Τα θαλάσσια "κύματα θερμότητας" εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο και έχουν δραματικές επιπτώσεις

Ασυνήθιστα κύματα καύσωνα έχουν εμφανιστεί σε όλες τις μεγάλες ωκεάνιες λεκάνες του πλανήτη τα τελευταία χρόνια. Και ορισμένα από αυτά τα φαινόμενα έχουν γίνει τόσο έντονα που οι επιστήμονες επινόησαν έναν νέο όρο: σούπερ θαλάσσια κύματα καύσωνα.

"Τα θαλάσσια οικοσυστήματα στα οποία εμφανίζονται τα σούπερ θαλάσσια κύματα καύσωνα δεν έχουν βιώσει ποτέ στο παρελθόν τόσο υψηλές θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας", δηλώνει ο Boyin Huang, ωκεανογράφος στην Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας.

Οι θάλασσες στα ανοικτά των ακτών του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας βίωσαν ένα ασυνήθιστα έντονο θαλάσσιο κύμα καύσωνα, ένα από τα μεγαλύτερα σε διάρκεια που έχουν καταγραφεί, που ξεκίνησε τον Απρίλιο, και η άνοδος της θερμοκρασίας συνέβη πολύ νωρίτερα μέσα στο έτος από ό,τι συνήθως. Η Αυστραλία και οι εμβληματικοί κοραλλιογενείς ύφαλοί της επλήγησαν πρόσφατα από κύματα καύσωνα σε δύο ακτές.

Οι επιστήμονες ορίζουν τα θαλάσσια κύματα καύσωνα με διαφορετικούς τρόπους. Αλλά είναι σαφές ότι καθώς το κλίμα του πλανήτη αλλάζει, οι ωκεανοί μεταβάλλονται ριζικά, καθώς απορροφούν την υπερβολική θερμότητα που παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα από τα αέρια του θερμοκηπίου, τα οποία εκπέμπονται κατά την καύση ορυκτών καυσίμων.

Οι θερμότεροι ωκεανοί προκαλούν δραστικές αλλαγές στη θαλάσσια ζωή, τα επίπεδα της θάλασσας και τα καιρικά φαινόμενα.

Ορισμένες από τις πιο ορατές συνέπειες της υπερθέρμανσης των ωκεανών έχουν να κάνουν με τους κοραλλιογενείς ύφαλους. Όταν οι θερμοκρασίες των ωκεανών αυξάνονται υπερβολικά, τα κοράλλια μπορεί να λευκάνουν και να πεθάνουν. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση, περίπου το 84% των υφάλων παγκοσμίως αντιμετώπισαν θερμικό στρες επιπέδου λεύκανσης σε κάποια στιγμή μεταξύ Ιανουαρίου 2023 και Μαρτίου 2025.

Πέρυσι, το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, η στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε ταχύτερα από ό,τι ανέμεναν οι επιστήμονες. Η έρευνα έδειξε ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ανόδου της στάθμης της θάλασσας προήλθε από το νερό των ωκεανών που διαστέλλεται καθώς θερμαίνεται, το οποίο είναι γνωστό ως θερμική διαστολή, και όχι από το λιώσιμο των παγετώνων και των παγοκαλύψεων, τα οποία τα προηγούμενα χρόνια ήταν οι μεγαλύτεροι παράγοντες που συνέβαλαν στην άνοδο της στάθμης των θαλασσών.

Η υπερβολική θερμότητα στους ωκεανούς μπορεί επίσης να επηρεάσει τα καιρικά φαινόμενα, καθιστώντας τους τυφώνες πιο πιθανό να ενταθούν γρήγορα και να γίνουν πιο καταστροφικοί. Στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό, η περυσινή θερμότητα των ωκεανών συνέβαλε σε μια σειρά ρεκόρ τροπικών κυκλώνων που έπληξαν τις Φιλιππίνες.

"Αν κατανοήσουμε πώς η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει τα ακραία φαινόμενα, αυτή είναι μια σημαντική πληροφορία για να προσπαθήσουμε να προβλέψουμε τι συμβαίνει και τι θα ακολουθήσει", δήλωσε η Marta Marcos, φυσικός στο Πανεπιστήμιο των Βαλεαρίδων Νήσων στην Ισπανία.

Η Marcos ήταν η επικεφαλής συγγραφέας μιας πρόσφατης μελέτης που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, η οποία διαπίστωσε ότι η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για τη συντριπτική πλειονότητα των θαλάσσιων θερμικών κυμάτων τις τελευταίες δεκαετίες.

