
Με αφορμή την περίπτωση Τραμπ και τις αμερικανικές εκλογές, ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ προειδοποιεί ότι σήμερα ανθίζουν και πάλι οι ιδέες που τάισαν το τέρας του φασισμού και ότι η κρίση των δημοκρατικών θεσμών έχει ευθείες αναφορές με τη δεκαετία του '30.
Σε άρθρο του στους Financial Times, ο γνωστός ιστορικός επισημαίνει μεν ότι είναι υπερβολικό να μιλά κανείς σήμερα για κίνδυνο φασισμού στις ΗΠΑ, αλλά πρέπει να θυμόμαστε τι μάθαμε από το φασισμό. Όπως λέει, δεν υπάρχουν εμφανείς ομοιότητες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ή της Ιταλίας του Μουσολίνι με τον σημερινό κόσμο. Κανείς δεν αναφέρεται σε μονοκομματικό κράτος, σε βασιλικούς και μπολσεβίκους.
«Εάν ένα πράγμα βρισκόταν πίσω από την άνοδο της ακροδεξιάς τη δεκαετία του '20 ήταν η σκιά της Ρώσικης Επανάστασης και ο φόβος εξάπλωσής της. Σήμερα η σκιά του Πούτιν μπορεί να είναι μεγάλη, αλλά δεν είναι τόσο μεγάλη. Η Ρωσία του Πούτιν είναι μέλος της διεθνούς κοινότητας με έναν τρόπο που η Σοβιετική Ένωση του Πούτιν δεν ήταν ποτέ».
Ο Μαζάουερ επικαλείται τον επίσης ιστορικό Φριτς Στερν, ο οποίος ανησυχούσε για τον εκφυλισμό της δημόσιας συζήτησης και «για έναν κόσμο όπου τα πάντα θα ήταν γνώμη». Επίσης θα ήταν διπλά ανήσυχος με την επίδραση των social media σήμερα και τη διάδοση μέσω αυτών διάφορων περιθωριακών θεωριών συνομωσίας.
Όπως εξηγεί ο Μαζάουερ, «έχουμε παθολογικοποιήσει το φασισμό και γι' αυτό είναι πιο δύσκολο να καταλάβουμε την άνοδό του». Οι ιστορικοί μιλούν για λαϊκό παραλογισμό, για μυστηριώδη χαρίσματα των δικτατόρων και για προσωπικότητες που επιθυμούν να τους καθοδηγεί κάποιος.
Ο φασισμός μάλλον δεν θα επιστρέψει καθώς ήταν ένα προϊόν του καιρού του, αλλά ο ρατσισμός και τα αντιμεταναστευτικά συνθήματα δεν έφυγαν ποτέ, απλώς υποχώρησαν.
Άλλη μία ομοιότητα της περιόδου του Μεσοπολέμου με το σήμερα δεν είναι τόσο το ποιός έγινε φασίστας, αλλά το ποιός έχασε την πίστη του στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και τις βασικές ελευθερίες. «Κάτω από την άνοδο του φασισμού ήταν μια κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και των δημοκρατικών θεσμών του Μεσοπολέμου».
Πριν τον Α' Παγκόσμιο οι άνθρωποι πάλεψαν για να ενισχύσουν τη δύναμη των κοινοβουλίων, αλλά μετά τον πόλεμο αυτό αντιστράφηκε και πολλοί ζητούσαν περισσότερη εξουσία στα χέρια ενός, καθώς τα κοινοβούλια θεωρούνταν ως «η μάσκα που ενέκρινε τις απαιτήσεις των λόμπι και των ελίτ».
Ωστόσο, ο πιο σημαντικός παραλληλισμός μεταξύ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και των ΗΠΑ σήμερα είναι αυτή ακριβώς η κρίση των θεσμών: τα πολιτικά κόμματα μετακινήθηκαν στα άκρα κατηγορώντας το ένα το άλλο ως παράνομα. Η αστυνομία και η Δικαιοσύνη πολιτικοποιήθηκαν.
Ο Μαζάουερ αναφέρει ότι οι δικτατορίες δεν έχουν πάψει να υπάρχουν και φέρνει ως παράδειγμα την απειλή των ελευθεριών στην Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν.
Όμως ο φασισμός δεν είναι μόνο οι δικτάτορες, αλλά οι προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες αυτοί παίρνουν την εξουσία: Όταν υποσκάπτονται οι θεσμοί χωρίς τους οποίους δεν μπορεί να κυβερνηθεί καμιά σύγχρονη κοινωνία και όταν υπάρχει ακρότητα στην πολιτική αντιπαράθεση.
«Αυτά τα πράγματα είναι σήμερα υπαρκτά και φαίνεται να επιμένουν στις ΗΠΑ».
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr