«Το 2008, ένας Αμερικανός διπλωμάτης επισκέφθηκε ένα φτωχό χωριό στην ανατολική Σαουδική Αραβία, για να συναντήσει έναν αδύνατο γενειοφόρο κληρικό, που ήταν γνωστός για την κριτική που ασκούσε στην κυβέρνηση. Τον χαρακτήρισε ως “δευτερεύον παίκτη” στην τοπική πολιτική, σύμφωνα με τη σχετική αναφορά που δημοσίευσαν τα Wikileaks. Χρόνια αργότερα, εκείνος ο κληρικός, ο Σεΐχης Νιμρ αλ-Νιμρ πυροδότησε κίνημα διαμαρτυρίας, με τα κηρύγματά του ενάντια στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας. Το Σάββατο, η Σαουδική Αραβία τον εκτέλεσε με την κατηγορία της τρομοκρατίας, απόφαση που οδήγησε στην διάλυση των σχέσεων της χώρας με το Ιράν, ενώ παράλληλα ενίσχυσε το στάτους του Νιμρ ως ενός ισχυρού διεθνούς συμβόλου της σιιτικής αντίστασης απέναντι στη Σαουδική μοναρχία».
Αυτά αναφέρει η αμερικανική εφημερίδα New York Times, επιχειρώντας να περιγράψει την προσωπικότητα του Νιμρ, ενός ιερέα σχεδόν άγνωστου εκτός της Σαουδικής Αραβίας μέχρι τη σύλληψή του το 2012.
«Η άνοδος του Σεϊχη Νιμρ αντιστοιχεί με την εντατικοποίηση της στρατηγικής και θρησκευτικής αντιπαλότητας ανάμεσα στο σιιτικό Ιράν και τη σουνιτική Σαουδική Αραβία, που έχει φέρει στις δύο χώρες σε αντίθετες πλευρές στις συγκρούσεις στην περιοχή.
Για το Ιράν και τους συμμάχους του, ο Νιμρ ήταν ένας πολύτιμος εσωτερικός ανταγωνιστής στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας. Υιοθέτησαν το σκοπό του και τον ενίσχυσαν μέσα από τα ΜΜΕ τους. Για τους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας, ο Νιμρ ήταν ένας επικίνδυνος αντικαθεστωτικός, που ενσάρκωνε τους βαθύτερους φόβους για ιρανική εμπλοκή εντός των συνόρων του βασιλείου.
Η Σαουδική Αραβία συνέλαβε τον Νιμρ το 2012 και αργότερα τον καταδίκασε σε θάνατο, κατηγορώντας τον ότι υποκίνησε σεκταριστική βία, υποστήριξε εξεγέρσεις και κατέστρεψε περισουσίες κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων.
Εκτελέστηκε μαζί με άλλους 46 κρατουμένους, οι περισσότεροι εκ των οποίων είχαν συνδέσεις με τον Αλ-Κάιντα.
Αντικρουόμενες αναφορές
Οι Σαουδάραβες κατηγορούν τον κληρικό, που ήταν περίπου 55 ετών, για τρομοκρατική δράση. Άλλοι όμως επισημαίνουν ότι παρότι μπορεί εύκολα να βρει κανείς στο YouTube κηρύγματά του ενάντια στη βασιλική οικογένεια, δεν μπορούν να εντοπιστούν εκκλήσεις του για βίαιες πράξεις. Η Σαουδική κυβέρνηση δεν έχει δώσει ακόμη στη δημοσιότητα τις αποδείξεις σε βάρος του.
Οι αναφορές των συμπατριωτών του είναι αρκετές φορές αντικρουόμενες. Σύμφωνα με ορισμένους επρόκειτο για έναν τρομοκράτη, ενώ άλλοι σημειώνουν πως ενώ πολύ εύκολα μπορεί κανείς να βρει κηρύγματά του ενάντια στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας στο youtube, δεν μπορεί να βρει παραδείγματα στα οποία να καλεί σε πράξεις βίας.
Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, ο Νιμρ εκτελέστηκε επειδή αμφισβητούσε δημόσια τη νομιμοποίηση της βασιλικής οικογένειας αλλά και για να σταλεί ένα μήνυμα σε άλλους αντικαθεστωτικούς.
Το παρελθόν
Ο Νιμρ καταγόταν από το χωριό Αβαμίγια, στην ανατολική Σαουδική Αραβία, όπου ζει το μεγαλύτερο μέρος της σιιτικής μειονότητας στη χώρα. Οι Σιίτες, που αποτελούν περίπου το 10% του πληθυσμού της Σαουδικής Αραβίας, διαμαρτύρονται εδώ και χρόνια για διακρίσεις σε βάρος τους από το κράτος.
Η οικογένειά του και το χωριό είναι γνωστά για την αντίθεσή τους στη μοναρχία, μία παράδοση που συνέχισε και αυτός επιστρέφοντας στην πατρίδα του έπειτα από περίπου δέκα χρόνια θρησκευτικών σπουδών στο Ιράν και τη Συρία. Δεν ήταν διακεκριμένος λόγιος, αλλά ζητούσε μεγαλύτερα δικαιώματα για τους σιίτες.
Το 2008, η έκκλησή του για το σχηματισμό ενός μετώπου αντιπολίτευσης για να εκπροσωπεί του σιίτες έπεσε στο κενό. Το προφίλ του ενισχύθηκε το 2009, όταν μίλησε εκ μέρους των σιιτών προσκυνητών, που είχαν συγκρουστεί με τις δυνάμεις ασφαλείας για την πρόσβαση στην ιερή πόλη της Μεδίνα. Στη συνέχεια κρύφτηκε, φοβούμενος τη σύλληψη και η επιρροή του εξασθένισε.
Η Αραβική Άνοιξη
Με το ξέσπασμα της Αραβικής Ανοιξης το 2011, νεαροί Σιίτες στην ανατολική Σαουδική Αραβία και το γειτονικό Μπαχρέιν εντάχθηκαν στα κινήματα διαμαρτυρίας και ενεπλάκησαν σε συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας.
Οι διαδηλωτές που απέρριψαν τις προσεκτικές προσπάθειες των ηγετών τους να κερδίσουν συμβιβασμούς με τους σουνίτες, «αγκάλιασαν» τον Νιμρ, ο οποίος κήρυττε σε απλή γλώσσα γεμάτος θυμό. Ισχυριζόταν ότι οι σιίτες πρέπει να έχουν το μερίδιο που δικαιούνταν στο πετρέλαιο της χώρας, ενώ πρότεινε ακόμη και την απόσχισή τους.
Σε άλλες περιπτώσεις συγκρούστηκε με άλλους σιίτες κληρικούς, ασκώντας για παράδειγμα κριτική στον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Ασαντ, ο οποίος έχει τη στήριξη του Ιράν.
Την ίδια στιγμή, ο Νιμρ συνέχιζε την έντονη κριτική του στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας: «Πεθαίνει ένας πρίγκιπας και βάζουν έναν άλλον. Τι είμαστε; Φάρμα; Πουλερικά είμαστε για εκείνους;», φώναζε. «Δεν αποδεχόμαστε τους Αλ Σαούντ ως κυβερνήτες. Δεν τους δεχόμαστε και θέλουμε να τους διώξουμε», έλεγε.
Η σύλληψη και ο θάνατος
Συνελήφθη το 2012, αφού τον πυροβόλησαν προηγουμένως στο πόδι.
Το 2014 καταδικάστηκε σε θάνατο, σε μία δίκη στην οποία, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και τον ΟΗΕ, δεν ακολουθήθηκαν οι κανόνες της δίκαιης δίκης.
Κάποιοι αναλυτές εκτιμούν ότι η σύλληψη και η δίκη τον εκτόξευσε από τοπική φιγούρα σε διεθνές πρότυπο, κάτι που επισφραγίστηκε με την εκτέλεσή του, που τον έκανε μάρτυρα στα μάτια των υποστηρικτών του.
Σιίτες ηγέτες από το Ιράν, το Ιράκ, τον Λίβανο και αλλού τον χαρακτήρισαν ήρωα και καταδίκασαν την εκτέλεσή του, ενώ διαδηλωτές κρατούσαν τη φωτογραφία του σε πορείες σε αρκετές πόλεις. Τώρα, έξω από την καμμένη πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη, ένας δρόμος φέρει το όνομά του.
«Έδωσαν στους σιίτες της Σαουδικής Αραβίας τον δικό τους μάρτυρα», λέει χαρακτηριστικά ο Αμπάς Καντίμ, επικεφαλής αναλυτής διεθνούς πολιτικής στο Johns Hopkins University. «Θα είναι ο δικός τους μάρτυρας και το δικό τους σύμβολο», προσθέτει.