Mέσα στη φρενήρη δραστηριότητά του, τις πρώτες εβδομάδες της θητείας του στον Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ προσπάθησε να αναδιαμορφώσει τον κόσμο προς όφελός του, ανατινάζοντας συμμαχίες και εμπορικές σχέσεις που χρειάστηκαν δεκαετίες για να οικοδομηθούν.
Η πιο πρόσφατη προσπάθειά του να καθυποτάξει τους συμμάχους της Αμερικής στη θέλησή του, ήρθε στις 4 Μαρτίου, με τη μορφή δασμών 25% στις εισαγωγές από το Μεξικό και τον Καναδά, δασμοί οι οποίοι αρχικά επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ ένα μήνα νωρίτερα. Οι δασμοί θα πλήξουν τους γείτονες των ΗΠΑ, αλλά θα αποτελέσουν επίσης πλήγμα για την αυτοκινητοβιομηχανία της Αμερικής, μια βιομηχανία τόσο με οικονομικό βάρος όσο και με τεράστια πολιτιστική σημασία. Θα ανεβάσουν την τιμή του μεταφορικού μέσου που οι Αμερικανοί λατρεύουν.
Οι συνέπειες αυτής της αναστολής του ελεύθερου εμπορίου στα αμερικανικά σύνορα μπορούν να αποδειχθούν τεράστιες. Η Ford ξεκίνησε να συναρμολογεί τα αυτοκίνητά της στον Καναδά πριν από 120 χρόνια και η εταιρεία άνοιξε ένα εργοστάσιο στο Μεξικό δύο δεκαετίες αργότερα. Ακολούθησε η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τον Καναδά το 1965 ενώ το Μεξικό προστέθηκε στη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής το 1994. Πέρυσι 3,6 εκατ. αυτοκίνητα, περίπου το ήμισυ των εισαγωγών της Αμερικής σε αξία, έφτασαν από τους δύο γείτονές της και περίπου 2,5 εκατ. από αυτά προήλθαν από το Μεξικό
Δεν είναι μόνο τα έτοιμα αυτοκίνητα που κάνουν το ταξίδι από τον Καναδά ή το Μεξικό για τις ΗΠΑ. Η πολύπλοκη αλυσίδα εφοδιασμού της βιομηχανίας, σημαίνει ότι τα εξαρτήματα επίσης διασχίζουν τα σύνορα και μάλιστα πολλές φορές, καθώς συναρμολογούνται σε μεγαλύτερα εξαρτήματα.
Μαζί, τα αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά είναι ζωτικής σημασίας για τους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής, αντιπροσωπεύοντας το 31% όλων των εξαγωγών του Μεξικού προς την Αμερική, αξίας περίπου 150 δισ. δολαρίων, και το 14% των εξαγωγών του Καναδά, αξίας άνω των 55 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με την τράπεζα Barclays. Αυτές οι εξαγωγές αποτελούν επίσης ένα μεγάλο κομμάτι της αμερικανικής αγοράς. Τα αυτοκίνητα που κατασκευάζονται στο Μεξικό αντιπροσώπευαν το 2024, το 15% των πωλήσεων σε όγκο στην Αμερική και εκείνα που κατασκευάζονται στον Καναδά σχεδόν το 7%, μαζί δε αντιπροσώπευαν το 16% των πωλήσεων σε αξία. Είναι πολύ πιθανό κάθε αυτοκίνητο που κατασκευάζεται στην Αμερική να περιέχει εξαρτήματα που κατασκευάζονται σε μία από τις δύο χώρες.
