Τα εμπόδια στα οποία είναι πολύ πιθανό να σκοντάψει η ευρωπαϊκή απόφαση για "κοινή αγορά" φυσικού αερίου ενδεχομένως να αποβούν ανυπέρβλητα και τελικώς να ακυρώσουν την συμφωνία των "27", που παρουσιάστηκε ως η άμεση λύση για την απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο.
Όπως γράφει το Politico, το σχέδιο περί δημιουργίας ισχυρού καρτέλ αγοραστών "είναι παλιό" απλώς τώρα, οι έκτακτες και επείγουσες συνθήκες που υπαγορεύονται από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το έφεραν στο προσκήνιο ως την καλύτερη απάντηση.
Οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών της ΕΕ συμφώνησαν να "συνεργαστούν για την εθελοντική κοινή αγορά" φυσικού αερίου και άλλων καυσίμων "χρησιμοποιώντας βέλτιστα το συλλογικό πολιτικό βάρος και την ισχύ της αγοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της για να μειώσουν τις τιμές στις διαπραγματεύσεις ".
Άλλο τα εμβόλια κι άλλο η ενέργεια
Η Κομισιόν προέταξε το επιχείρημα της από κοινού αγοράς εμβολίων κατά του κορονοϊού σημειώνοντας ότι αποδείχθηκε ζωτικής σημασίας απόφαση. Και στις δύο περιπτώσεις οι συνθήκες ήταν - και είναι - έκτακτες. Όμως, όπως υπογραμμίζει το Politico, άλλο τα φάρμακα και άλλο η αγορά ενέργειας για την οποία υπάρχουν λόγοι που ένα παρόμοιο σχέδιο δεν έχει υλοποιηθεί στο παρελθόν.
Τι θα γίνει με τους κανόνες περί αθέμιτου ανταγωνισμού;
Ένα πρώτο μεγάλο εμπόδιο εντοπίζεται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία περί αθέμιτου ανταγωνισμού καθώς ένα "καρτέλ" αγοραστών που δυνητικά θα δημιουργούνταν θα προκαλούσε αναπόφευκτα αντιδράσεις και συγκρούσεις μεταξύ εταιρειών ενέργειας και κυβερνήσεων και θα απειλούσε να τινάξει στον αέρα την παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου.
Δεν πέτυχε για την πυρηνική ενέργεια, γιατί να πετύχει για το φυσικό αέριο;
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πυρηνική ενέργεια και οι προηγούμενες αποτυχημένες απόπειρες για εθελοντική από κοινού αγορά, όπως σχολιάζει η Λι Χάντσερ, σύμβουλο εφαρμογής της νομοθεσίας ανταγωνισμού στην νομική αμερικανική εταιρεία Baker Botts. "Από την αρχή τα κράτη-μέλη, ειδικά η Γαλλία, ήταν πάντα αντίθετοι, έκοβαν τα φτερά και φρόντιζαν να μην λειτουργήσει" σχολιάζει και συμπληρώνει: "Αναρωτιέμαι πραγματικά γιατί πιστεύουμε ότι δεν θα έχουμε αυτά τα προβλήματα για την παροχή φυσικού αερίου".
Ακολουθούν πέντε λόγοι για τους οποίους θα είναι πολύ δύσκολο να δημιουργηθεί μια λέσχη αγοραστών φυσικού αερίου στην ΕΕ.
Οι πέντε λόγοι
1/ Λειτουργεί μόνο αν είναι όλοι μέσα
Η αγοραστική δύναμη βελτιώνεται όσο αυξάνεται ο όγκος της αγοράς. Αυτή τη στιγμή, όμως, δεν είναι ξεκάθαρο τι ποσοστό του αερίου της Ένωσης θα ενταχθεί στο προτεινόμενο πρόγραμμα κοινής προμήθειας.
Βάσει του σχεδίου, η Κομισιόν θα δημιουργήσει μια πλατφόρμα για τις ενδιαφερόμενες χώρες, "θα συγκεντρώσει παραγγελίες αερίου και κατάλληλες προμήθειες" μέσω "διμερών διαπραγματεύσεων με σημαντικούς παραγωγούς αερίου".
Εκπρόσωποι των χωρών της ΕΕ θα δημιουργήσουν μια επιβλέπουσα επιτροπή για την ομάδα εργασίας που θα δρα υπό την ηγεσία των Βρυξελλών.
Όμως πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν υπογράψει μακροχρόνιες συμβάσεις προμήθειας αερίου. Αν η κοινή πλατφόρμα αγοράζει μια μικρή επιπλέον ποσότητα, κάτι τέτοιο δεν θα είναι ιδιαίτερα ελκυστικό.
2/ Η εξασφάλιση του φυσικού αερίου απαιτεί πολιτική βούληση
Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση σημαίνει ότι οι παραγωγοί είναι σε θέση να ορίζουν τιμές-ρεκόρ για τα περιορισμένα αποθέματά τους – και θα χρειαστούν αρκετή πειθώ για να σκεφτούν το ενδεχόμενο να τα πουλήσουν σε χαμηλή τιμή στην ΕΕ, ιδίως αν αυτό σημαίνει ότι θα δυσαρεστήσουν τους σταθερούς αγοραστές τους.
"Δεν μπορώ να φανταστώ ποιος προμηθευτής θα απαρνηθεί το κέρδος αλλά και τις παραδοσιακές εμπορικές του σχέσεις, εάν δεν εκτιμήσει ότι θα έχει τεράστια πολιτικά οφέλη από αυτή την κίνηση – πράγμα που η ΕΕ πιθανότατα δεν είναι σε θέση να του προσφέρει. Είναι κάτι που μπορούν να κάνουν μόνοι οι ΗΠΑ", τονίζει η Μπρέντα Σάφερ, ερευνήτρια στο Κέντρο Παγκόσμιας Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου και καθηγήτρια με ειδίκευση στην ενέργεια στο U.S. Naval Postgraduate School.
Ο Γκέοργκ Ζάχμαν, ερευνητής στη δεξαμενή σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες, συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση.
"Τα χρήματα είναι πολλά και αν η Κομισιόν έχει σκοπό να υπογράψει συμφωνίες αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ με κρατικές εταιρείες, υπάρχουν πολιτικά ζητήματα που ίσως παίξουν ρόλο στην επιλογή του προμηθευτή, αλλά και στο αντίτιμο που θα του καταβληθεί", τονίζει μιλώντας στο Politico.
Και προσθέτει: "Το έχουμε ανάγκη. Δεν βγάζει νόημα να πηγαίνουν όλοι αυτοί οι υπουργοί σε όλα αυτά τα μέρη, προσφέροντας ό,τι μπορούν από πλευράς παράπλευρων συμφωνιών, προκειμένου να είναι οι δικές τους εταιρείες που θα πάρουν το φυσικό αέριο".
3/ Ενδέχεται να συνιστά παραβίαση των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ
Μια κοινή απόπειρα πίεσης των τιμών προς τα κάτω μπορεί να ερμηνευθεί ως παράνομο καρτέλ, βάσει του ποιος είναι εκείνος που αγοράζει και τι μέρος των απόρρητων πληροφοριών που αφορά τις τιμές κοινοποιείται.
Η Κομισιόν ήταν ασαφής ως προς το ποιος θα είναι ο επίσημος αγοραστής, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, δήλωσε: "Δεν είναι οι κυβερνήσεις αλλά οι εταιρείες που θα πρέπει να υπογράψουν αυτές τις συμβάσεις".
Όμως αν η Ευρωπαϊκή Ένωση αρχίσει να διαπραγματεύεται ευνοϊκές συμφωνίες για ιδιωτικές ή μερικώς κρατικές εταιρείες ενέργεια μέσω μιας ειδικής πλατφόρμας, παραπέμπει σε τραστ.
"Όλες αυτές οι εταιρείες που θα συμμετέχουν στο αγοραστικό καρτέλ – ή, αν το θέσουμε ευγενικά, το ενιαίο κλαμπ αγοραστών – θα είναι οι μεγαλύτερες στα κράτη-μέλη από τα οποία προέρχονται και το πιθανότερο είναι να είναι κρατικές, επομένως ένα ερώτημα είναι ποιος θα αποφασίσει ποιες θα συμμετέχουν και ποιοι θα είναι οι όροι της συμμετοχής τους", παρατηρεί ο Κιμ Τάλους, καθηγητής ενεργειακής νομοθεσίας στο Πανεπιστήμιο Tulane της Λουιζιάνα και στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Φινλανδίας.
Η Χάντσερ συμφωνεί. "Αν είσαι η γαλλική εταιρεία φυσικού αερίου Engie, ας πούμε, και είσαι στην πλατφόρμα, θα είσαι αρκετά ικανοποιημένη, αν όμως είσαι η BP και δεν συμμετέχεις σε αυτή, τότε μάλλον δεν θα είσαι εξίσου χαρούμενη", παρατηρεί.
Άλλο ένα πρόβλημα είναι ότι για να είσαι σίγουρος ότι πέτυχες μια καλύτερη συμφωνία, "θα πρέπει να μοιραστείς σχετικά ευαίσθητες εμπορικές πληροφορίες, οι οποίες δεν αποκλείεται να οδηγήσουν σε σιωπηρή αθέμιτη σύμπραξη, επειδή όλοι θα γνωρίζουν τις τιμές στις οποίες αγοράζουν όλοι οι υπόλοιποι, μια πληροφορία που υπό φυσιολογικές συνθήκες αποκρύπτεται από τον ανταγωνισμό", τονίζει ο Τάλους.
Υπάρχουν τρόποι να καμφθούν αυτά τα εμπόδια: οι εταιρείες θα μπορούσαν να μοιραστούν τις πληροφορίες εμπιστευτικά με την Κομισιόν. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία ανταγωνισμού επιτρέπει επίσης εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα σε περίπτωση που αποδεικνύεται ότι η συμφωνία οδήγησε σε καλύτερη κατανομή αγαθών και πιο δίκαιο καταμερισμό των πλεονεκτημάτων στους καταναλωτές.
Η ενιαία αγορά θα μπορούσε να κάνει εταιρείες που υπό φυσιολογικές συνθήκες δρουν ως ανταγωνιστές να αποκαλύψουν πληροφορίες για τα επίπεδα κατανάλωσης, τις τιμές και το μερίδιο αγοράς τους. "Υποτίθεται ότι δεν κάνεις εταιρικές συμφωνίες που εμπλέκουν την τιμολόγηση", αναφέρει στο Politico η Λένα Ζάντμπεργκ της Gibson, Dunn & Crutcher στις Βρυξέλλες.
4/ Η κατανομή του φυσικού αερίου θα προκαλέσει πονοκέφαλο
Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν όλες το ίδιο επίπεδο εξάρτησης από τη Ρωσία σε ό,τι αφορά τις προμήθειες αερίου, ενώ δεν διαθέτουν όλα τα κράτη-μέλη εγκαταστάσεις αποθήκευσης ή άμεση πρόσβαση σε τερματικό εισαγωγών για φορτία LNG που φτάνουν μέσω πλοίων.
Η δημιουργία μιας ομάδας που θα είναι σε θέση να αγοράζει, να υγροποιεί και να μεταφέρει αέριο θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη περισσότερες αντιμονοπωλιακές ανησυχίες, εξηγεί ο Τάλους.
"Η μεγαλύτερη πρόκληση αφορά την κατανομή", υποστηρίζει ο Ζάχμαν. "Η εύρεση ενός τρόπου διασφάλισης της κατανομής του ρίσκου με ένα τρόπο που είναι αποδεκτός από όλους… υπάρχουν αρκετές χώρες που ευθύνονται περισσότερο από άλλες για την τρέχουσα κατάσταση και δεν θα είναι εύκολο για εκείνες να βρουν διέξοδο αφήνοντας τους άλλους να πληρώσουν".
Επιπλέον, κανείς δεν εγγυάται ότι οι χώρες που κρατούν αποθέματα αερίου θα τα αποστείλουν στους γείτονές τους όπως έχουν υποσχεθεί σε περίπτωση που έρθουν αντιμέτωπες με σκληρή κακοκαιρία ή κάποια άλλη έκτακτη ανάγκη.
Τα κράτη της ΕΕ, σημειώνει το Politico, είναι διαβόητα για τις μεταξύ τους διαμάχες και όταν η στιγμή της διεθνούς ενότητας που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία γίνει παρελθόν, είναι βέβαιο πως αυτές οι τάσεις θα επιστρέψουν.
Η Σάντμπεργκ περιγράφει μελλοντικούς καβγάδες για τη μοιρασιά του αερίου. "Ναι, εγώ θα πάρω περισσότερο. Όχι, δεν ήταν αυτή η συμφωνία μας. Γιατί να έχει προτεραιότητα η Γερμανία; Γιατί η Ισπανία να μπορεί να θέτει πλαφόν στις τιμές και την ίδια στιγμή να έχει πρόσβαση στο αέριο προτεραιότητας; Ποιος αποφάσισε αυτή τη μοιρασιά; Βάσει νέων ή παλιών στοιχείων; Μπορώ να συνεχίσω", λέει.
5/ Θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών φυσικού αερίου
Η Κομισιόν θέλει το "καρτέλ" των αγοραστών να έχει συσταθεί μέχρι το καλοκαίρι, προκειμένου η ΕΕ να μπορέσει να γεμίσει τις αποθήκες της πριν τον επόμενο χειμώνα.
Όμως η ΕΕ είναι ένας γίγαντας στην αγορά αερίου, με αποτέλεσμα να αρκεί μια λέξη των Βρυξελλών για να επηρεάσει τις τιμές.
Τον Μάρτιο, η Κομισιόν πρότεινε όλες οι χώρες να υποχρεωθούν να γεμίσουν τους αποθηκευτικούς τους χώρους στο 90% μέχρι την 1η Οκτωβρίου. Η πρόταση εκτίναξε τις τιμές από τα €70 ανά μεγαβατώρα τον Ιανουάριο στο ρεκόρ των €210 ανά μεγαβατώρα στις αρχές Μαρτίου. Η Κομισιόν υποχώρησε άμεσα και δήλωσε ότι επιθυμεί οι αποθήκες να είναι γεμάτες στο 80% μέχρι την 1η Νοεμβρίου. Οι τιμές έπεσαν ξανά στα €108.
"Λέγοντας απλώς τι ήθελαν να κάνουν, έκαναν δυσκολότερη την υλοποίησή του", αναφέρει ο Τομ Μάρζεκ-Μάσερ, επικεφαλής αναλυτής αερίου στο ICIS.
Αυτό είναι απλώς ένα παράδειγμα των επιπτώσεων μιας παρέμβασης στην αγορά, σημειώνει το Politico, και αντίστοιχα αποτελέσματα θα μπορούσε να έχει και η δημιουργία ενός "καρτέλ" αγοραστών.
"Οι παρεμβάσεις στην αγορά εξακολουθούν να στρεβλώνουν τις τιμές του αερίου", υποστηρίζει ο Τζέιμς Χάκστεπ, αναλυτής αερίου στην S&P Global Patts, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα του Politico.