Έντονη είναι ανησυχία σε όλες τις μεγάλες δυνάμεις για τη στάση που θα κρατήσει ο Ταγίπ Ερντογάν στην νέα περίοδο που διαμορφώνεται μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος εναντίον του.
Σε πολιτικό επίπεδο ο κύριος φόβος είναι ότι ο τούρκος πρόεδρος θα επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει την ώθηση που του έδωσε η αποτυχία της στάσης εναντίον του για να διαλύσει αυτό που αποκαλεί «παράλληλο κράτος» του Γκιουλέν σε στρατό, δικαιοσύνη και αστυνομία και να ισχυροποιήσει ακόμη περισσότερο τη θέση του, προχωρώντας σε μια συνταγματική μεταρρύθμιση η οποία θα του δίνει υπερξουσίες. Η επιχείρηση αποπομπής και δικαστικής δίωξης που έχει ξεκινήσει στην Τουρκία στους χώρους της δικαιοσύνης και των ενόπλων δυνάμεων θα συνεχιστεί, όχι μόνο στους δύο αυτούς χώρους, αλλά «σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες» είπε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν σε ομιλία που έκανε στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια της κηδείας του αδελφού ενός από τους συμβούλους του που έχασε τη ζωή του κατά τα επεισόδια της απόπειρας πραξικοπήματος.
Η αβεβαιότητα που επικρατεί γείτονα προκαλεί ανασφάλεια σε όλους τους διεθνείς παίκτες που καλούν τον τούρκο πρέοδρο να επαναφέρει τάχιστα την κανονικότητα, να σεβαστεί το κράτος δικαίου και το Σύνταγμα και να μην εκλάβει την αποτυχία του πραξικοπήματος ως μια λευκή επιταγή για να μετακινήσει την διακυβέρνηση της χώρας προς το αυταρχικότερο.
Ήδη από τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής και ενώ το πραξικόπημα βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη, οι ηγέτες της Ευρώπης και των ΗΠΑ έδωσαν τη στήριξή τους στον τούρκο πρόεδρο. Λόγω του απρόβλεπτου χαρακτήρα του, ο τελευταίος ωστόσο ήταν και παραμένει στα μάτια τους ένας παράγοντας ενδεχόμενης αστάθειας που μπορεί να πλήξει την αξιοπιστία της χώρας του.
Γάλλος ΥΠΕΞ: Δεν υπάρχει λευκή επιταγή
Ενδεικτικές του κλίματος που επικρατεί στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι οι δηλώσεις του γάλλου υπουργού Εξωτερικών Ζαν-Μαρκ Ερό. Το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία δεν είναι μια «λευκή επιταγή» για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είπε χαρακτηριστικά, ζητώντας για ακόμη μία φορά την πλήρη εφαρμογή του κράτοτυς δικαίου στη χώρα. «Θέλουμε την πλήρη λειτουργία του κράτους δικαίου στην Τουρκία», υπογράμμισε.
Ο Ερό ωστόσο άφησε σαφείς αιχμές ωστόσο και για το ρόλο της Άγκυρας στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. «Υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία της Τουρκίας. Ένα μέρος είναι αξιόπιστο και ένα μέρος προκαλεί υποψίες», δήλωσε χαρακτηριστικά.
ΕΕ: Ο Ερντογάν να μην πλήξει τις δημοκρατικές ελευθερίες
Η Φεντερίκα Μογκερίνι, Ύπατη Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, προειδοποίησε σήμερα την τουρκική κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην εφαρμογή μέτρων που θα θέσουν σε κίνδυνο τη συνταγματική νομιμότητα, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα.
“Εμείς πρώτοι στη διάρκεια της τραγικής νύχτας που δηλώσαμε την ανάγκη προστασίας των νόμιμων δομών στην Τουρκία,” δήλωσε στους δημοσιογράφους κατά την προσέλευσή της σε διάσκεψη των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών, με την παρουσία του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Τζον Κέρι. “Δηλώνουμε σήμερα ότι η νομιμότητα πρέπει να προστατευτεί στην Τουρκία. Δεν υπάρχει δικαιολογία για οποιαδήποτε βήματα που θα απομακρύνουν τη χώρα από αυτό,” δήλωσε η ίδια στις Βρυξέλλες.
Την ίδια στιγμή, ο επίτροπος της ΕΕ για την Ψηφιακή Οικονομία και Κοινωνία, Γκίντερ Έτινγκερ, απηύθυνε προειδοποίηση στον Τούρκο Πρόεδρο να μην περιορίσει περαιτέρω τα θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα στην Τουρκία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα.
«Αναμένω ότι θα συνεχίσουμε τη συνεργασία μας τηρώντας αυστηρά τις αρχές του κράτους δικαίου και σύμφωνα με τις αξίες μας»,δήλωσε ο γερμανός πολιτικός σε συνέντευξή του στην κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας «Die Welt».
«Εάν ο Ερντογάν χρησιμοποιήσει το πραξικόπημα για να περιορίσει ξανά τα θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα στην Τουρκία, τότε θα απομακρυνθεί από τις αξίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΝΑΤΟ. Με αυτόν τον τρόπο θα ενισχυόταν μεν πολιτικά στο εσωτερικό αλλά θα απομονωνόταν στο εξωτερικό», τόνισε ο χριστιανοδημοκράτης πολιτικός.
Βερολίνο: Να τηρηθούν οι δημοκρατικοί κανόνες
Στην ίδια γραμμή είχε κινηθεί το Σάββατο και το Βερολίνο με τη γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, να καταδικάζει μεν το πραξικόπημα, να δηλώνει δε με νόημα πως το Βερολίνο στέκεται δίπλα σε εκείνους που τηρούν το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία.
«Είναι εντυπωσιακή η ενιαία αντίδραση των κομμάτων που εκπροσωπούνται στο τουρκικό κοινοβούλιο, τα οποία υποστήριξαν άμεσα τις δημοκρατικές αρχές το βράδυ της Παρασκευής». Αυτό το μήνυμα προκύπτει και από τις αυθόρμητες συγκεντρώσεις πολλών Τούρκων «οι οποίοι αντιμετώπισαν άφοβα τα τεθωρακισμένα», δήλωσε από τη μεριά του ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας σε συνέντευξή του στην κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας Die Welt.
Ο Φρανκ Βάλτερ Στάινμαϊερ κάλεσε όλες τις πλευρές να θέσουν τέρμα στη βία, τόνισε ωστόσο με νόημα ότι πρέπει να υπάρξει σεβασμός τους δημοκρατικούς κανόνες και το κράτους δικαίου.
«Τώρα προέχει να σταματήσει το αιματοκύλισμα και να επανέλθει η ηρεμία στη χώρα επιδεικνύοντας παράλληλα σεβασμό στους κανόνες του κράτος δικαίου και της δημοκρατίας». Στην Τουρκία θα πρέπει τώρα να επανέλθει η τάξη και η σταθερότητα. Ολόκληρη η περιοχή εξαρτάται από την «σταθερότητα και την δημοκρατία στην Τουρκία», πρόσθεσε.
«Ελπίζουμε ότι η εποχή των στρατιωτικών πραξικοπημάτων αποτελεί επιτέλους παρελθόν και ότι οι πολίτες θα αποφασίζουν ελεύθερα και δημοκρατικά για το μέλλον της χώρας τους», τόνισε ο Στάινμαϊερ, ο οποίος αναμένει μεν νομικές συνέπειες για τους υποκινητές του πραξικοπήματος, αλλά όπως «η γερμανική κυβέρνηση επανειλημμένα έχει τονίσει, δίνει μεγάλη σημασία στην τήρηση των κανόνων του κράτους δικαίου και αυτό ισχύει και τώρα».
Ένταση και στις σχέσεις με ΗΠΑ
Ανησυχία υπάρχει ωστόσο και στις ΗΠΑ, μετά τις υπόνοιες που άφησαν ορισμένα κυβερνητικά στελέχη της Τουρκίας ότι η Ουάσινγκτον μπορεί να έχει κάποια εμπλοκή στο πραξικόπημα. Στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον τούρκο ομόλογό του Μελμούτ Ταβούσογλου, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι έστειλε αυστηρό μήνυμα ζητώντας να πάψει η Τουρκία να ισχυρίζεται ότι πίσω από το πραξικόπημα είναι οι ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή, αναφερόμενος στην έκδοση του Γκιουλέν από τις ΗΠΑ προς την Τουρκία, ο Κέρι τόνισε ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει ζητήσει επισήμως την έκδοση του, αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αποδείξει ότι είναι εμπλεκόμενος. Πρόσθεσε δε ότι η τουρκική πλευρά συλλέγει- όπως τον έχουν ενημερώσει- τις σχετικές αποδείξεις.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε το State Department ο κ. Κέρι κάλεσε πάντως την τουρκική κυβέρνηση να σεβαστεί την διαδικασία και τις διεθνείς της υποχρεώσεις όσο διερευνά και αποκαλύπτει περισσότερες πληροφορίες για τα εμπλεκόμενα πρόσωπα στο πραξικόπημα.
Πούτιν: Όχι σε αντισυνταγματικές κινήσεις
Από τη μεριά του ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον τούρκο ομόλογό του επεδίωξε αρχικά να διασφαλίσει ότι η τουρκική πλευρά θα προστατεύσει τους ρώσους υπηκόους που βρίσκονται στη χώρα, μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος. Σύμφωνα με την ανακοίνωση το Κρεμλίνου, ο Πούτιν είπε στον Ερντογάν ότι ελπίζει πως η τουρκική πλευρά είναι σε θέση να διασφαλίσει την προστασία των ρώσων τουριστών στη χώρα.
Σε μια σαφώς αμφίσημη δήλωση, που φαίνεται ότι απευθύνεται εκτός από τους πραξικοπηματίες και στον ίδιος τον Ερντογάν, ο Πούτιν φέρεται να είπε στον τούρκο πρόεδρο πως η Ρωσία κρίνει ως απαράδεκτες τις αντισυνταγματικές ενέργειες και τη βία και πως ελπίζει ότι η τάξη και η σταθερότητα θα αποκατασταθούν στην Τουρκία.
Στον απόηχο της αποκατάστασης των σχέσεων των δύο χωρών, μετά τη συγγνώμη Ερντογάν, Πούτιν και Ερντογάν συζήτησαν και το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσουν μια διμερή συνάντηση, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. «Συζητήθηκε το θέμα της συνάντησης. Θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί τον Αύγουστο», δήλωσε ο Πεσκόφ.