Μια ανάσα πριν τη συμφωνία Τραμπ - Ζελένσκι για τις σπάνιες γαίες: Πώς ο πρόεδρος της Ουκρανίας πήγε τελικά στην Ουάσινγκτον

Reuters

Η συνάντηση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον Αμερικανό ομόλογό του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο προκειμένου να υπογράψουν συμφωνία για τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας, δηλαδή τους πλούσιους ορυκτούς πόρους της χώρας.

Η εξέλιξη αυτή συνιστά στροφή έπειτα από τη λεκτική κόντρα της περασμένης εβδομάδας όταν ο Τραμπ αποκαλούσε τον Ζελένσκι "δικτάτορα" που έχει χάσει τη νομιμοποίησή του και η δημοφιλία του έχει συντριβεί στο 4% και πρέπει να πάει σε εκλογές, ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος του απαντούσε ότι έχει πέσει θύμα παραπληροφόρησης του Πούτιν.

Τώρα, το Κίεβο προσπαθεί να ανακτήσει την αμερικανική υποστήριξη στη μάχη του κατά της Ρωσίας. Το αν όντως η Ουάσινγκτον θα αλλάξει στάση έναντι της Μόσχας από την αρχική επαναφορά του Πούτιν στο διεθνές προσκήνιο ως μοναδικού συνομιλητή για μια συμφωνία για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, μένει να αποδειχθεί.

Ο Ζελένσκι, που έχει λάβει από την προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση υπό τον Τζο Μπάιντεν δισεκατομμύρια δολάρια βοήθειας και ηθική υποστήριξη, βρίσκεται αντιμέτωπος με τον Τραμπ που θέλει να αποζημιωθούν οι ΗΠΑ για την οικονομική βοήθεια που έχουν προσφέρει.

Η συμφωνία για τα ουκρανικά ορυκτά επιτρέπει στις ΗΠΑ να εκμεταλλευθούν τον μεγάλο ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, αλλά δεν περιλαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας από την πλευρά της Ουάσινγκτον προς το Κίεβο, κάτι που έχει απογοητεύσει την Ουκρανία.

Με βάση τη συμφωνία που πρόκειται να υπογράψουν σήμερα Τραμπ και Ζελένσκι, η Ουκρανία "θα καταβάλλει το 50% όλων των εσόδων που θα προκύψουν από την μελλοντική εκμετάλλευση όλων των συναφών φυσικών πόρων που ανήκουν στην ουκρανική κυβέρνηση" στο ταμείο ανοικοδόμησης, το οποίο θα ανήκει και θα διαχειρίζονται από κοινού οι ΗΠΑ και η Ουκρανία.

Στη συμφωνία δεν αναφέρονται ονομαστικά οι εν λόγω πόροι, αλλά περιγράφει ότι σε αυτούς περιλαμβάνονται μέταλλα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άλλα ορυκτά, αλλά και υποδομές, όπως τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου και λιμάνια.

Η συμφωνία θα περιλαμβάνει ένα επενδυτικό ταμείο ανοικοδόμησης το οποίο θα συγκεντρώνει τα έσοδα από την πώληση των ουκρανικών σπάνιων γαιών, και από την πλευρά του Κιέβου εκφράζεται η ελπίδα ότι θα λειτουργήσει θετικά ώστε οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο να δεχθούν να εγκρίνουν και νέο πακέτο βοήθειας στην Ουκρανία.

Σε μια ακόμα πιο φιλόδοξη εκτίμηση, η Ουκρανία ελπίζει η συμφωνία αυτή να ενισχύσει την υποστήριξη του Τραμπ προς τις προσπάθειες του Κιέβου να ανακτήσει τα εδάφη που έχει χάσει από τη Ρωσία.

Τα πολύτιμα ορυκτά και οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας και γιατί τα θέλει ο Τραμπ

Τα κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, τις υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και τα όπλα.

Εκτός από τη μεγάλη σημασία τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την πράσινη στροφή από τα ορυκτά καύσιμα, ορυκτά όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι χρήσιμα για την ηλεκτροδότηση των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.

Καθώς η παγκόσμια οικονομία και η τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτοξευθεί και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά αυξάνεται. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) εκτίμησε ότι η αγορά ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση είχε φθάσει τα σχεδόν 390 δισ. ευρώ το 2022, αξία διπλάσια σε σχέση με πέντε χρόνια νωρίτερα. Και αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040, αναφέρει ο οργανισμός.

Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα

Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε έναν κατάλογο 50 ορυκτών, από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούσε ότι "διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εθνική μας ασφάλεια, την οικονομία, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις υποδομές".

Στη λίστα αυτή συναντά κανείς ορυκτά όπως το αρσενικό για ημιαγωγούς, το βηρύλλιο που χρησιμοποιείται ως κράμα στις αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες, το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης, που είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών, το ίνδιο, που κάνει τις οθόνες να γίνονται touch, και το τελλούριο, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία των ΗΠΑ ο κατάλογος πρέπει να επικαιροποιείται κάθε τρία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι φέτος θα πρέπει να αναθεωρηθεί.

Τι είναι οι σπάνιες γαίες

Οι σπάνιες γαίες είναι ένα υποσύνολο 17 ορυκτών που είναι απαραίτητα για τα κινητά τηλέφωνα, τα ηλεκτρικά οχήματα, τα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες ηλεκτρονικές, βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.

Η εξόρυξη και η αξιοποίησή τους είναι δύσκολη και περιβαλλοντικά επιβαρυντική, πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα μέρη, κυρίως στην Κίνα.

Η λίστα περιλαμβάνει το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται στις ράβδους ελέγχου των πυρηνικών σταθμών, το δυσπρόσιο, το γανδολίνιο και το πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες των κινητών τηλεφώνων και το γαδολίνιο, το όλμιο και το ύττερβιο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα λέιζερ.

Σε άρθρο της το 2022 η πρόεδρος του Συνδέσμου Γεωλόγων της Ουκρανίας, Άννα Λιβέντσεβα υποστήριξε ότι η χώρα της έχει στο υπέδαφός της περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρόλο που καλύπτει μόνο το 0,4% της επιφάνειας του πλανήτη, χάρη σε μια πολύπλοκη γεωλογία που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το κέριουμ, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύτριο.

Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παρέχοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διέθετε, επίσης, 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το 1/5 του παγκόσμιου γραφίτη, ένα κρίσιμο συστατικό των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το 1/5 του εδάφους της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών think tanks που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται υπό κατοχή. Τα ρωσικά στρατεύματα κατέχουν επίσης τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και ένα άλλο στη Ζαπορίζια.

Ο παράγοντας Κίνα

Ένας κρίσιμος παράγοντας πίσω από αυτή τη συμφωνία είναι η Κίνα, το αποκαλούμενο "εργοστάσιο του κόσμου".

Το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας δυναμικότητας επεξεργασίας κρίσιμων ορυκτών βρίσκεται στην Κίνα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας το μερίδιο της Κίνας στη διύλιση είναι περίπου 35% για το νικέλιο, 50-70% για το λίθιο και το κοβάλτιο και σχεδόν 90% για τις σπάνιες γαιές.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του USGS, το 2024 η Κίνα αντιπροσώπευε σχεδόν το ήμισυ των παγκόσμιων αποθεμάτων σπάνιων γαιών.

Με τον Τραμπ να ξεκινά έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα μέσω της επιβολής δασμών στα κινεζικά προϊόντα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε κρίσιμα ορυκτά ενδεχομένως απειλείται, αναφέρει σε ανάλυσή του ο Guardian.

Διαβάστε Επίσης

Η Ρωσία δηλώνει πως είναι "αδιαπραγμάτευτη" η προσάρτηση των κατεχόμενων εδαφών - "Γελοία" θέση, απαντά το Κίεβο

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr