Πως διαμορφώνεται το πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία μετά την εξώθηση σε παραίτηση του Αχμέτ Νταβούτογλου από τον πρόεδρο Ερντογάν; Και πως οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις πρόκειται να επηρεάσουν την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της γείτονος αλλά και τις σχέσεις της με την Ευρώπη, ιδίως όσον αφορά την εφαρμογή της συμφωνίας για το προσφυγικό.
To TheTOC συνομίλησε με τη δημοσιογράφο και μέλος του European Council of Foreing Relations Asli Aydintasbas, η οποία ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη.
Πώς και γιατί φτάσαμε στην παραίτηση του Αχμέτ Νταβούτογλου. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τους βασικούς λόγους αυτής της εξέλιξης;
Υπήρχαν αυξανόμενες εντάσεις ανάμεσα στον Ταγίπ Ερντογάν και τον Αχμέτ Νταβούτογλου αλλά κυρίως στο παρασκήνιο. Δεν ήταν ορατές στη δημόσια σφαίρα. Οι δύο τους είχαν διαφορές σε μία σειρά από ζητήματα. Για παράδειγμα, ο Νταβούτογλου ήταν υπέρμαχος μιας πιο ήπιας γραμμής αναφορικά με τη φυλάκιση δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών που διαφωνούν με την πολιτική της κυβέρνησης στο κουρδικό ζήτημα.
Νομίζω ότι επρόκειτο για μια μάχη εξουσίας, μια μάχη την οποία έχασε ο τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου
Σε τέτοια ζητήματα, ο Νταβούτογλου «λείαινε τις παρυφές» της προεδρίας Ερντογάν, υποστηρίζοντας για παράδειγμα ότι αυτοί οι δημοσιογράφοι ή οι ακαδημαϊκοί πρέπει να δικαστούν όχι όμως να φυλακιστούν. Σε άλλα πεδία, όπως το θέμα της διαφθοράς, υπήρχαν επίσης διαφορές, με τον Νταβούτογλου να υποστηρίζει πως πρέπει να γίνει μια προσπάθεια να χαλιναγωγηθούν τα έσοδα των κατασκευαστικών που δεν ελέγχονται και τον Ερντογάν να διαφωνεί.
Ένα άλλο μεγάλο θέμα ήταν οι σχέσεις με την Ευρώπη. Είναι σαφές πως ο Νταβούτογλου ήταν ο αρχιτέκτονας του σχεδίου για την απελευθέρωση της βίζας και της συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το προσφυγικό. Και νομίζω ότι οι εντάσεις αναδύθηκαν όταν ο Νταβούτογλου εμφανίστηκε να είναι κοντά στην Ευρώπη και άρχισε να αναδεικνύεται σε βασικό συνομιλητή για την ΕΕ. Τότε, αρχίσαμε να βλέπουμε τον Ερντογάν να εξαπολύει επιθέσεις στην Ευρώπη με κάθε ευκαιρία, τη στιγμή που ο τούρκος πρωθυπουργός διαπραγματευόταν μια πολύ ευαίσθητη συμφωνία. Νομίζω ότι επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια μάχη εξουσίας, μια μάχη την οποία έχασε ο τούρκος πρωθυπουργός. Και πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτό που συνέβη δεν έχει προηγούμενο. Ένας πρωθυπουργός που εξελέγη με τόσο σαφή διαφορά να εκδιώκεται λίγο καιρό μετά τις εκλογές.
Η στάση της ΕΕ και η συμφωνία για το προσφυγικό
Σε ένα πρόσφατο άρθρο σας στο Politico, υπονοείτε ότι η ΕΕ με τη στάση της ενδεχομένως να συνέβαλε στην απομάκρυνση Νταβούτογλου από την κεντρική πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή σας τη θέση;
Όπως σας είπα, ο Νταβούτογλου άρχισε να αναδεικνύεται σε βασικό συνομιλητή της Ευρώπης. Υπήρξε ο αρχιτέκτονας της συμφωνίας για το προσφυγικό, κάτι που έκανε τον Ερντογάν να αισθάνεται πολύ άβολα και να νομίζει ότι υπήρχε κάποιου είδους συνωμοσία εναντίον του για να τον παρακάμψουν. Ή ακόμη ότι ο Νταβούτογλου ενεργούσε σε συμφωνία με την Ευρώπη -και ειδικότερα τη Γερμανία- για να υπονομεύσει την εξουσία του.
Ο Νταβούτογλου άρχισε να αναδεικνύεται σε βασικό συνομιλητή της Ευρώπης, κάτι που έκανε τον Ερντογάν να αισθάνεται πολύ άβολα και να νομίζει ότι υπήρχε κάποιου είδους συνωμοσία εναντίον του
Πως οδηγούμαστε σε αυτό το συμπέρασμα; Από δύο στοιχεία. Πρώτον, από τις δηλώσεις και τις αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα αρθρογράφων που βρίσκονται πολύ κοντά στο «παλάτι» -και όταν λέω «παλάτι» εννοώ την προεδρία- και δεύτερον, από την στάση του Ερντογάν προς την Ευρώπη, τη στιγμή που η Τουρκία διαπραγματευόταν μια ιστορική συμφωνία με την ΕΕ. Το γεγονός ότι η Τουρκία διαπραγματευόταν την απελευθέρωση της βίζας για τους τούρκους υπηκόους στην Ευρώπη δεν είναι μικρό πράγμα. Αυτό είναι ένα όνειρο δεκαετιών για τους Τούρκους. Βρισκόμασταν τόσο κοντά σε αυτό και την ίδια περίοδο, ο τούρκος πρόεδρος εξαπέλυε επιθέσεις στην Ευρώπη κατηγορώντας την για ιμπεριαλισμό και υποκρισία. Η οργή κατευθυνόταν προς την ΕΕ, ωστόσο υπήρχε μια σαφής ένδειξη πικρίας απέναντι στον Νταβούτογλου. Η όλη ιστορία ξέσπασε με τη δημοσίευση στο ίντερνετ μιας διακήρυξης που δεν θα μπορούσε να έχει δημοσιευθεί χωρίς τη συναίνεση της προεδρίας. Ανάμεσα στις αιτιάσεις που υπήρχαν σε αυτήν ήταν και ότι ο Νταβούτογλου βρισκόταν πολύ κοντά στη Γερμανία.
Το συμπέρασμα που προκύπτει από όλα αυτά είναι πως ο Ερντογάν ήθελε έναν πιστό πρωθυπουργό που θα επέβλεπε τη διαδικασία συνταγματικής μεταρρύθμισης, μια διαδικασία που θα μετέτρεπε το υπάρχον σύστημα της Τουρκίας σε προεδρικό.
Όπως λένε αξιωματούχοι του AKP, η περίοδος όπου ένας ισχυρός πρόεδρος και ένας ισχυρός πρωθυπουργός συνυπήρχαν έχει πλέον τελειώσει
Όπως γνωρίζετε, ο Ερντογάν δεν κρύβει την επιθυμία του να προχωρήσει σε μια συνταγματική αλλαγή. Αυτό που ήθελε από τον Νταβούτογλου ήταν να παραμείνει πιστός μέχρις ότου ο ίδιος να αναλάβει όλη την εκτελεστική εξουσία. Αντιθέτως, ο Νταβούτογλου ενεργούσε ως πρωθυπουργός και χρησιμοποιούσε την εκτελεστική εξουσία που του παρείχε το αξίωμά του, χωρίς ωστόσο να κάνει ποτέ δημόσια κριτική στον Ερντογάν, παρά τις διαφορές που υπήρχαν κάτω από την επιφάνεια. Ο Ερντογάν δεν ήθελε έναν πρωθυπουργό. Ήθελε έναν συντονιστή και αυτό θα επιδιώξει να επιτύχει την επόμενη εβδομάδα.
Όπως μου λένε ήδη αξιωματούχοι του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), αυτό που επιθυμούν είναι μια ισχυρή προεδρία και ένα ισχυρό κόμμα. Και ότι η περίοδος όπου ένας ισχυρός πρόεδρος και ένας ισχυρός πρωθυπουργός συνυπήρχαν έχει πλέον τελειώσει. Επεσήμαναν μάλιστα ότι θέλουν ένα πρωθυπουργό με χαμηλότερο προφίλ, πράγμα που σημαίνει ότι ο Ερντογάν θα είναι ο μόνος που θα λαμβάνει τις αποφάσεις σε όλα τα ζητήματα.
Πως βλέπετε το μέλλον της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό μετά τις τελευταίες εξελίξεις. Ο Ερντογάν δεν φαίνεται πρόθυμος να προχωρήσει στις αλλαγές στην αντιτρομοκρατική νομοθεσία που θέλει η Κομισιόν. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας;
Ο Ερντογάν είναι ένας πολύ έξυπνος και πολύ σκληρός διαπραγματευτής. Αυτή τη στιγμή διαπραγματεύεται. Νομίζω ότι επιθυμεί τη συμφωνία με την Ευρώπη, απλώς θέλει να είναι ο κύριος συνομιλητής και εκείνος που θα λάβει τις αποφάσεις σε αυτή τη συμφωνία. Εν ολίγοις, θέλει τη συμφωνία αλλά με τους δικούς τους όρους. Η συμφωνία είναι εφικτή, ωστόσο ο τούρκος πρόεδρος θα επιδιώξει να την επαναδιαπραγματευτεί και δεν θα υποκύψει σε αλλαγές στην αντι-τρομοκρατική νομοθεσία. Ο Νταβούτογλου είχε συμφωνήσει κατ'αρχήν σε αλλαγές στη νομοθεσία για την τρομοκρατία προκειμένου αυτή να εναρμονιστεί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Ο τούρκος πρόεδρος ωστόσο αντιτίθεται σε αυτό, με σειρά δημόσιων παρεμβάσεών του τους τελευταίους δύο μήνες. Έχει ήδη χαρακτηρίσει το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) -το φιλοκουρδικό κόμμα στην τουρκική Βουλή- για υποστήριξη της τρομοκρατίας, ενώ ηγείται μιας προσπάθειας να αρθούν οι ασυλίες των βουλευτών του συγκεκριμένου κόμματος, κάτι που αναμένεται να συμβεί την επόμενη εβδομάδα.
Όλα εξαρτώνται από το πόσο «ευέλικτη» θα είναι η Ευρώπη αναφορικά με τις ίδιες τις αρχές της. Εάν είναι πρόθυμη να «λυγίσει» κάποιες από τις προϋποθέσεις που έχει θέσει, κυρίως στο θέμα της αντι-τρομοκρατικής νομοθεσίας, ο Ερντογάν θα συμφωνήσει μαζί τους
Σε αυτό το πλαίσιο, νομίζω ότι ο Ερντογάν θα αρνηθεί να αλλάξει την αντι-τρομοκρατική νομοθεσία. Και για να επιστρέψω στο αρχικό ερώτημα, θεωρώ ότι η συμφωνία είναι δυνατή, ωστόσο το τίμημα θα είναι πιο υψηλό για την Ευρώπη. Εάν είναι διατεθειμένη να αποδεχθεί τους όρους του Ερντογάν και να ξεχάσει τη συμφωνία που είχε πετύχει με τον Νταβούτογλου νομίζω ότι θα υπάρξει συμφωνία.
Όλα εξαρτώνται από το πόσο «ευέλικτη» θα είναι η Ευρώπη αναφορικά με τις ίδιες τις αρχές της. Εάν είναι πρόθυμη να «λυγίσει» κάποιες από τις προϋποθέσεις που έχει θέσει, κυρίως στο θέμα της αντι-τρομοκρατικής νομοθεσίας, ο Ερντογάν θα συμφωνήσει μαζί τους. Έχω μια αίσθηση ότι στο τέλος η ΕΕ θα κάμψει τις αρχές της. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν πως κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, καθώς η Ένωση έχει διατυπώσει ξεκάθαρα τις 72 προϋποθέσεις που αφορούν τη διαδικασία. Η αίσθησή μου ωστόσο είναι ότι οι ευρωπαίοι έχουν δείξει μια προθυμία να προσαρμοστούν σε μια σειρά παρατυπιών και παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκειμένου να κρατήσουν τους πρόσφυγες έξω από την Ευρώπη. Οπότε γιατί να μην κάνουν άλλη μία εξαίρεση.
Οι συνέπειες στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Άγκυρας
Πώς θα επηρεάσουν κατά τη γνώμη σας οι τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία την ευρύτερη κατάσταση στην περιοχή, όπως για παράδειγμα το μέτωπο στη Συρία, τη μάχη κατά του ISIS ή το κουρδικό ζήτημα. Θα υπάρξει κάποια θεμελιώδης αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Άγκυρας;
Δεν νομίζω ότι θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές, τόσο αναφορικά με το θέμα του ISIS όσο και αναφορικά με το PKK. Θεωρώ ότι ο Ερντογάν είναι αρκετά αποφασισμένος να συνεχίσει τη μάχη κατά του PKK και νομίζω ότι υπάρχει κάποια κατανόηση ανάμεσα στην Άγκυρα και τις ΗΠΑ για να σφραγιστεί μια ζώνη 100 χλμ στα σύνορα της Τουρκίας, η οποία βρίσκεται αυτή την στιγμή υπό τον έλεγχο του ISIS. Με την υποστήριξη της συμμαχίας και των δυνάμεων της αντιπολίτευσης θα επιδιωχθεί η εκδίωξη του ISIS από αυτή τη ζώνη. Όσο αυτό συνεχίζεται θα υπάρχει υποστήριξη της Τουρκίας και της τουρκικής πολιτικής από την Ουάσινγκτον.
