακτορείο Reuters γίνεται αναδρομική αναφορά στις παραδόσεις που ανεστάλησαν από τις 14 Ιουνίου. Η επιστολή έγινε γνωστή ενώ πλησιάζει η προβλεπόμενη ημερομηνία ολοκλήρωσης της ετήσιας συντήρησης του αγωγού Nord Stream 1, του βασικού αγωγού που μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στη Γερμανία και πέραν αυτής. Η συντήρηση του αγωγού έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί την Πέμπτη 21 Ιουλίου.
Η επιστολή ενισχύει τους φόβους της Ευρώπης ότι η Μόσχα θα μπορούσε να κρατήσει "παγωμένο" τον αγωγό σε αντίποινα για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε βάρος της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, εντείνοντας την ενεργειακή κρίση που απειλεί να βυθίσει την ευρωπαϊκή οικονομία στην ύφεση.
Η επίκληση λόγων "ανωτέρας βίας" δεν είναι ασυνήθιστη σε επιχειρηματικές συμβάσεις και περιγράφει ακραίες περιστάσεις που απαλλάσσουν έναν εκ των αντισυμβαλλόμενων από τις νομικές υποχρεώσεις του, σημειώνει το πρακτορείο Reuters που υπογραμμίζει ότι η Gazprom δεν ανταποκρίθηκε σε αίτημά του για σχολιασμό.
Οι παραδόσεις φυσικού αερίου από τη Ρωσία μειώνονται μέσω των μεγάλων αγωγών εδώ και μερικούς μήνες, μεταξύ άλλων μέσω Ουκρανίας και Λευκορωσίας αλλά και μέσω του Nord Stream 1 στη Βαλτική Θάλασσα.
Σύμφωνα με καλά ενημερωμένη πηγή την οποία επικαλείται το Reuters, η οποία δεν κατονομάζεται, οι λόγοι ανωτέρας βίας αφορούν παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω του αγωγού Nord Stream 1.
Αντιδράσεις στην επιστολή της Gazprom
"Αυτό ακούγεται σαν μια πρώτη ένδειξη ότι οι παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream 1 μπορεί να μην επαναληφθούν μετά το πέρας της 10ήμερης συντήρησης", δήλωσε ο Χανς φαν Κλιφ, ανώτερος οικονομικός αναλυτής της ABN Amro ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα ενέργειας. "Ανάλογα με το ποιες " έκτακτες” περιστάσεις έχουν κατά νου προκειμένου να επικαλεστούν λόγους ανωτέρας βίας, καθώς και αν αυτά τα ζητήματα είναι τεχνικής φύσεως ή περισσότερο πολιτικά, αυτό θα μπορούσε να είναι το επόμενο βήμα στην κλιμάκωση (της κρίσης) μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης/Γερμανίας", συμπλήρωσε.
Η Uniper, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού φυσικού αερίου στη Γερμανία, ήταν μεταξύ των πελατών που ανέφεραν ότι έλαβαν την επιστολή και ότι απέρριψαν ως αδικαιολόγητο τον ισχυρισμό.
H RWE, ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας στη Γερμανία και άλλος ένας εισαγωγέας ρωσικού φυσικού αερίου, ανέφερε επίσης ότι έλαβε την ειδοποίηση περί λόγων ανωτέρας βίας. "Παρακαλούμε να κατανοήσετε ότι δεν μπορούμε να σχολιάσουμε τις λεπτομέρειες ή τη νομική θέση μας", ανέφερε η εταιρεία.
Το σχέδιο της Κομισιόν για φυσικό αέριο με το δελτίο
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζεται να θέσει σε εφαρμογή τις νέες εξουσίες που διαθέτει σε περίπτωη έκτακτη ανάγκης ώστε να επιβάλει στα κράτη-μέλη μειώσεις στην κατανάλωση φυσικού αερίου εάν η Ένωση έρθει αντιμέτωπη με τεράστιες ελλείψεις εφοδιασμού τους επόμενους μήνες.
Τρεις διπλωμάτες της ΕΕ που επικαλείται το Politico, σημειώνουν ότι η πρόταση αναμένεται να περιγραφεί κατά τις προγραμματισμένες ανακοινώσεις που θα γίνουν αύριο Τετάρτη με αντικείμενο την εξοικονόμηση φυσικού αερίου για το χειμώνα.
Σύμφωνα με το σχέδιο, η Επιτροπή θα μπορούσε να απαιτήσει δεσμευτικές περικοπές στην κατανάλωση φυσικού αερίου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης όπως η διακοπή του ρωσικού αερίου.
Το σχέδιο της Επιτροπής για υποχρεωτικές περικοπές κατανάλωσης περιλαμβάνει έναν νομικό μηχανισμό που θα επιτρέπει στις χώρες να αποφασίζουν εάν θα εγκρίνουν τα μέτρα με ειδική πλειοψηφία. Αυτό ουσιαστικά θα παρακάμπτει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα στερήσει από τα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να ασκούν βέτο.
Στόχος είναι να δοθεί έγκριση σε επίπεδο χώρας για το σχέδιο στην έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ενέργειας στις 26 Ιουλίου, όπως ανέφεραν στο Politico διπλωματικές πηγές της ΕΕ, σημειώνοντας ωστόσο πως η συζήτηση περί του σχεδίου είναι ακόμη σε εξέλιξη και αυτό δεν έχει οριστικοποιηθεί. Σε αυτό το στάδιο, το σχέδιο προβλέπει μια μείωση μεταξύ 5% και 20%, με την προσδοκία τελικής συμφωνίας μεταξύ 10% και 15%.
Οι συζητήσεις επικεντρώνονται στην απαίτηση των χωρών να μειώσουν τη χρήση φυσικού αερίου κατά ένα ορισμένο ποσοστό από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη. Εάν το σχέδιο της Κομισιόν εγκριθεί, θα καταστεί δυνατό να ενεργοποιηθούν από την Κομισιόν υποχρεωτικές περικοπές κατανάλωσης είτε με απόφαση της ή κατόπιν αιτήματος από τουλάχιστον δύο χώρες.
Μια πρώτη συζήτηση για την πρόταση θα διεξαχθεί στη συνάντηση της Coreper I της Τετάρτης με τη Γενική Διευθύντρια Ενέργειας της Επιτροπής, Ditte Juul-Jørgensen, ενώ θα ακολουθήσει γρήγορα η τεχνική εργασία για το νομικό κείμενο, αναφέρει το Politico. Η μεγάλη πρόκληση δεν θα είναι στην τεχνική σύνταξη, αλλά στο να συμμετάσχουν στο σχέδιο χώρες που είναι λιγότερο ευάλωτες σε μια διακοπή παροχής φυσικού αερίου, όπως σημειώνεται.
Πώς θα ενισχυθούν τα ευρωπαϊκά αποθέματα φυσικού αερίου
Ενόψει του χειμώνα, γίνονται προσπάθειες στην ΕΕ για την ενίσχυση των αποθεμάτων φυσικού αερίου. Τη Δευτέρα, ο διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας Φατίχ Μπιρόλ προειδοποίησε ότι το μπλοκ πρέπει να μειώσει σημαντικά την κατανάλωση φυσικού αερίου αυτό το καλοκαίρι για να προετοιμαστεί για την πιθανότητα ενός χειμώνα χωρίς ρωσικές προμήθειες.
Η συμφωνία της ΕΕ για την προμήθεια αζέρικου αερίου
Μνημόνιο συναντίληψης για συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, υπέγραψαν τη Δευτέρα 18 Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Αζερμπαϊτζάν, στο πλαίσιο της προσπάθειας, απεξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Η συμφωνία περιλαμβάνει δέσμευση για διπλασιασμό των ποσοτήτων φυσικού αερίου που μεταφέρονται μέσω του Νότιου Διαδρόμου ώστε, το αργότερο μέχρι το 2027, η ΕΕ να εισάγει 20 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, σύμφωνα με το Reuters.
Η ανακοίνωση έγινε κατά τη διάρκεια ταξιδιού στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν Μπακού της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία υπέγραψε με τον Αζέρο ηγέτη Ιλχάμ Αλίεφ σχετικό μνημόνιο κατανόησης. Το Αζερμπαϊτζάν, πρώην σοβιετική δημοκρατία με ισχυρούς δεσμούς με την Τουρκία, βλέπει τη συμφωνία ως "οδικό χάρτη για το μέλλον".
Η ΕΕ εισάγει επί του παρόντος 8,1 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, ενός συνόλου αγωγών φυσικού αερίου που ξεκινούν από το Αζερμπαϊτζάν και καταλήγουν στην Ευρώπη περνώντας από τη Γεωργία και την Τουρκία.
Με τη συμφωνία αυτή "θέλουμε να επεκτείνουμε τη χωρητικότητά του στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως μέσα σε λίγα χρόνια”, δήλωσε η φον ντερ Λάιεν σε κοινή δήλωση στον Τύπο με τον Αλίεφ, με ενδιάμεσο στόχο τα 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από το 2023.
"Αυτό θα βοηθήσει στην αντιστάθμιση των περικοπών στις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου και θα συμβάλλει σημαντικά στην ασφάλεια του εφοδιασμού της Ευρώπης”, πρόσθεσε.
"Ακόμη και πριν από τη βάναυση εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη είχαν σταματήσει να είναι αξιόπιστες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε συνεπώς να (…) στραφεί σε πιο αξιόπιστους προμηθευτές”, δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν. "Το Αζερμπαϊτζάν είναι ένας από αυτούς”.
Από την πλευρά του, ο Αλίεφ δήλωσε ότι η συμφωνία που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα αντιπροσωπεύει έναν "οδικό χάρτη για το μέλλον". Υπογράμμισε ότι η εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων θα επιτρέψει την "αύξηση της παραγωγής φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια”.
Τον ίδιο στόχο, την αγορά μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου από την Αίγυπτο, είχε ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς που σναντήθηκε στο Βερολίνο με τον πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.