Αν ένας Αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωνε μια σημαντική ομιλία, την οποία θα έπαιζαν τα κανάλια για τις 8 μ.μ. και μετά εξαφανιζόταν μέχρι το επόμενο πρωί, η αντίδραση σε αυτή την κατάσταση θα ήταν τουλάχιστον καταδικαστική: χάος, αταξία, αναποφασιστικότητα.
Ο Λευκός Οίκος πρέπει να βρίσκεται σε κρίση.
Τις τελευταίες 24 ώρες, αυτό ακριβώς συνέβη στη Μόσχα, όπως αναφέρει σε άρθρο της για το The Atlantic η ακαδημαϊκός και συγγραφέας, Αν Άπλμπαουμ. Ο Ρώσος πρόεδρος πράγματι ανακοίνωσε μια σημαντική ομιλία, ειδοποίησε την κρατική τηλεόραση, προειδοποίησε τους δημοσιογράφους και στη συνέχεια εξαφανίστηκε χωρίς εξηγήσεις.
Αν και ο Βλαντιμίρ Πούτιν πραγματοποίησε τελικά την ομιλία του στους Ρώσους πολίτες χτες το πρωί, δεν παύουν να ισχύουν τα ίδια συμπεράσματα που βγήκαν από το προηγούμενο βράδυ: χάος, αταξία, αναποφασιστικότητα. Το Κρεμλίνο πρέπει να βρίσκεται σε κρίση.
Στην πραγματικότητα, κανένα στοιχείο της καθυστερημένης ομιλίας δεν ήταν εντελώς νέο ή απροσδόκητο. Οι ρωσικές αρχές έχουν από καιρό εκδηλώσει την πρόθεση τους να διεξάγουν δημοψηφίσματα στα ουκρανικά εδάφη που κατέχουν. Ο Πούτιν και οι τηλεοπτικοί προπαγανδιστές του, διατυπώνουν πυρηνικές απειλές από τον Φεβρουάριο. Αθόρυβα, μια υφέρπουσα κινητοποίηση συνεχίζεται επίσης εδώ και πολλές εβδομάδες, καθώς ο ρωσικός στρατός προσπαθεί να στρατολογήσει περισσότερους άνδρες για να αντικαταστήσει τους στρατιώτες που ακόμη δεν παραδέχεται ότι σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν ή έχουν αιχμαλωτιστεί από τον πόλεμο.
Αλλά τώρα που η Ουκρανία έχει ανακαταλάβει με επιτυχία χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους που ελεγχόταν από τη Ρωσία, τα δημοψηφίσματα επισπεύδονται, η πυρηνική απειλή επαναλαμβάνεται και η ρωσική κινητοποίηση επεκτείνεται. Αυτές δεν είναι οι ενέργειες ενός ηγέτη που αισθάνεται ότι είναι σε ασφαλή θέση, ότι είναι σίγουρος για τη νομιμότητά του και για την θετική έκβαση αυτού του πολέμου.
Η ανάγκη για διεθνή υποστήριξη
Εν μέρει, η κρίση πηγάζει από τους φόβους του Πούτιν ότι θα χάσει ότι θεωρεί ο ίδιος ως διεθνή υποστήριξη. Κανένα ιδεολογικό πρόσημο δεν ενώνει την "παγκόσμια λέσχη" των αυταρχικών ηγετών, ούτε βέβαια και κανένα κοινό συναίσθημα. Όσο πίστευαν ότι η Ρωσία είχε πραγματικά τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο, όσο ο Πούτιν φαινόταν προορισμένος να παραμείνει στην εξουσία επ' αόριστον, τότε οι ηγέτες της Κίνας, της Λευκορωσίας και του Καζακστάν, μαζί με τους ισχυρούς άνδρες που διοικούν την Ινδία και την Τουρκία, ήταν ευτυχείς να ανέχονται την παρέα του.
Αλλά η υποτιθέμενη αναπόφευκτη στρατιωτική νίκη του Πούτιν βρίσκεται σε κίνδυνο. Ο στρατός του μοιάζει αδύναμος. Οι δυτικές κυρώσεις δημιουργούν προβλήματα όχι μόνο στον ίδιο αλλά και στους εμπορικούς του εταίρους, και η ανοχή τους υποχωρεί. Σε μια σύνοδο κορυφής στο Ουζμπεκιστάν την περασμένη εβδομάδα, ο Πούτιν "σνομπαρίστηκε" από μια σειρά ηγετών της Κεντρικής Ασίας. Ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι του είπε ότι "η σημερινή εποχή δεν είναι εποχή πολέμου" και ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ εξέφρασε επίσης τις "ανησυχίες" του.
Τη Δευτέρα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε στο PBS ότι προέτρεψε τον Πούτιν να τερματίσει τον πόλεμο: "τα εδάφη στα οποία έγινε εισβολή θα επιστραφούν στην Ουκρανία". Και αυτά τα εδάφη, ξεκαθάρισε, θα πρέπει να περιλαμβάνουν την Κριμαία, την οποία η Ρωσία προσάρτησε το 2014, μετά από ένα εικονικό δημοψήφισμα που μοιάζει πολύ με αυτά που σχεδιάζει τώρα να διοργανώσει σε άλλα μέρη της κατεχόμενης Ουκρανίας.
Τριγμοί στο εσωτερικό
Αλλά ενώ το να χάσει την υποστήριξη στο εξωτερικό είναι κακός οιωνός, το να χάσει την υποστήριξη στο εσωτερικό είναι ακόμα χειρότερο, και υπάρχουν και κάποια σημάδια που το προξοφλούν. Ο Πούτιν μπορεί να μην ενδιαφέρεται πολύ για τους Ρώσους φιλελεύθερους και τους εξόριστους που αντιτίθενται στον πόλεμο, αλλά μπορεί να ανησυχεί (και θα έπρεπε να ανησυχεί) για ανθρώπους που υποτίθεται ότι είναι με το μέρος του - ανθρώπους όπως η Alla Pugacheva, μια ποπ σταρ της σοβιετικής εποχής που έχει εκατομμύρια fans και πρόσφατα διακήρυξε τόσο τον πατριωτισμό της όσο και την αντίθεσή της στον πόλεμο. Ο Πούτιν μπορεί επίσης να ανησυχεί για τους απογοητευμένους, φιλοπόλεμους εθνικιστές μπλόγκερς, που δραστηριοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι οποίοι επικρίνουν εδώ και καιρό τη διεξαγωγή του πολέμου.
"Η κινητοποίηση είναι, ας το πούμε ευθέως, η μόνη μας ευκαιρία να αποφύγουμε μια συντριπτική ήττα", έγραψε πρόσφατα ένας από αυτούς. Κανείς δεν έχει σταματήσει ή συλλάβει αυτούς τους επικριτές, ίσως επειδή έχουν προστάτες ψηλά μέσα στις υπηρεσίες ασφαλείας, ή ίσως επειδή συνδέονται με τους βαριά οπλισμένους μισθοφόρους που διεξάγουν τώρα μεγάλο μέρος των σημαντικών μαχών στην Ουκρανία. Αν η πίστη τους δεν είναι εξασφαλισμένη, τότε ούτε ο Πούτιν είναι ασφαλής.
Ταυτόχρονα, ο Ρώσος πρόεδρος πρέπει να εξισορροπήσει τη δυσαρέσκεια αυτής της βαριά οπλισμένης μειοψηφίας έναντι των επιθυμιών της ως επί το πλείστον απαθούς, ως επί το πλείστον σιωπηλής πλειοψηφίας. Τους τελευταίους έξι μήνες, ο Πούτιν λέει στην συγκεκριμένη πλειοψηφία ότι δεν υπάρχει πόλεμος, αλλά μια ειδική στρατιωτική επιχείρηση- ότι η Ρωσία δεν έχει υποστεί απώλειες, απλώς κάποιες προσωρινές "αναποδιές".
Εφόσον ο στρατός είναι νικητής και όλα είναι καλά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους με κανέναν τρόπο. Τώρα τα γεγονότα ανάγκασαν τον Πούτιν να αλλάξει τη ρητορική του, αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν όρια. Έτσι, μιλάει όχι για μια πραγματική μαζική κινητοποίηση -που θα συνεπαγόταν την επιστράτευση νέων ανδρών σε τεράστιους αριθμούς- αλλά για μερική κινητοποίηση: όχι φοιτητές, όχι γενική επιστράτευση, αλλά μόνο την ενεργοποίηση εφέδρων με προηγούμενη στρατιωτική εμπειρία. Υποτίθεται ότι η Ρωσία διαθέτει 300.000 τέτοιους ανθρώπους, αν και δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς είναι πραγματικά σε θέση να πολεμήσουν ή αν υπάρχουν αρκετά όπλα και εξοπλισμός γι' αυτούς. Πιθανότατα, αν υπήρχε καλύτερος εξοπλισμός, θα ήταν ήδη στο πεδίο της μάχης, καταλήει η γνωστή ακαδημαϊκός.