Τι θα συμβεί αν η ανθρωπότητα δεν πετύχει τον στόχο για άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου - Πέντε ειδικοί απαντούν

Τι θα συμβεί αν η ανθρωπότητα δεν πιάσει τον φιλόδοξο -και κατά πολλούς ανέφικτο- στόχο για τον περιορισμό της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής.

Οι απαντήσεις πέντε ειδικών για το κλίμα βοηθούν να καταλάβουμε γιατί μισός βαθμός θερμοκρασίας από τους 1,5 στους 2, έχει μεγάλη διαφορά. Οι πέντε επιστήμονες έδωσαν τις εκτιμήσεις τους στη βρετανική εφημερίδα Guardian.

Υπενθυμίζεται ότι ο στόχος για τους 1,5 βαθμούς τέθηκε στη Σύνοδο του Παρισιού για το κλίμα το 2015. Πριν από οκτώ χρόνια είχε θεωρηθεί ένας θρίαμβος καθώς η διεθνής κοινότητα εγκατέλειψε τον προηγούμενο στόχο για άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας έως 2 βαθμούς Κελσίου. Ο νέος -χαμηλότερος- στόχος είναι για τους επιστήμονες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ απαραίτητο να επιτευχθεί έως το 2030 κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 50%.

Οκτώ χρόνια μετά το Παρίσι, η φύση μιλά. Το φαινόμενο Ελ Νίνιο, οι θερμοκρασίες ρεκόρ σε όλο τον πλανήτη το καλοκαίρι του 2023, υψηλότερες από ποτέ στην ιστορία, επηρεάζουν τις σοδειές, τις μεταφορές και την ψυχολογία μας.

Τι θα συμβεί με τα τρόφιμα, το νερό και τη μετανάστευση

Η ξηρασία, οι καταιγίδες και οι πλημμύρες γίνονται πιο συχνές και σοβαρές με κάθε επιπλέον κλάσμα που ανεβαίνει η θερμοκρασία. Περισσότερο ευάλωτοι είναι όσοι ζουν σε φτωχές χώρες με ασθενέστερα συστήματα υγείας. Εβδομήντα εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι στην Αφρική προβλέπεται να υποφέρουν από οξεία επισιτιστική ασφάλεια εάν σπάσει το όριο των 1,5 βαθμών, σύμφωνα με την Κάθριν Νακαλέμπε, επικεφαλής του προγράμματος Harvest της Nasa για την Αφρική.

Τα υπολογιστικά μοντέλα δείχνουν ότι έντονη ξηρασία είναι 30% λιγότερο πιθανή με άνοδο κατά 1,5 βαθμούς από ό,τι στους 2 βαθμούς Κελσίου στη νότια Αφρική, ενώ στη δυτική Αφρική οι αποδόσεις σε καλαμπόκι και σόγια θα μπορούσαν να είναι 40% έως 50% χαμηλότερες στους 2 βαθμούς από ό,τι στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Η λειψυδρία θα επηρεάσει 50% λιγότερους ανθρώπους με άνοδο κατά 1,5 βαθμούς.

Με τη μεγαλύτερη επισιτιστική ανασφάλεια θα αυξηθεί ο κίνδυνος συγκρούσεων και θα ενταθεί το κύμα της μετανάστευσης. Υπενθυμίζεται ότι η εκτεταμένη ξηρασία στο μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Αφρικής το 2019 ή ο τροπικός κυκλώνας Idai που κατέστρεψε τη νότια Αφρική την ίδια χρονιά, εκτίναξαν αριθμητικά τις μεταναστευτικές ροές. "Κάθε κλάσμα του ενός βαθμού έχει σημασία γιατί μπορεί να κάνει τη μεγάλη διαφορά στη σοβαρότητα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής" επισημαίνει η Κάθριν Νακαλέμπε.

Ο Αμαζόνιος και η βιοποικιλότητα

Με άνοδο στους 2 βαθμούς Κελσίου, το 18% όλων των ειδών εντόμων, το 16% των φυτών και το 8% των σπονδυλωτών αναμένεται να χάσουν το ήμισυ των οικοτόπων τους, σε τουλάχιστον διπλάσιες αναλογίες από ό,τι στους 1,5 C.

