Τσέρνομπιλ - Μαύρη επέτειος: Γονείς έθαψαν τα παιδιά τους, γυναίκες είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί

Reuters

Το ρολόι έδειχνε 1:23:58 στις 26 Απριλίου του 1986, όταν μια σειρά εκρήξεων στον αντιδραστήρα του 4ου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ, στην τότε Σοβιετική Ένωση, προκάλεσε αυτό που μετέπειτα χαρακτηρίστηκε ως η "σοβιετική Πομπηία". Οι εκρήξεις μετέτρεψαν τον αντιδραστήρα σε μια "πυρηνική κόλαση" και η ανθρωπότητα γνώριζε την -κατά τα Ηνωμένα Έθνη- "μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή της".

Μια αόρατη, θανάσιμη απειλή, απλώθηκε στον ουρανό πάνω από την Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και το βόρειο κομμάτι της αμερικανικής ηπείρου και επικάθισε στο έδαφος, σπέρνοντας θάνατο, ασθένειες και τρόμο στην ανθρωπότητα που γνώριζε, με τον πιο τραγικό τρόπο, το σκοτεινό πρόσωπο ενός ύπουλου εχθρού, που μέχρι τότε είχαν γνωρίσει κυριολεκτικά στο πετσί τους οι άνθρωποι στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, της ραδιενέργειας.

Ακριβώς τριάντα τέσσερα χρόνια μετά, η επέτειος της "μαύρης μέρας" της 26ης Απριλίου, σαν σήμερα, βρίσκει πάλι τους ανθρώπους του πλανήτη κλεισμένους στα σπίτια τους με τον φόβο μιας ακόμα μεγαλύτερης καταστροφής..

Ο εχθρός είναι και τώρα, αόρατος, ύπουλος, δύσκολος ως προς την αντιμετώπισή του, λέγεται κορονοϊός και απειλεί να εκθεμελιώσει ό,τι ο ανθρώπινος πολιτισμός έχτισε με πόνο, ιδρώτα και αίμα, μετά τους μεγάλους καταστροφικούς πολέμους.

Άνθρωποι που στην καταστροφή του Τσερνομπίλ βρέθηκαν στο μάτι του "ραδιενεργού κυκλώνα", επιστήμονες και συγγραφείς που ασχολήθηκαν σε βάθος με την τραγωδία, περιγράφουν -κάποιοι κλεισμένοι, όπως και τότε, στα διαμερίσματά τους- στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων τις εμπειρίες τους από εκείνος τον εφιάλτη.

Ο Βρετανός καθηγητής Περιβαλλοντικών, Γεωγραφικών και Γεωλογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ (University of Portsmouth), Τζιμ Σμιθ αποκαλύπτει ότι έρευνες έδειξαν πως σε πολλές περιοχές γύρω από το Τσερνομπίλ η γη μπορεί πλέον να καλλιεργηθεί και να παράξει καρπούς ασφαλείς προς κατανάλωση και λέει πως στην κύρια ζώνη αποκλεισμού, ενώ δεν υπάρχει ίχνος ανθρώπινης παρουσίας, αυτή έχει καταστεί ένα μοναδικό φυσικό καταφύγιο άγριων ζώων, χωρίς βέβαια, όπως επισημαίνει, να σημαίνει ότι η ραδιενέργεια κάνει καλό στα ζώα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Φωτιά στο Τσερνόμπιλ: Απειροελάχιστα επίπεδα ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα στην Ελλάδα

Ένας πράκτορας της KGB, τότε, που αρρώστησε και ο ίδιος από τη ραδιενέργεια, αφηγείται το πώς τις πρώτες μέρες επιχειρήθηκε να "κουκουλωθεί" το ατύχημα, με τον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ να απειλεί, μάλιστα, την ουκρανική πολιτική ηγεσία, με κομματικό αφανισμό, εάν δεν γίνει, υπό το ραδιενεργό νέφος, η πρωτομαγιάτικη παρέλαση στο Κίεβο που απέχει μόλις εκατό χιλιόμετρα από το Τσερνομπιλ.

Μια γυναίκα, στέλεχος της Κομσομόλ (νεολαίας του ΚΚΣΕ) τότε, αφηγείται πώς τους παρότρυναν να πίνουν "σαν νεράκι" κόκκινο κρασί για να προστατευθούν από τη ραδιενέργεια (πάλι καλά, τώρα ο Τράμπ προτρέπει σε ενέσεις χλωρίνης για τον κορονοϊό!).

Κάποια, δε, αποσπάσματα από την έρευνα της νομπελίστριας δημοσιογράφου- συγγραφέα Σβετλάνας Αλεξίεβιτς, περιγράφουν ανατριχιαστικές ανθρώπινες πτυχές της τραγωδίας.

Εν μέσω της καταιγίδας του κορονοϊού, τούτες τις μέρες, ο εφιάλτης του Τσερνομπίλ "ξύπνησε" για να μας θυμίσει ότι ο πυρηνικό όλεθρος καραδοκεί, με αφορμή μια πυρκαγιά που ξέσπασε στο γειτονικό δάσος και πλησίασε πολύ κοντά στον "σαβανωμένο" καταστραμμένο αντιδραστήρα, που κατά τους ειδικούς, υπό προϋποθέσεις, θα συνιστά για πάντα μια πυρηνική απειλή. Σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, η φωτιά αναχαιτίστηκε προτού φτασει στην σαρκοφάγο.

"Γονείς που έθαψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν..."

Ο Μίκολα Μπονταρένκο ήταν στη δουλειά εκείνο το βράδυ, στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ, σε ένα δωμάτιο σε απόσταση 150 μέτρων από το 4ο μπλοκ. Περιγράφοντας, κάποια χρόνια αργότερα, τη στιγμή της έκρηξης, στο Reuters, είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: "Ακούσαμε έναν ήχο και μετά ακολούθησε ένα κύμα σαν σεισμός. Αυτή ήταν η πρώτη έκρηξη. Η δεύτερη ήρθε αρκετά δευτερόλεπτα αργότερα. Είδαμε λευκό καπνό να ανεβαίνει προς τον ουρανό, αλλά συνεχίσαμε να εργαζόμαστε".

Η ποσότητα ραδιενέργειας που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα ήταν, σύμφωνα με την Greenpeace, σχεδόν 200 φορές μεγαλύτερη από τη ραδιενέργεια που απελευθερώθηκε από τις δύο ατομικές βόμβες του Ναγκασάκι και της Χιροσίμα μαζί. Η ραδιενεργή βροχή έφτασε μέχρι την Ιρλανδία, ενώ η Ουκρανία, η Λευκορωσία και η Ρωσία ήταν οι χώρες που επηρεάστηκαν περισσότερο, αφού απορρόφησαν το 63% της ρύπανσης από το ατύχημα. Η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου και ενημέρωσε τον κόσμο για την καταστροφή, αφού η τότε σοβιετική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να κρατήσει, αρχικά, το τρομερό ατύχημα μυστικό και το παραδέχθηκε μόλις δύο 24ωρα μετά...

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Η Ουκρανία επέτρεψε την είσοδο στο control room του Τσερνόμπιλ [βίντεο]

Η κοντινότερη πόλη Πρίπιατ των 50.000 κατοίκων που κάποτε υπήρξε το "όραμα για το μέλλον", μέσα από τη σύγχρονη αρχιτεκτονική της, εκκενώθηκε πολλές ώρες αργότερα, με τους κατοίκους της να έχουν, στο μεταξύ, εκτεθεί σε υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας.

Στην άλλοτε ακμάζουσα πόλη, το μόνο που έχει απομείνει έως σήμερα είναι τα εγκαταλειμμένα σπίτια, όπου το μόνο που προδίδει πως εκεί κάποτε κατοικούσαν άνθρωποι είναι τα στρωμένα με φαγητό τραπέζια και τα παιχνίδια στα παιδικά δωμάτια... Οι άνθρωποι έφυγαν από το Πρίπιατ, λόγω των υψηλών ποσοστών ραδιενέργειας, αλλά αυτό που επέστρεψε στην περιοχή είναι η άγρια ζωή. Λύκοι, άγρια άλογα, κάστορες, αγριογούρουνα και άλλα ζώα κατοικούν στην πόλη, ενώ οι άδειες αυλές των σπιτιών και τα πάρκα, μεταξύ αυτών και το λούνα παρκ που επρόκειτο να εγκαινιαστεί την 1η Μαΐου του 1986 αλλά τελικά δεν λειτούργησε ποτέ, άρχισαν και πάλι να πρασινίζουν.

Η Αλεξίεβιτς σε "Ένα χρονικό του μέλλοντος"

Όσοι βίωσαν στο πετσί τους τη συμφορά -άντρες, γυναίκες, παιδιά, επιστήμονες, μελλοθάνατοι, μητέρες που γέννησαν παραμορφωμένα παιδιά, μαθητές που δεν συναντιούνται πια στο σχολείο αλλά σε μονάδες λευχαιμικών ασθενών, γονείς που έθαψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί, αν την αποκαλύψουν, δεν θα βρουν σύντροφο για τη ζωή τους- μίλησαν στη Λευκορωσίδα δημοσιογράφο και Νομπελίστα συγγραφέα, Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, για την καταστροφή και αυτή συγκλόνισε την ανθρωπότητα με το βιβλίο της "Τσερνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος".

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο, στεκόμαστε σε ορισμένες απ' αυτές:

"Να σας μιλήσω για την αγάπη ή για το θάνατο; Δεν ξέρω... Μήπως τελικά είναι το ίδιο; Εκείνο τον καιρό ήμασταν νιόπαντροι. Περπατούσαμε στο δρόμο χέρι- χέρι, ακόμη κι όταν πηγαίναμε για ψώνια. Τού έλεγα: "Σ' αγαπώ", χωρίς να ξέρω ακόμα πόσο πολύ... Ζούσαμε στον πρώτο όροφο του ξενώνα της πυροσβεστικής υπηρεσίας. Στον ίδιο ξενώνα έμεναν ακόμη τρία ζευγάρια με τα οποία μοιραζόμασταν την κουζίνα. Κάτω απ' τα δωμάτιά μας στάθμευαν τα αυτοκίνητα της πυροσβεστικής. Κόκκινα πυροσβεστικά οχήματα. Ο Βάσια ήταν πυροσβέστης. Γνώριζα πάντα,που ήταν και τι έκανε. Εκείνη τη νύχτα, μέσα στον ύπνο μου, άκουσα ένα θόρυβο. Σηκώθηκα να δω από το παράθυρο. Με είδε και μου 'πε: "Κλείσε τα παράθυρα και πέσε στο κρεβάτι. Έπιασε φωτιά ο αντιδραστήρας. Θα γυρίσω γρήγορα". Δεν πρόλαβα να δω την έκρηξη. Μόνο τις φλόγες. Τα πάντα έμοιαζαν να τρέμουν μες στο ζεστό αέρα. Φλόγες υψωνόταν μέχρι τον ουρανό και παντού καπνός...αφόρητη ζέστη. Κι αυτός ήταν εκεί έξω [...] Τέσσερις η ώρα... Πέντε... ΈξΙ... [...] Στις επτά με ενημέρωσαν ότι βρισκόταν στο νοσοκομείο [...] Είχε πρηστεί και ανάσαινε βαριά. Μετά βίας διέκρινες τα μάτια του", εξιστορεί η Λουντμίλα Ιγκνατένκο, σύζυγος του πυροσβέστη Βασίλι Ιγκνατένκο, ο οποίος έχασε τελικά την άνιση, όπως αποδείχθηκε, μάχη για τη ζωή, αφήνοντας χήρα, μ' ένα παιδί στην κοιλιά, τη σύζυγό του.

"Η κόρη μου δεν μοιάζει με τα άλλα παιδιά... Όταν μεγαλώσει, θα με ρωτήσει: "Γιατί δεν είμαι σαν όλους τους άλλους;". Όταν γεννήθηκε, δεν ήταν ένα κανονικό νεογέννητο, αλλά ένας ζωντανός σάκος, κλειστός απ' όλες τις πλευρές, χωρίς ούτε ένα ράγισμα. Μόνον τα μάτια της ήταν ανοιχτά. Στον ιατρικό της φάκελο έγραψαν: "Σύνθετη παθολογία εκ γενετής: απλασία της έδρας, απλασία του κόλπου, απλασία του αριστερού νεφρού". Κάπως έτσι λέγεται αυτό που έχει με επιστημονικούς όρους- με απλές όμως λέξεις, λέγεται: "δεν έχει ποπό, δεν έχει πιπί κι έχει ένα μόνο νεφρό". Τη δεύτερη μέρα της ζωής της την πήγα στο χειρουργείο. Άνοιξε τα μάτια της και μου φάνηκε πως μου χαμογέλασε. Στην αρχή νόμισα πως θα έβαζε τα κλάματα, όμως- μα τω Θεώ- χαμογέλασε! Τα νεογέννητα με τέτοια παθολογία δεν επιζούν- πεθαίνουν αμέσως. Δεν πέθανε όμως, γιατί την αγαπώ. Σε τέσσερα χρόνια υποβλήθηκε σε τέσσερις εγχειρήσεις. Είναι το μοναδικό παιδί στη Λευκορωσία, που επέζησε με τέτοια σύνθετη παθολογία. Τη λατρεύω... (Σταματά). Δεν μπορώ να ξανακάνω παιδιά. Δεν το τολμώ", λέει η Λαρίσα Ζ., μητέρα, που έφερε στον κόσμο ένα παιδί, στο σώμα του οποίου είναι αποτυπωμένες με τον πλέον έκδηλο τρόπο οι συνέπειες του τραγικού πυρηνικού ατυχήματος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

«Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος». Το βιβλίο πίσω από τη σειρά

"Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το μέλλον", έγραψε τότε η συγγραφέας στη μοναδική δική της μαρτυρία και η ρήση της αυτή έμελλε να αποδειχτεί σχεδόν προφητική αρκετά χρόνια αργότερα, στο πυρηνικό ατύχημα της Φουκοσίμα, το 2011. Συγκλονισμένη και η ίδια από την πυρηνική δοκιμασία στην Ιαπωνία, η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς κατέγραψε τις σκέψεις της και ανέσυρε μνήμες από το παρελθόν, σ' ένα άρθρο με έντονη συναισθηματική φόρτιση, το οποίο η εκπρόσωπός της είχε θέσει τότε στη διάθεση του ΑΠΕ-ΜΠΕ προς δημοσίευση. Στο άρθρο αυτό, η Λευκορωσίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας τόνιζε, μεταξύ άλλων, την ανάγκη "να εξέλθουμε από την πυρηνική εποχή και να αναζητήσουμε διαφορετικούς δρόμους", λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη μας τα "μαθήματα" του Τσερνομπίλ και της Φουκοσίμα.

Ανασύροντας, μάλιστα, μνήμες από το πρώτο ταξίδι της στο Τσερνομπίλ μετά το ατύχημα, έγραφε: "Θυμάμαι το πρώτο μου ταξίδι στη ζώνη του Τσερνομπίλ: στον ουρανό έκαναν κύκλους δεκάδες ελικόπτερα, ενώ στους δρόμους ηχούσαν τα στρατιωτικά οχήματα που περνούσαν, ακόμη και τανκς. Οι στρατιώτες ταξίδευαν με τα αυτόματα όπλα. Ποιον έπρεπε να πυροβολήσουν; Τη φυσική; Κοντά στον πυρηνικό αντιδραστήρα που "έβραζε", οι επιστήμονες περπατούσαν με απλές στολές, χωρίς μάσκες.

Στο Τσερνομπίλ, τότε, οι άνθρωποι δεν σκέφτονταν, όπως απαιτούσε η κατάσταση. Συμπεριφέρονταν, όπως θα ενεργούσαν σε μία πολεμική σύρραξη. Μπροστά στα μάτια μου συντελούνταν αλλαγές, γύρω μου υπήρχε ένας νέος κόσμος, αλλά κι ένας νέο εχθρός. Ο θάνατος εμφάνισε πολλά νέα, άγνωστα πρόσωπα. Δεν ήταν ορατός, δεν μπορούσες να τον αγγίξεις, και δεν είχε οσμή. Δεν υπήρχαν ακόμα λέξεις να διηγηθεί κανείς πως οι άνθρωποι άρχισαν να φοβούνται το νερό, το χώμα, τα λουλούδια, τα δέντρα. Αυτό ποτέ πριν δεν είχε συμβεί... Όλα φαίνονταν οικεία -το ίδιο χρώμα, σχήμα, οσμή. Και όλα αυτά μπορούσαν να σκοτώσουν. Γνωστός-άγνωστος κόσμος. Έσκαβαν, κατά μήκος χιλιομέτρων, το πάνω στρώμα της μολυσμένης γης και έθαβαν τα χώματα σε ειδικά κοντέινερ από μπετό. Έθαβαν το χώμα στο χώμα. Έθαβαν σπίτια, αυτοκίνητα... Έπλεναν δρόμους, ξύλα... Ενώ στο στρατηγείο αντιμετώπισης ατυχημάτων, στις πρωινές συναντήσεις, καθημερινά συζητούσαν: "αυτό θα στοιχήσει δέκα ανθρώπινες ζωές...", "ενώ αυτό θα κοστίσει 20 ζωές...". Και βρέθηκαν αυτοί οι άνθρωποι. Εθελοντές. Ποιος, λοιπόν, θα πει μετά απ' αυτό ότι η ατομική ενέργεια είναι η πιο φτηνή; [...] Σήμερα, οι άνθρωποι αναμένουν από την υψηλή τεχνολογία, μόνο ευκολίες και ανέσεις. Και η αγορά επενδύει μόνο σ' αυτό που αποδίδει άμεσα. Η κατανάλωση αυξάνει συνεχώς και αυτό το ονομάζουν πρόοδο. Βελτιώνονται τα φονικά όπλα -και αυτό επίσης ονομάζεται πρόοδος. Ρωτήστε τους κατοίκους του Τσερνομπίλ, που πεθαίνουν από τις επιπτώσεις τις ακτινοβολίας της ραδιενέργειας, ρωτήστε τούς ως εκ θαύματος επιζήσαντες της σημερινής καταστροφής στην Ιαπωνία, τους συγγενείς των θυμάτων, ποιες είναι οι ανάγκες τους και πώς βλέπουν την πρόοδο. Τι θα επιλέξουν: ένα νέο κινητό τηλέφωνο και αυτοκίνητο ή τη ζωή; Φαίνεται ότι μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, μετά το Τσερνομπίλ, θα πρέπει ο πολιτισμός να επιλέξει ένα διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης, απαλλαγμένης από πυρηνικά. Πρέπει να εξέλθουμε από την πυρηνική εποχή και να αναζητήσουμε διαφορετικούς δρόμους. Όμως, ακόμα ζούμε με το φόβο από το Τσερνομπίλ: η γη και τα σπίτια χωρίς τον άνθρωπο και στα σπίτια των ανθρώπων κατοικούν άγρια θηρία. Εκατοντάδες μέτρα ηλεκτρικών καλωδίων, εκατοντάδες χιλιόμετρα οδικού δικτύου, που οδηγούν στο πουθενά. Έγραφα για το παρελθόν, αποδείχθηκε όμως ότι αυτό ήταν το μέλλον...".

Ο "μαύρος τουρισμός" στην περιοχή και η τηλεοπτική σειρά που τον απογείωσε

Οι τουρίστες άρχισαν να επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Τσερνόμπιλ, με αποτέλεσμα να απογειωθεί στην περιοχή ο "μαύρος (ή σκοτεινός) τουρισμός" (σ.σ. πρόκειται για νεολογισμό , που επινοήθηκε το 1996 από το Πανεπιστήμιο Καλεντόνιαν της Γλασκόβης και ορίζεται ως η οποιαδήποτε επίσκεψη σε περιοχές που έχουν παραδοσιακή σχέση με τον θάνατο και την τραγωδία).

Πολλά δημοσιεύματα της εποχής απέδωσαν το έντονο ενδιαφέρον που καταγράφηκε εκείνη την περίοδο σε ένα βιντεοπαιχνίδι, το S.T.A.L.K.E.R., υποστηρίζοντας πως οι χρήστες του ήθελαν να δουν από κοντά ένα απόκοσμο σκηνικό όπως αυτό της πόλης- φάντασμα του Πρίπιατ. Αυτό, ωστόσο, που "απογείωσε" το τουριστικό ενδιαφέρον για την περιοχή ήταν η τηλεοπτική σειρά Cernobyl του HBO, η οποία έσπασε όλα τα ρεκόρ καθώς βρέθηκε στο νούμερο ένα στην τηλεοπτική κατάταξη όλων των εποχών του IMDb, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές από τον Τύπο. Το ενδιαφέρον για μια επίσκεψη στο Πρίπιατ, όπου ο χρόνος έχει σταματήσει τη μέρα του πυρηνικού ατυχήματος, αυξήθηκε κατά 30-40%.

Χαρακτηριστικό είναι πως ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε επίσκεψή του στο Τσέρνομπιλ, τον περασμένο Ιούνιο, μόλις έναν μήνα μετά την ορκωμοσία του, είχε μιλήσει για την ανάγκη να δοθεί "νέα πνοή" στην περιοχή και τον Ιούλιο του ίδιου έτους υπέγραψε διάταγμα για μια Στρατηγική Ανάπτυξης του Τσερνομπίλ.

Ωστόσο, η πρόσφατη πυρκαγιά περιμετρικά του ανενεργού πυρηνικού σταθμού του Τσερνομπίλ έχει καταστρέψει κάποια από τα "σημεία ενδιαφέροντος" της ξενάγησης των τουριστών στην ευρύτερη περιοχή, όπως δήλωσε ο διευθυντής της μεγαλύτερης εταιρείας στον τομέα "Chernobyl Tour", αν και, όπως διευκρίνισε, το ίδιο το πυρηνικό εργοστάσιο αλλά και η πόλη του Πρίπιατ δεν επηρεάστηκαν.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr