Η ανακοίνωση από τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom, νωρίς το πρωί της Πρωτοχρονιάς, ότι κλείνουν οι στρόφιγγες για την εξαγωγή φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη θεωρείται αναμενόμενη. Από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η εξέλιξη αυτή που συνέβη επειδή εξέπνευσε η συμφωνία διαμετακόμισης με την Ουκρανία, υποβαθμίζεται.
Το κλείσιμο της παλαιότερης διαδρομής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγού προς την Ευρώπη κορυφώνει μια δεκαετία ταραγμένων σχέσεων που ξεκίνησε από την κατάληψη της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και την "προσάρτησή" της στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Μέσω TurkStream θα φτάνει το ρωσικό αέριο σε Ουγγαρία και Σλοβακία
Η Ρωσία εξακολουθεί να εξάγει φυσικό αέριο μέσω του αγωγού TurkStream που διατρέχει τον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας, με τον TurkStream να έχει δύο κλάδους - έναν για την τουρκική εγχώρια αγορά και έναν δεύτερο, ο οποίος προμηθεύει πελάτες της Κεντρικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων της Ουγγαρίας και της Σερβίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ενισχύσει τις προσπάθειές της να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια μετά το ξέσπασμα του γενικευμένου πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας το 2022, αναζητώντας εναλλακτικές πηγές προμηθειών.
Η πενταετής συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έληξε τις πρώτες πρωινές ώρες της 1ης Ιανουαρίου 2025, ενώ το Κίεβο είχε επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα επέκτεινε τη συμφωνία εν μέσω πολέμου.
"Λόγω της επαναλαμβανόμενης και ξεκάθαρης άρνησης της ουκρανικής πλευράς να ανανεώσει αυτές τις συμφωνίες, η Gazprom στερήθηκε της τεχνικής και νομικής δυνατότητας να προμηθεύει φυσικό αέριο μέσω του εδάφους της Ουκρανίας από την 1η Ιανουαρίου 2025", ανέφερε η Gazprom σε ανακοίνωσή της στο X (πρώην Twitter).
"Από τις 08:00 ώρα Μόσχας, η προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της Ουκρανίας δεν πραγματοποιείται", αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Ουκρανία: "Πρόκειται για ιστορικό γεγονός"
Η Ουκρανία ανακοίνωσε από την πλευρά της ότι η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της επικράτειάς της είχε διακοπεί από τις 7 π.μ. τοπική ώρα (και ώρα Ελλάδος), επικαλούμενη λόγους "εθνικής ασφάλειας".
Η δήλωση του ουκρανικού Υπουργείου Ενέργειας έρχεται εν μέσω της λήξης πενταετούς σύμβασης μεταξύ της Gazprom και της ουκρανικής Naftogaz.
"Διακόψαμε τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου. Πρόκειται για ιστορικό γεγονός. Η Ρωσία χάνει τις αγορές της, θα υποστεί οικονομικές απώλειες. Η Ευρώπη έχει ήδη λάβει την απόφαση να εγκαταλείψει το ρωσικό φυσικό αέριο", ανέφερε ο υπουργός Ενέργειας της Ουκρανίας Γκέρμαν Γκαλουστσένκο.
Οι εναπομείναντες αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας, όπως η Σλοβακία και η Αυστρία, έχουν ήδη φροντίσει για εναλλακτικές πηγές προμήθειας.
Η Μολδαβία, κάποτε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης, είναι μεταξύ των χωρών που πλήττονται περισσότερο. Το Κισινάου αναφέρει ότι θα πρέπει τώρα να επιβάλει μέτρα για τη μείωση της χρήσης φυσικού αερίου κατά ένα τρίτο.
Η Ουκρανία αντιμετωπίζει πλέον την απώλεια περίπου 800 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως σε τέλη διαμετακόμισης από τη Ρωσία, ενώ η Gazprom θα χάσει σχεδόν 5 δισεκατομμύρια δολάρια από τις πωλήσεις φυσικού αερίου.
Οι εναλλακτικές διαδρομές
Η Ρωσία και η πρώην Σοβιετική Ένωση πέρασαν μισόν αιώνα δημιουργώντας ένα σημαντικό μερίδιο στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, το οποίο στο αποκορύφωμά του ανερχόταν σε περίπου 35%, ωστόσο ο πόλεμος έχει σχεδόν καταστρέψει αυτή τη δραστηριότητα για την Gazprom.
Ο αγωγός Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας έχει επίσης κλείσει και οι αγωγοί Nord Stream μέσω της Βαλτικής Θάλασσας προς τη Γερμανία ανατινάχθηκαν το 2022.
Συνδυασμένα, οι διάφορες διαδρομές παρείχαν ένα ρεκόρ 201 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) φυσικού αερίου στην Ευρώπη το 2018.
Η Ρωσία απέστειλε περίπου 15 bcm φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας το 2023, από 65 bcm όταν ξεκίνησε το τελευταίο πενταετές συμβόλαιο το 2020.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ήμασταν έτοιμοι
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάθμισε τον αντίκτυπο της διακοπής των εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας την Τετάρτη, λέγοντας ότι η διακοπή την 1η Ιανουαρίου ήταν αναμενόμενη και ότι το μπλοκ των 27 χωρών ήταν προετοιμασμένο για αυτό.