Ο Αμαζόνιος, που αποκαλείται το κλιματιστικό του πλανήτη μας, καθώς και άλλα τροπικά δάση θα μειωθούν πολύ πιο γρήγορα, ενώ η περίοδος της ξηρασίας θα επιμηκυνθεί κατά έναν μήνα το χρόνο με άνοδο στους 2 βαθμούς από ό,τι στους 1,5. Μια τέτοια αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγήσει τα τροπικά δάση σε ένα σημείο καμπής μετά από το οποίο μετατρέπονται σε σαβάνες. Με μια τέτοια εξέλιξη, τα παγκόσμια οφέλη από τη δέσμευση άνθρακα, τη μεταφορά νερού και την ψύξη του πλανήτη που επιτελούν ως τροπικά δάση, θα χαθεί.

Ο Κάρλος Νόμπρε, ένας από τους κορυφαίους κλιματολόγους της Βραζιλίας, σημειώνει ότι η τρέχουσα βίαιη ξηρασία του Αμαζονίου, που οδήγησε τη στάθμη των ποταμών σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα και σε μαζικούς θανάτους δελφινιών και ψαριών, έχει ήδη φέρει αυτό το σημείο πιο κοντά. "Ο 1,5C δεν είναι απλώς ένας πολιτικός στόχος αλλά ένας στόχος με τις λιγότερες επιπτώσεις", είπε.

"Πρέπει να μειώσουμε τον κίνδυνο επιταχυνόμενης ανόδου της θερμοκρασίας, διαφορετικά θα έχουμε περισσότερες εκπομπές από το λιώσιμο του μόνιμου παγετού ή την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου. Πρέπει να πετύχουμε το 1,5C. Θεωρώ ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα".

Κοραλλιογενείς ύφαλοι και θαλάσσια οικοσυστήματα

Η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει την ισορροπία των ωκεανών. Η οξύτητα και η εξάντληση του οξυγόνου δημιουργούν προβλήματα στην αλιεία από την οποία εξαρτώνται δισεκατομμύρια άνθρωποι.

Ήδη τα ζωντανά συστήματα κοραλλιογενών υφάλων, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αλλαγές της θερμοκρασίας και του pH του νερού, υποφέρουν από φαινόμενα λεύκανσης. Με κάθε ένα κλάσμα ανόδου της θερμοκρασίας θα είναι επηρεάζονται περισσότερο. Στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά για να σωθούν όσοι βρίσκονται στην Καραϊβική και ορισμένα μέρη του δυτικού Ινδικού Ωκεανού. Στους 2C, το ποσοστό επιβίωσης μειώνεται μεταξύ 1% και 10%, καθώς τα υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα γίνονται πιο απομονωμένα, ευάλωτα και ανίκανα να αναπαραχθούν.

Ο Ντέιβιντ Ομπούρα, Κενυάτης θαλάσσιος βιολόγος που ηγείται της κορυφαίας ερευνητικής ομάδας των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα, Ipbes (Διακυβερνητική Πλατφόρμα Επιστημονικής Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστήματος), αναγνωρίζει ότι "υπάρχει μια πιθανότητα για αποκατάσταση" με επίτευξη του στόχους για τους 1,5C. Και σημειώνει ότι μετά τους 2 βαθμούς "δεν υπάρχει καμία πιθανότητα με βάσει τα στοιχεία που γνωρίζουμε επί του παρόντος για ανάκτηση κοραλλιογενών υφάλων".

Το λιώσιμο των πάγων και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας

Τα μικρά νησιωτικά κράτη βλέπουν ακόμη λιγότερα περιθώρια. Η ύπαρξη τους εξαρτάται κατά πολύ από τον μισό βαθμό μεταξύ 1,5 και 2 C. Αν ξεπεραστεί το όριο των 1,5 βαθμών θα επιταχυνθεί η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αυξάνοντας τον κίνδυνο για 10 εκατομμύρια ανθρώπους να πληγούν πλημμύρας και καταιγίδες και τελικά να δουν τα νησιά τους να βυθίζονται. Το λιώσιμο των πάγων αυξάνει τον κίνδυνο για ακραία γεγονότα, όπως η κατάρρευση ενός μεγάλου παγετώνα της Ανταρκτικής.

"Το διακύβευμα είναι η επιβίωσή μας", είπε ο Δρ Παολελέι Λουτέρου, Πρόεδρος της Συμμαχίας Μικρών Νησιωτικών Κρατών, Fatumanava-o-Upolu III.

"Γνωρίζουμε ότι πρέπει να παραμείνουμε εντός του ορίου θέρμανσης του 1,5 C, εάν θέλουμε να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής – επιπτώσεις από τις οποίες ήδη υποφέρουν τα νησιά μας, όπως απώλεια γης από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, καταστροφικές απώλειες ζωών και κατοικιών από συχνότερες και ισχυρές καταιγίδες, έλλειψη πόσιμου νερού, αγροτική εξάντληση και άλλα".

Η ταχεία θέρμανση του Αρκτικού Κύκλου, τμήματα του οποίου βρίσκονται ήδη κατά 4 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, έχουν σημάνει συναγερμούς όχι μόνο για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, αλλά και για την τήξη του μόνιμου παγετού και την απελευθέρωση εκπομπών μεθανίου.

"Η ανατροπή έρχεται νωρίτερα από το αναμενόμενο", δήλωσε ο Ντέιβιντ Κινγκ, πρώην επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου. "Ο πάγος που καλύπτει τον βόρειο πόλο επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια υποχωρεί αντί να αντανακλά το ηλιακό φως πίσω στο διάστημα".

Για αυτόν, ο 1,5C παραμένει ο στόχος, αλλά πιστεύει ότι θα υποχωρήσει πολύ σύντομα. "Πρέπει να προχωρήσουμε στη μείωση των εκπομπών των αερίων. Υπάρχουν πολλά να κάνουμε και πολύ λίγος χρόνος για να τα κάνουμε".

Η σημαντικότερη δράση, ωστόσο, παραμένει η εξάλειψη των ορυκτών καυσίμων. "Απελευθερώνουμε περισσότερους από 30 δισεκατομμύρια τόνους αερίων θερμοκηπίου κάθε χρόνο. "Αν συνεχίσουμε έτσι, είμαστε "καμμένοι"", είπε.

Ταμείο Αποζημιώσεων προς χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή

Όσο υψηλές κι αν ήταν οι θερμοκρασίες που καταγράφηκαν το 2023, επιστήμονες λένε ότι θα φαίνονται σχετικά δροσερές τις επόμενες δεκαετίες ενώ η ικανότητα της ανθρωπότητας να αντεπεξέλθει θα γίνεται πιο δύσκολη και πιο ακριβή.

Η Aïda Diongue-Niang, επικεφαλής συντάκτρια της IPCC εκπροσωπώντας τη Μετεωρολογική Υπηρεσία της Σενεγάλης, είπε ότι η πιο πρόσφατη έκθεση του οργανισμού του ΟΗΕ καταγράφει τον αυξανόμενο αντίκτυπο για τις ευάλωτες και περιθωριακές κοινότητες, συμπεριλαμβανομένων των αυτόχθονων πληθυσμών και των παραγωγών μικρής κλίμακας.

Στην COP28 οι χώρες συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα ταμείο αποζημιώσεων για τα κράτη που έχουν πληγεί περισσότερο. Η Σενεγαλέζα επιστήμονες σημειώνει ότι η αποτελεσματικότητα της οικονομικής στήριξης σε έναν κόσμο με υπερθέρμανση παύει να είναι αποτελεσματική.

Στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, τα χρήματα θα πήγαιναν περισσότερο για την ανοικοδόμηση των πληγεισών περιοχών. Στους 2 βαθμούς Κελσίου απλώς δεν θα μπορούσαν ποτέ να είναι αρκετά. "Η αποτελεσματικότητα της προσαρμογής μειώνεται με την αύξηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη" τονίζει.

Με περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε 1,5 C, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, τα πολικά και ορεινά οικοσυστήματα, οι παράκτιοι υγρότοποι και τα τροπικά δάση είναι πιο πιθανό να προσαρμοστούν στις αλλαγές που προκαλούνται, υποστηρίζει και εξηγεί ότι "οι δυσμενείς επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας νερού και της παραγωγής τροφίμων, ιδιαίτερα σε ευάλωτες περιοχές και κοινότητες, και οι σχετικές απώλειες και ζημίες θα είναι περιορισμένες".

Όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα του 2023 θα πρέπει να είναι καμπανάκι αφύπνισης για φιλόδοξη δράση για να διατηρηθεί το επίπεδο της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, ή όσο το δυνατόν πιο κοντά, μέχρι το τέλος του αιώνα.

Τι αποτελεί κίνδυνο για την επίτευξη του στόχου; "Η αντίσταση της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων και το λόμπι της, καθώς και η εγωϊστική στάση ορισμένων κρατών".

Διαβάστε Επίσης

COP28: Ιστορική συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα - Η απόφαση για τη "μετάβαση" και τα χειροκροτήματα

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr