Ένας στους οκτώ 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει έστω και μια φορά χρήση κάποιας (οποιασδήποτε) παράνομης ουσίας, στην πλειονότητά τους κάνναβη. Ένας στους τρεις θεωρεί ότι θα ήταν "πολύ εύκολο" να βρει κάνναβη εάν το θελήσει.
Ένας στους 9 έχει κάνει χρήση κάποιας εισπνεόμενης ουσίας που κυκλοφορεί νόμιμα στο εμπόριο (π.χ., κόλλα, βενζίνη, σπρέι). Για το σύνολο σχεδόν των 16χρονων στη χώρα μας είναι εύκολο να βρουν αλκοόλ.
Την ίδια ώρα, περισσότεροι από τους μισούς (54%) εφήβους στην Ελλάδα έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο, ένας στους τρεις κάπνισε πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) και ένας στους 5 (19%) καπνίζει κάποια από αυτά καθημερινά.
Τέλος, περισσότεροι από ένας στους τρεις 16χρονους στην Ελλάδα έχουν παίξει/στοιχηματίσει χρήματα σε τυχερά παιχνίδια πρόσφατα (μέσα στους τελευταίους 12 μήνες).
Τα παραπάνω στοιχεία για τη "συμπεριφορά" των νέων στη χώρα μας προέρχονται από την πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD για το αλκοόλ, τον καπνό, τις παράνομες ουσίες και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές.
Η ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs) αποτελεί τη μεγαλύτερη διακρατική έρευνα διεθνώς για εξαρτητικές συμπεριφορές και συμπεριφορές υψηλού κινδύνου στους εφήβους. Συλλέγει συγκρίσιμα δεδομένα για μαθητές ηλικίας 15-16 ετών, ενώ η έρευνα υλοποιείται από ερευνητικές ομάδες από περισσότερες από 35 χώρες της Ευρώπης.
Στην τελευταία έρευνα για το 2024 συμμετείχαν πάνω από 113 χιλιάδες μαθητές ηλικίας 15-16 ετών από 37 ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα το δείγμα ήταν 6.810 μαθητές της Α΄ Λυκείου από 488 σχολικές μονάδες και η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο Υγείας.
Αύξηση σε κρίσιμους δείκτες που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών
Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, τα ποσοστά που καταγράφονται για την Ελλάδα το 2024 είναι υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Η υπεροχή αυτή αποτυπώνεται στους δείκτες που σχετίζονται με τη χρήση κάνναβης, καθώς και στην αντίληψη των εφήβων για το πόσο εύκολη θεωρούν την πρόσβαση σε αυτή. Αντίστοιχα, καταγράφονται αυξημένα ποσοστά σχεδόν σε όλους τους δείκτες που αφορούν την κατανάλωση αλκοόλ, με εξαίρεση τη μέθη, όπου η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Αύξηση παρατηρείται και στους δείκτες που συνδέονται με το κάπνισμα, τόσο των παραδοσιακών όσο και των ηλεκτρονικών ή vape τσιγάρων, καθώς και στο ποσοστό των εφήβων που θεωρούν εύκολη την πρόσβαση σε αυτά τα προϊόντα. Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν και οι δείκτες που αφορούν την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, με εξαίρεση τον δείκτη του πιθανού εθισμού, στον οποίο η Ελλάδα βρίσκεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Σε διαχρονική βάση, τα ποσοστά δείχνουν αύξηση σε κρίσιμους δείκτες που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών, αλλά και με την αντίληψη περί εύκολης πρόσβασης στην κάνναβη. Ανάλογη τάση παρατηρείται και στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, δηλαδή πέντε ή περισσότερα ποτά σε μία περίσταση, καθώς και στα περιστατικά μέθης. Αυξημένα εμφανίζονται, επίσης, τα ποσοστά καπνίσματος παραδοσιακών και ηλεκτρονικών τσιγάρων, με ιδιαίτερη αναφορά σε όσους δοκίμασαν σε πολύ μικρή ηλικία.
Η ίδια εικόνα καταγράφεται στους δείκτες που σχετίζονται με την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια, με εξαίρεση το επίγειο παιχνίδι, του οποίου το ποσοστό παραμένει σταθερό. Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση στους δείκτες χρήσης ηλεκτρονικών παιχνιδιών, ιδίως μεταξύ των κοριτσιών, καθώς και στα προβλήματα που απορρέουν από τη συχνή ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ανησυχία για τα ποσοστά
- Το ποσοστό των 16χρονων που έχουν κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας είναι στην Ελλάδα σημαντικά αυξημένο το 2024 (13%) συγκριτικά με το 2019 (9,4%), αλλά και με οποιαδήποτε άλλη περίοδο την τελευταία 25ετία. Αύξηση διαχρονικά παρατηρείται και στην πολύ πρόσφατη (τρέχουσα) χρήση της κάνναβης. Αν και σε πολύ χαμηλά επίπεδα, σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 και το ποσοστό των εφήβων που δοκίμασαν κάνναβη σε πολύ μικρή ηλικία, συγκριτικά με το 2019.
- Το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν κάνει μη-ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου ηρεμιστικού/υπνωτικού φαρμάκου παρουσιάζει διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της τελευταίας 25ετίας, αλλά το 2024 είναι σημαντικά αυξημένο (7,8%) συγκριτικά με το 2019. Η αύξηση από το 2019 στο 2024 εντοπίζεται εξίσου σε αγόρια και κορίτσια.
- Το 2024 συνεχίστηκε η μείωση που είχε αρχίσει να παρατηρείται ήδη από το 2019 στο (υψηλό) ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ (από 94% το 2015, σε 89% το 2019 και ακολούθως 86% το 2024), καταγράφοντας τα χαμηλότερα επίπεδα της 25ετίας.
- Σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή/και ηλεκτρονικό/vape τσιγάρο, συγκριτικά με το 2019 (από 43% το 2019 σε 54% το 2024.
- Αυξημένο συγκριτικά με πριν από μία 5ετία εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που αναφέρουν ότι έχουν παίξει/στοιχηματίσει πρόσφατα χρήματα σε τυχερά παιχνίδια (από 33% το 2019 σε 36% το 2024).