"Η ευρωπαϊκή υποδομή φυσικού αερίου είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να παρέχει αέριο μη ρωσικής προέλευσης στην ΚΑΕ (Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη) μέσω εναλλακτικών οδών", δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
"Έχει ενισχυθεί με σημαντικές νέες δυνατότητες εισαγωγής LNG από το 2022".
Ο διαχειριστής του δικτύου φυσικού αερίου της Σλοβακίας επιβεβαίωσε εξάλλου τη διακοπή της ροής.
Κόβει τη θέρμανση και το ζεστό νερό η Υπεδνειστερία
Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ουγγαρία και η Σλοβακία είχαν διαμαρτυρηθεί για το γεγονός ότι η ροή θα σταματούσε στις 31 Δεκεμβρίου χωρίς να υπάρχουν πραγματικές, άμεσες και αξιόπιστες εναλλακτικές επιλογές, όπως υποστηρίζουν οι κυβερνήσεις των δύο χωρών, που σημειώνεται ότι έχουν στενές σχέσεις με το Κρεμλίνο.
Η διακοπή της διαμετακόμισης του αερίου μέσω της Ουκρανίας θα έχει "δραστικό" αντίκτυπο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά όχι στη Ρωσία, δήλωσε σήμερα ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο.
Ο Σλοβάκος ηγέτης έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι ο τερματισμός της διαμετακόμισης θα κοστίσει στη Σλοβακία εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε απωλεσθέντα έσοδα διαμετακόμισης και υψηλότερες δαπάνες για την εισαγωγή άλλου αερίου και έχει επίσης υποστηρίξει ότι θα οδηγήσει σε άνοδο των τιμών του αερίου και του ηλεκτρικού στην Ευρώπη.
Ο Φίτσο είχε μεταβεί στις 22 Δεκεμβρίου στη Μόσχα για να επιχειρήσει να βρει μια λύση στο πρόβλημα. Η αιφνιδιαστική αυτή επίσκεψή του είχε προκαλέσει το θυμό του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος κατηγόρησε το Φίτσο ότι θέλει "να βοηθήσει τον Πούτιν".
Η Gazprom πρόκειται να σταματήσει από σήμερα τις παραδόσεις αερίου και στη Μολδαβία, εξαιτίας της οικονομικής διένεξης με την πρώην σοβιετική δημοκρατία, η οποία επανεξέλεξε μια φιλοευρωπαία πρόεδρο.
Η αντίδραση της κυβέρνσησης της χώρας ήταν άμεση. Το άμεσο μέτρο που ελήφθη στη μολδαβική περιφέρεια της Υπερδνειστερίας είναι ότι κόπηκε από σήμερα η παροχή θέρμανσης και ζεστού νερού στα νοικοκυριά.
"Δεν υπάρχει θέρμανση ούτε ζεστό νερό", δήλωσε τηλεφωνικά στο πρακτορείο Reuters από την Τιρασπόλ, τη μεγαλύτερη πόλη της Υπερδνειστερίας, μια εργαζόμενη της τοπικής ενεργειακής εταιρείας Tirasteploenergo, προσθέτοντας πως δεν γνωρίζει πόσο θα διαρκέσει η κατάσταση αυτή.
Η Υπερδνειστερία είναι μια φιλορωσική οντότητα που αποσχίσθηκε από την υπόλοιπη Μολδαβία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Προμηθευόταν ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας, αλλά αυτή η οδός ανεφοδιασμού έκλεισε σήμερα.
Με μήνυμα στον ιστότοπό της, η εταιρεία ενέργειας κάλεσε τους κατοίκους να ντύνονται με ζεστά ρούχα, οι οικογένειες να συγκεντρώνονται στο ίδιο δωμάτιο του σπιτιού, να κρεμούν κουβέρτες ή χοντρές κουρτίνες από τα παράθυρα και τις μπαλκονόπορτες και να χρησιμοποιούν ηλεκτρικές θερμάστρες.
Έτοιμη δηλώνει η Αυστρία
Η Αυστρία, από την πλευρά της, ανακοίνωσε πως ήταν έτοιμη για τον τερματισμό της διαμετακόμισης του αερίου μέσω της Ουκρανίας και πως προμηθεύεται πλέον αέριο από άλλες πηγές, όπως σημεία τροφοδοσίας στη Γερμανία ή την Ιταλία, καθώς και από εγκαταστάσεις αποθήκευσης.
"Κάναμε αυτά που έπρεπε και είμαστε καλά προετοιμασμένοι γι' αυτό το σενάριο", ανέφερε σε δήλωσή της η αυστριακή υπουργός Ενέργειας Λεονόρε Γκεβέσλερ. "Η Αυστρία δεν εξαρτάται πλέον από τη Ρωσία για το αερίο και αυτό είναι καλό", πρόσθεσε.