Οι δασμοί του Τραμπ θα πλήξουν τις αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες
Οι δασμοί του κ. Τραμπ υποτίθεται ότι αποσκοπούν στο να ενθαρρύνουν το Μεξικό και τον Καναδά να ανακόψουν τη ροή των μεταναστών και των ναρκωτικών μέσω των συνόρων, να μειώσουν τα εμπορικά ελλείμματα και να ενθαρρύνουν τις αμερικανικές εταιρείες να μεταφέρουν την παραγωγή πίσω στην πατρίδα τους, συμβάλλοντας έτσι στην αναβίωση της Αμερικής ως μεταποιητικής υπερδύναμης. Μπορεί κάλλιστα να μην κάνει τίποτα από αυτά, αλλά σίγουρα θα βλάψει τις αυτοκινητοβιομηχανίες - και οι "τρεις μεγάλοι" του Ντιτρόιτ θα υποστούν το χειρότερο πλήγμα. Ο Τζιμ Φάρλεϊ, το αφεντικό της Ford, δεν έχει την τάση για υπερβολή. Ωστόσο, έχει περιγράψει τον αντίκτυπο ως "καταστροφικό".
Ο κ. Farley έχει κάθε λόγο να ανησυχεί, παρόλο που η Ford είναι η λιγότερο εκτεθειμένη από τις τρεις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες από τους νέους δασμούς. Μόνο το ένα τέταρτο των πωλήσεών της προέρχεται από εισαγωγές από τον Καναδά ή το Μεξικό και πρόκειται κυρίως για μικρότερα, φθηνότερα οχήματα. Η Stellantis (Abarth, Alfa Romeo, Chrysler, Citroën, Dodge, DS Automobiles, Fiat, Fiat Professional, Jeep, Lancia, Maserati, Mopar, Opel, Peugeot, Ram και Vauxhall) εισάγει περίπου το 40% του συνόλου των αυτοκινήτων που πουλάει στην Αμερική από το Μεξικό και τον Καναδά, ενώ το μερίδιο της General Motors είναι σχεδόν το ένα τρίτο. Και οι δύο συναρμολογούν περίπου το 40% των ακριβών και κερδοφόρων pickups τους στο Μεξικό ή στον Καναδά. Δασμοί 25% θα εξανεμίσουν τα κέρδη των αυτοκινητοβιομηχανιών-κολοσσών του Ντιτρόιτ, αν δεν αυξήσουν τις τιμές ή δεν αλλάξουν την παραγωγή, εκτιμά η Barclays.
H ζημία δεν αφορά μόνο τις αμερικανικές επιχειρήσεις. Το Μεξικό ως χώρα κατασκευής και εξαγωγής αυτοκινήτων έχει ενισχυθεί από τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με 50 άλλες χώρες, ενθαρρύνοντας έτσι τις παγκόσμιες αυτοκινητοβιομηχανίες να συμπληρώνουν τα εργοστάσια που λειτουργούν στην Αμερική με μονάδες στο Μεξικό.. Πάνω από το 43% των αμερικανικών πωλήσεων της Volkswagen και το 27% των πωλήσεων της Nissan αφορούν αυτοκίνητα που κατασκευάζονται στο Μεξικό.
Η BMW, η Mercedes-Benz, η Toyota, η Honda και η Hyundai εξάγουν επίσης αυτοκίνητα από το Μεξικό στην Αμερική.
Οι ασιατικές και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες αν ο κ. Τραμπ προχωρήσει στην επιβολή δασμών 25% στις εισαγωγές τους από άλλες χώρες του κόσμου. Είναι απίθανο να μείνει ικανοποιημένος με τους σημερινούς δασμούς μόλις 2,5% που επιβάλουν οι ΗΠΑ στα αυτοκίνητα από την Ευρώπη (η οποία επιβάλλει εισφορά 10% στις εισαγωγές αμερικανικών αυτοκινήτων) και την Ιαπωνία -η οποία δεν επιβάλλει δασμούς στα αμερικανικά αυτοκίνητα- και τίποτα στη Νότια Κορέα (η οποία επίσης δεν επιβάλλει τίποτα σε αντάλλαγμα).
Η ηλεκτροκίνηση και ο ανταγωνισμός με την Κίνα είναι οι μεγάλες προκλήσεις
Οι δασμοί προσθέτουν άλλη μια αβεβαιότητα σε μια βιομηχανία που υφίσταται θεμελιώδεις ανακατατάξεις, καθώς η ηλεκτροκίνηση και η αυξανόμενη σημασία του λογισμικού δίνουν το πλεονέκτημα στους νεότερους, πιο ευέλικτους κινέζους κατασκευαστές. Τουλάχιστον οι δασμοί 100% στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν, θα κρατήσουν τις αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες ασφαλείς από αυτόν τον ανταγωνισμό.
Το ερώτημα είναι τι μπορούν να κάνουν οι κατασκευαστές αυτοκινήτων για να μειώσουν το σοκ. Αυτό περιπλέκεται από την αβεβαιότητα σχετικά με τις λεπτομέρειες και τη διάρκεια των δασμών του κ. Τραμπ. Παραμένει αβέβαιο αν τα εξαρτήματα θα φορολογούνται κάθε φορά που περνούν τα σύνορα ή αν οι δασμοί θα εφαρμόζεται στη συνολική προστιθέμενη αξία.
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν λίγες επιλογές για να μειώσουν τον αντίκτυπο, αν και αναμένεται (ή ελπίζεται) ευρέως, ότι οι δασμοί θα είναι βραχύβιοι ή ότι θα δοθεί στη βιομηχανία ειδική απαλλαγή, μόλις καταστούν σαφείς οι ολέθριες συνέπειές τους. Εν τω μεταξύ, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αποφύγουν το πρόσθετο κόστος όπου και όπως μπορούν.
Έσπευσαν να μετακινήσουν τα έτοιμα αυτοκίνητα μέσω των συνόρων και να αποθηκεύσουν εισαγόμενα ανταλλακτικά. Οι εταιρείες προσπαθούν επίσης να αντικαταστήσουν τα εισαγόμενα εξαρτήματα με εξαρτήματα αμερικανικής κατασκευής.
Το κόστος που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις μπορεί να μεταφερθεί στους πελάτες τους. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι αν οι εμπορικές ροές παρέμεναν αμετάβλητες, οι εισφορές του Τραμπ θα κόστιζαν στη βιομηχανία 110 εκατ. δολάρια την ημέρα και ότι η μετακύλιση των εισφορών στους καταναλωτές, θα πρόσθετε κατά μέσο όρο 8.000 δολάρια στην τιμή ενός αυτοκινήτου που κατασκευάζεται στο Μεξικό και 1.200 δολάρια σε ένα αμερικανικής κατασκευής όχημα, γεγονός που σημαίνει περίπου 2.700 δολάρια έξτρα κόστος ανά αυτοκίνητο συνολικά. Ακόμη και αν οι αυτοκινητοβιομηχανίες απορροφήσουν μέρος του κόστους, η αύξηση των τιμών θα πλήξει τις πωλήσεις.
Μέχρι στιγμής, ο κλάδος των αμερικανών κατασκευαστών αυτοκινήτων, δεν σκέφτεται μεγάλες αλλαγές στις επενδύσεις, ούτε να ακυρώσει εμπορικές σχέσεις δεκαετιών, για να προσαρμοστεί σε δασμούς που φαίνεται να βασίζονται σε ιδιοτροπίες και όχι σε οικονομική λογική. Εάν οι δασμοί όμως γίνουν μόνιμοι, ίσως χρειαστεί να το ξανασκεφτούν.
Το άνοιγμα και το κλείσιμο εργοστασίων είναι, ωστόσο, δαπανηρό. Οι οικονομολόγοι της TD Bank, υπολογίζουν το τίμημα της μεταφοράς της παραγωγής όλων των 7-8 εκατ. αυτοκινήτων που εισάγει η Αμερική κάθε χρόνο (από τα εργοστάσιο των αμερικανικών εταιρειών που βρίσκονται σε Μεξικό και Καναδά), σε περίπου 50 δισ. δολάρια. Η επένδυση και το επιπλέον κόστος για την παραγωγή περισσότερων αυτοκινήτων στην Αμερική, θα αποτελούσε τροχοπέδη για τη βιομηχανία και "θα συμπίεζε τα κέρδη για χρόνια", εκτιμά ο Daniel Roeska της Bernstein. Επιβάλλοντας αυτούς τους δασμούς, είναι σαν η Αμερική να παίρνει ένα άλλο αντικείμενο μεγάλης πολιτιστικής σημασίας και να πυροβολεί τον εαυτό της στα πόδια.