Οι απώλειες

Ορισμένες από τις πρώτες έρευνες σχετικά με τις μαζικές απώλειες που σχετίζονται με τα θαλάσσια κύματα καύσωνα, πριν υπάρξει ονομασία γι' αυτά, προήλθαν από τη Μεσόγειο, η οποία θερμαίνεται τρεις έως πέντε φορές ταχύτερα από ό,τι ο ωκεανός στο σύνολό του. Ο Joaquim Garrabou, οικολόγος για τη διατήρηση της θάλασσας στο Institut de Ciencies del Mar στη Βαρκελώνη της Ισπανίας, άρχισε να μελετά αυτά τα φαινόμενα αφού έγινε μάρτυρας ενός θανάτου σφουγγαριών και κοραλλιών το 1999.

Ο ίδιος και άλλοι επιστήμονες πίστευαν ότι με την κλιματική αλλαγή, αυτές οι εξαφανίσεις θα επαναλαμβάνονταν. "Η πραγματικότητα κινείται ακόμη πιο γρήγορα από ό,τι νομίζαμε", δήλωσε. "Το να έχουμε αυτά τα γεγονότα μαζικής θνησιμότητας είναι το νέο φυσιολογικό, αντί για κάτι σπάνιο, που θα έπρεπε να είναι".

Το 2012, ένα θαλάσσιο κύμα καύσωνα στον Κόλπο του Μέιν ανέδειξε τον κίνδυνο που ενέχουν αυτά τα γεγονότα για την αλιεία. Ο πληθυσμός της βόρειας γαρίδας μειώθηκε από 27,25 δισεκατομμύρια το 2010 σε 2,8 δισεκατομμύρια δύο χρόνια αργότερα, σύμφωνα με τη μοντελοποίηση της Επιτροπής Θαλάσσιας Αλιείας των Ατλαντικών Πολιτειών.

"Αυτή η εξαφάνιση των γαρίδων ήταν απλώς σοκαριστική", δήλωσε η Anne Richards, συνταξιούχος ερευνητής αλιευτικός βιολόγος που εργαζόταν τότε στο Κέντρο Επιστημών Αλιείας Βορειοανατολικής Αλιείας της NOAA.

Η έρευνά της υπέδειξε έναν σημαντικό ένοχο: Τα μακρύπτερα καλαμάρια που έλκονταν βόρεια από τα θερμότερα νερά έτρωγαν τις γαρίδες. Η εκτίμηση είναι ότι ήδη ο πληθυσμός της γαρίδας του Βορρά έχει μειωθεί σε περίπου 200 εκατομμύρια.

Η εμπορική αλιεία ήταν πάντα δύσκολη, αλλά τώρα, "η κλιματική αλλαγή το μεταφέρει σε άλλο επίπεδο", δήλωσε η Kathy Mills, ανώτερη επιστήμονας στο Ινστιτούτο Ερευνών του Κόλπου του Μέιν.

Τα πράγματα περιπλέκει το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της έρευνας για τα θαλάσσια κύματα καύσωνα προέρχεται από λίγες μόνο χώρες, όπως η Αυστραλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, ο Καναδάς, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

"Υπάρχουν πολλές περιοχές σε όλο τον κόσμο όπου η παρακολούθηση δεν είναι τόσο καλή όσο σε άλλα μέρη, και έτσι δεν ξέρουμε πραγματικά τι συμβαίνει", δήλωσε ο Dan Smale, οικολόγος της κοινότητας στη Marine Biological Association του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η άνοδος των ωκεάνιων θερμοκρασιών μπορεί επίσης να προκαλέσει ένα ντόμινο στο θαλάσσιο τροφικό πλέγμα, ξεκινώντας από τον πυθμένα με το πλαγκτόν.

Από το τέλος της εμπορικής φαλαινοθηρίας στις δεκαετίες του 1970 και του '80, οι φάλαινες καμπούρες στον Βόρειο Ειρηνικό είχαν ανακάμψει, φτάνοντας σε ένα μέγιστο πληθυσμό περίπου 33.000 το 2012.

Αλλά τότε ήρθε το θερμικό φαινόμενο γνωστό ως "η σταγόνα" που κάλυψε μεγάλο μέρος της περιοχής από το 2014 έως το 2017. Το κύμα καύσωνα μείωσε τον άνεμο και τα κύματα, περιορίζοντας τα θρεπτικά συστατικά που συνήθως αναδεύονται στην επιφάνεια της θάλασσας. Λιγότερα θρεπτικά συστατικά σήμαιναν λιγότερο φυτοπλαγκτόν, λιγότερο ζωοπλαγκτόν, λιγότερα ψάρια και λιγότερα από όλα τα άλλα που τα τρώνε.

Πώς η "σταγόνα" πήρε το τίμημα

Μετά τη διάλυση της "σταγόνας", οι ερευνητές έμαθαν ότι οι επιπτώσεις ενός σοβαρού θαλάσσιου κύματος καύσωνα μπορεί να διαρκέσουν πολύ καιρό μετά την παρέλευση του ίδιου του γεγονότος.

Ο Ted Cheeseman, υποψήφιος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Southern Cross, είχε συνιδρύσει το Happywhale, μια βάση δεδομένων δεκάδων χιλιάδων θαλάσσιων θηλαστικών που βασίζεται σε φωτογραφίες που έχουν υποβληθεί από ερευνητές και παρατηρητές φαλαινών σε όλο τον κόσμο. Ο Cheeseman διαπίστωσε μια απότομη πτώση των παρατηρήσεων φαλαινών καμπούρας μέχρι το 2021.

Η μείωση ήταν τόσο σημαντική, που στην αρχή νόμιζε ότι η ομάδα Happywhale έκανε λάθος στα μαθηματικά. Τα μέλη της ομάδας ξόδεψαν αρκετά χρόνια για να το ελέγξουν και πέρυσι δημοσίευσαν μια μελέτη που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός των καμπούρηδων φαλαινών στον Βόρειο Ειρηνικό είχε μειωθεί κατά 20% από το 2012 έως το 2021. Απέδωσαν τη μείωση στην απώλεια τροφής, όπως το κριλ, κατά τη διάρκεια και μετά τη θολούρα.

Με "μια εκτίμηση 7.000 φαλαινών να έχουν εξαφανιστεί και να μην εμφανίζονται πουθενά αλλού", δήλωσε ο Cheeseman, "δεν υπάρχει πραγματικά άλλη εξήγηση".

Κοιτάζοντας μπροστά

Τελικά, τμήματα του ωκεανού μπορεί να εισέλθουν σε μια συνεχή κατάσταση θαλάσσιου καύσωνα, τουλάχιστον σύμφωνα με τον σημερινό κοινό ορισμό.

Ο Alistair Hobday, βιολογικός ωκεανογράφος στον Οργανισμό Επιστημονικής και Βιομηχανικής Έρευνας της Κοινοπολιτείας της Αυστραλίας, πραγματοποιεί ενημερώσεις του κοινού με προβλέψεις για θαλάσσια κύματα καύσωνα μήνες πριν.

Οι άνθρωποι συντονίζονται - και ανταποκρίνονται.

Το υπό εξαφάνιση κόκκινο ψάρι ζει στα ανοικτά των ακτών της Τασμανίας και σέρνεται στο βυθό της θάλασσας με πτερύγια που μοιάζουν με χέρια. Αυτά τα ασυνήθιστα ψάρια έχουν βρεθεί μόνο μέσα σε δύο μικρά τμήματα βραχώδους υφάλου και λιβαδιού θαλάσσιου χόρτου.

Στα τέλη του 2023, η πρόβλεψη του Hobday προέβλεπε δυνητικά θανατηφόρα θαλάσσια κύματα καύσωνα. Ερευνητές από το Ινστιτούτο Θαλάσσιων και Ανταρκτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Τασμανίας, με την υποστήριξη του Αυστραλιανού Τμήματος Κλιματικής Αλλαγής, έκαναν ένα δραστικό βήμα. Μετέφεραν 25 κόκκινα χερόψαρα σε ενυδρείο μέχρι να πέσουν οι θερμοκρασίες.

Η Jemina Stuart-Smith, οικολόγος στο Πανεπιστήμιο της Τασμανίας, περιέγραψε αυτές τις εβδομάδες ως την πιο αγχωτική περίοδο της ζωής της. "Αν όλα πήγαιναν στραβά", είπε, "μιλάμε για την πιθανή εξαφάνιση ενός ολόκληρου είδους".

Μετά από τρεις μήνες, 18 ψάρια επέστρεψαν στον ωκεανό. Τρία είχαν πεθάνει και τέσσερα είχαν ενταχθεί σε πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία.

Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι οι προσωρινές διορθώσεις μπορούν να κάνουν μόνο τόσα πολλά μπροστά στη μακροπρόθεσμη αύξηση της θερμοκρασίας.

"Είναι σαν να βάζουμε ένα τσιρότο σε ένα σπασμένο πόδι", δήλωσε η Kathryn Smith, θαλάσσια οικολόγος και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην Marine Biological Association.

Όσοι όμως μελετούν τα σημερινά ακραία φαινόμενα εξακολουθούν να ελπίζουν ότι το έργο τους δίνει στους ανθρώπους κάποια ορατότητα για το μέλλον των ωκεανών του κόσμου, δήλωσε ο Hobday. "Οι έξυπνοι άνθρωποι, αν τους πεις για το μέλλον", είπε, "μπορούν να σκεφτούν όλα τα είδη των πραγμάτων που πρέπει να κάνουν διαφορετικά".

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στους New York Times στις 9 Ιουνίου του 2025

c.2025 The New York Times Company

Συγγραφέας: Delger Erdenesanaa

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr