Έξι χρόνια μετά την τελευταία συνάντησή τους, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ υποδέχθηκε τον Τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου, με φλέγοντα ζητήματα των δύο χωρών (και όχι μόνο) να τίθενται επί τάπητος.
Ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε το ενδεχόμενο επιστροφής της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 για να λάβει την απάντηση ότι αυτό θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της συνάντησής τους. Στο τραπέζι έπεσε επίσης το θέμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης αλλά και ενεργειακά ζητήματα.
Μεγάλο ερώτημα παραμένει αν η χημεία μεταξύ των δύο προέδρων, θα γεφυρώσει τις διάφορες. Δημοσιογράφοι ρώτησαν τον Αμερικανό πρόεδρο για την έκβαση της συνάντησης, με τον ίδιο να δίνει θετικό πρόσημο. Σε ερώτηση ωστόσο αν θα δώσει τα F-35, ο Τραμπ δεν έδωσε κάποια απάντηση.
Οι συμφωνίες που υπεγράφησαν
Οι συμφωνίες που υπέγραψαν ΗΠΑ και Τουρκία, όπως έχουν γίνει μέχρι στιγμή γνωστές από τουρκικές πηγές:
• Η Τουρκία υπέγραψε με τις ΗΠΑ 20ετή συμφωνία ύψους 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ετήσια εισαγωγή 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ έως το 2045.
• Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με την Boeing αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά περισσότερων από 200 επιβατικών αεροσκαφών.
• Υπογράφηκε Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας.
Σχετικά με το "Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον Τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας", τη συμφωνία υπέγραψε εκ μέρους της Τουρκίας ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, και εκ μέρους των ΗΠΑ ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο.
Τα έργα που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο της συμφωνίας αναμένεται να ενισχύσουν τη στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών σε πολλούς τομείς, από τις ενεργειακές τεχνολογίες έως τις επενδύσεις σε υποδομές.
"Συμμετείχαμε στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στον Λευκό Οίκο μεταξύ του προέδρου της Τουρκίας κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών κ. Ντόναλντ Τραμπ. Ξεκινήσαμε μια νέα διαδικασία που θα εμβαθύνει ακόμη περισσότερο τη μακροχρόνια και πολυδιάστατη συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και των Ηνωμένων Πολιτειών στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Μετά τη συνάντηση, υπογράψαμε το Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας, παρουσία των ηγετών και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Μάρκο Ρούμπιο. Εύχομαι οι εργασίες που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της συμφωνίας να αποφέρουν αμοιβαία οφέλη και για τις δύο χώρες στο προσεχές μέλλον", δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ.
Τι ισχύει για τα F-35
Η συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο έληξε χωρίς καμία δεσμευτική απόφαση για την άρση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας ή την πώληση προηγμένων μαχητικών αεροσκαφών F-35, αν και ο Τραμπ εξέφρασε αισιοδοξία και για τα δύο θέματα.
Είχαμε μια πολύ καλή συζήτηση με τον Ερντογάν σχετικά με την αγορά στρατιωτικών συστημάτων, ανέφερε ο Τραμπ. Σε ερώτηση αν τελικά θα δώσουν τα F-35 στην Τουρκία, ανέφερε ότι "θα μπορούσα να το κάνω εύκολα αν ήθελα". "Ίσως το κάνουμε, εξαρτάται, θα κάνει κάτι για εμάς", πρόσθεσε.
Η Τουρκία εδώ και χρόνια δεν μπορεί να αγοράσει αμερικανικά F-35. Το 2019 αποβλήθηκε από ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο του οποίου παρήγαγε εξαρτήματα για τα μαχητικά αεροσκάφη, μετά την απόκτηση συστημάτων αεροπορικής άμυνας από τη Ρωσία.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, οι ΗΠΑ απέκλεισαν την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35, μετά την αγορά συστημάτων πυραύλων εδάφους-αέρος S-400 από τη Ρωσία.
Ένα αμερικανικό νομοσχέδιο για την άμυνα που ψηφίστηκε το 2020 περιλάμβανε μια τροπολογία που εμπόδιζε την Τουρκία να αποκτήσει F-35, εκτός και μόνο αν η αμερικανική κυβέρνηση μπορούσε να πιστοποιήσει ότι η Τουρκία είχε εγκαταλείψει το ρωσικό S-400.
Ορισμένοι αμερικανοί νομοθέτες έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την πιθανή πώληση, λόγω των τουρκικών στρατιωτικών εισβολών στη Συρία και των προηγούμενων παραβιάσεων του ελληνικού εναερίου χώρου.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η δικομματική Ελληνική Ομάδα του Κογκρέσου των ΗΠΑ προειδοποίησε να μην επιτραπεί στην Τουρκία να αγοράσει F-35, επικαλούμενη τη στρατιωτική συνεργασία της με τη Ρωσία και την "αδιαφορία της για τους διεθνείς κανόνες και τις δημοκρατικές αρχές".
Η πρώτη αποτίμηση του τετ α τετ των δύο προέδρων
Σε μια πρώτη αποτίμηση της συνάντησης μεταξύ των δύο ηγετών προέβη, μιλώντας στο ΕΡΤnews, ο Θανάσης Πλατιάς, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Πειραιά, με τον ίδιο να αναφέρεται στα κοινά και αντίθετα συμφέροντα ανάμεσα στις δύο πλευρές.
"Η Τουρκία διατηρεί σημαντικό ρόλο στην κεντρική Ασία καλύπτοντας ένα χώρο που διεκδικεί η Ρωσία και η Κίνα και αποτελεί ένα 'αντίβαρο' στο Ιράν", τονίζει ο κ. Πλατιάς. Συνεπώς, τα συμφέροντα ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία συμπίπτουν. Στο θέμα της Γάζας, από την άλλη πλευρά, τα συμφέροντα αποκλίνουν.
"Σχετικά με τη Συρία, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να φέρουν κοντά το Ισραήλ και την Τουρκία, ώστε δύο σύμμαχοί τους στην περιοχή να μην κλιμακώσουν την αντιπαράθεση. Συνεπώς, τα ζητήματα είναι αρκετά πολύπλοκα", τονισε ο καθηγητής.
"Η Τουρκία αγοράζει πάνω από 100 δισ. ενέργεια από τη Ρωσία. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει επιβάλει δευτερογενείς κυρώσεις στην Ινδία, αποπροσανατολίζοντας όλη τη στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στην Κίνα λόγω του γεγονότος ότι αγοράζει πετρέλαιο από τη Ρωσία", πρόσθεσε