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Ξάνθη: Μοντέλα χωρίς ηλικία - Ένοικοι γηροκομείου ποζάρουν για ένα ημερολόγιο "ύμνο" στη ζωή [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/44/44db861873c244cf85136c91d5f81118.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Καρυστιανού: Ενα κίνημα πολιτών θα φέρει τη λύση στην Ελλάδα - Δεν ξέρω αν θα βγω μπροστά [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x417/0,37,608,378/crop/both/17/178b2048735c41c0932ab569868f49ec.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Live η κακοκαιρία Byron: Ποτάμια οι δρόμοι, μπαράζ 112 σε πολλές περιοχές - Καταστροφές στη Δυτική Αττική [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,73,608,314/crop/both/7e/7e5b89de13584724b3f1a770ec19fd73.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Έλληνες χορευτές στην Τουρκία: Δεν θέλαμε να προκαλέσουμε, χορέψαμε όπως συνηθίζουμε να κάνουμε" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/1f/1fa63d8383d342c6bcbb699963085743.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Δύο πετρελαιοφόρα του σκιώδους ρωσικού στόλου δέχθηκαν επίθεση από ουκρανικά θαλάσσια drones [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu434x532/0,134,434,378/crop/both/fc/fc273abb18984649970cb7a00b8490c1.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Συναγερμός σε λιμάνι της Οδησσού: Ρωσικό drone χτύπησε τουρκικό τάνκερ με χιλιάδες τόνους υγραερίου [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,75,608,316/crop/both/f8/f88da3bc62ef4119a52cc66eeeee1c9d.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τουρκική πρόκληση στην Κύπρο: F-16 έφτασαν μέχρι τη "Νεκρή Ζώνη" - Πανηγυρισμοί στην Άγκυρα [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/78/78157cd00baa4ef2a12f74a0523b3a0f.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τούρκοι αναλυτές για συντριβή C-130: Εξετάζονται σενάρια πλήγματος από πύραυλο και δολιοφθορά [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x379/0,31,608,372/crop/both/bc/bcbd420e530241f9b13adf2279c22629.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Συντριβή τουρκικού C-130 στα σύνορα Γεωργίας - Αζερμπαϊτζάν: Νεκροί και οι 20 επιβαίνοντες [εικόνες, βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x326/0,20,608,261/crop/both/a6/a61a88571e7a472aab79561cfd1e0811.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Τραγωδία στην Τουρκία: Εξι νεκροί από φωτιά σε αποθήκη αρωματοποιίας [Βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/21/217e9c5c019449738bf1aaa88f64a03e.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Σεισμός στην Τουρκία: Κατέρρευσαν κτίρια μετά τα 6,1 Ρίχτερ - Αισθητή η δόνηση και σε νησιά του βορείου Αιγαίου [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x315/0,45,608,286/crop/both/ae/aed7513df8c04dd9bebaeec1e1bd2277.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Απίστευτες εικόνες στην Τουρκία: Διέκοψαν το κεντρικό δελτίο αντιπολιτευόμενου καναλιού - Συνελήφθη ο ιδιοκτήτης [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu502x281/0,0,501,281/crop/both/b2/b23d046ed368468e8fd93195931b189d.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Αγαθονήσι: "Τουρκική ακταιωρός με επικίνδυνους ελιγμούς προσπάθησε να μας βουλιάξει" - [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/8d/8d939ddf8c2747258b41d52ba25ab2c9.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ο Έρντογάν "μάλωσε" την Μελόνι: "Πρέπει να κόψεις το κάπνισμα" - "Δεν θέλω να σκοτώσω κανέναν" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x398/185,39,608,276/crop/both/65/65b8ebf4bc56420bb75829957f4e1e08.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ένταση στα Βαλκάνια: Τουρκικά drones καμικάζι έφτασαν στο Κόσοβο - Οργή από την Σερβία [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x405/0,45,608,386/crop/both/61/61f1d5e61a67479dbea3bddbd1c42613.jpg?quality=60&404=default&v=2)
