Πριν από έξι μέρες συμπληρώθηκαν έξι χρόνια από την καταστροφική πυρκαγιά στο Μάτι που άφησε πίσω της 104 νεκρούς και πολλούς εγκαυματίες. Η Μαρίνα Καρύδα που έζησε από κοντά την περιπέτεια όλων αυτών των ανθρώπων από την μέρα της καταστροφής μέχρι και την ολοκλήρωση της πρωτης δίκης μιλάς σήμερα στο TheTOC για το βιβλίο της "Μάτι, 23 Ιουλίου 2018" στο οποίο 47 άνθρωποι αφηγούνται τη δική τους αλήθεια για τις τραγικές εκείνες στιγμές.
Η Μαρίνα Καρύδα ζει στο Mάτι από το 2002. Έχει εκεί το εξοχικό της και πέρνα τους έξι από τους 12 μήνες του χρόνου στο Μάτι.
"Το 2002 ψάχνοντας να βρω έναν τόπο για το καλοκαίρι για τα παιδιά να μην είναι κλεισμένα μέσα που να είναι και κοντά, να βολεύει να πηγαινοερχόμαστε στις δουλειές μας επιλέξαμε το Mάτι και μετά κολλήσαμε".
Δεν της είχε περάσει ποτέ από το μυαλό ότι ο τόπος που επέλεξε για θερινή κατοικία θα μπορούσε κάποια στιγμή να κατακλυστεί από την καταστροφή της φωτιάς.
"Οσες φορές είχε πιάσει φωτιά επάνω στον Βουτζά, στην Πεντέλη είχαμε την αίσθηση ότι η Λεωφόρος Μαραθώνος λειτουργούσε σαν αντιπυρική ζώνη. Είχαμε μια αίσθηση, ψευδαίσθηση τελικά ήταν, ότι κάποιος θα παρέμβει. Το θεωρούσαμε εξωφρενικό ότι θα καίγονται σπίτια που βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα".
Η ημέρα της καταστροφής την βρήκε στο σπίτι της ανυποψίαστη για το τι θα συνέβαινε μέσα σε λίγες ώρες.
"Εκείνη τη μέρα από το πρωί δεν είχε αέρα, είχε ωραία θάλασσα. Γυρίσαμε από το μπάνιο γύρω στις τέσσερις. Καθόμουν στον κήπο και ξαφνικά κάνει μια πολύ έντονη ριπή αέρα. Η κόρη μου μου λέει τι είναι αυτό; Σαν αποκάλυψη μοιάζει. Αλλά συνεχίσαμε να είμαστε σε απόλυτα χαλαρή διάθεση".
Πότε αρχίζει η ανησυχία και ο φόβος για τα χειρότερα;
Εγώ εγκατέλειψα το σπίτι μου γύρω στις 6 θεωρώντας ότι φεύγω προληπτικά, γιατί δεν ήξερα ότι έχουμε φωτιά κοντά μας. Στις 6.23 για την ακρίβεια. Θυμάμαι την ώρα γιατί είχα τραβήξει με το κινητό μια φωτογραφία όπου ένα μέτρο πιο πάνω από το σπίτι μου καιγόταν ένα πεύκο το οποίο δεν είχα πάρει χαμπάρι ακόμη.
Με δική σας πρωτοβουλία φύγατε;
Με δική μου εντελώς. Επικρατούσε απόλυτη ησυχία στον οικισμό εκείνη την ώρα. Και ο καπνός που άρχιζε να υπάρχει θεωρούσα ότι είναι από την Κινέτα όλη αυτή η βαριά ατμόσφαιρα. Κατά τα άλλα απόλυτη ησυχία. Μόνο τζιτζίκια ακούγαμε. Κανένας πανικός, κανένα αυτοκίνητο.
Μιλούσα πρόσφατα με μια κυρία που επίσης ήταν από το Μάτι και γλίτωσε και μου είπε ότι για πάντα θα θυμάται τον ήχο από τα τζιτζίκια, περιμένοντας να ακούσει τη σειρήνα του πυροσβεστικού να έρχεται.
Ε, ναι, τα τζιτζίκια ήταν ο μόνος ήχος που ακούγαμε μέχρι να ξεκινήσει ο πανικός. Η δική μου διαφυγή ήταν προς την Νέα Μάκρη γιατί το σπίτι μου ήταν από εκείνη την πλευρά. Οι άλλοι άνθρωποι φύγανε κυρίως προς την Ραφήνα και αντιμετώπισαν το μεγάλο κύμα αυτοκινήτων που έρχονταν.
Για να καταλάβετε πόσο ανενημέρωτη ήμουν είπα στη μία μου κόρη που ήταν 19 χρόνων και νέα οδηγός "πάρε το αυτοκίνητο, την γιαγιά και τον σκύλο και πάτε στο λιμάνι", θεωρώντας ότι το λιμανάκι που έχουμε στο Μάτι είναι ασφαλές".
Φύγατε και βλέπατε τους γείτονες να κάθονται χαλαροί στις αυλές τους;
Ακριβως. Και σε λίγο με παίρνει τηλέφωνο η κόρη μου που κατευθυνόταν στο λιμανάκι και μου λέει καιγόμαστε. Κάνω αναστροφή και γυρνάω πίσω να τους βρω. Με ξαναπαίρνει τηλέφωνο και μου λέει γιατί μας έστειλες εδώ, καιγόμαστε. Είναι εγκλωβισμένα όλα τα αυτοκίνητα. Της λέω προσπάθησε να κάνεις αναστροφή, να έρθεις προς την πλευρά μου. Τελικά τα καταφέρνει και φεύγουμε.
Στο δρόμο βρίσκω ένα περιπολικό κοντά στις κατασκηνώσεις του Αγίου Αντρέα. Τους ρωτάω προς τα πού να πάμε. Κάντε ό,τι καταλαβαίνετε, μου λένε. Ακολούθησα το ένστικτό μου και γύρισα στην Ερυθραία όπου είναι το σπίτι μου, από τη λίμνη Μαραθώνα.
Η ένταση και η αδρεναλίνη ήταν στο κόκκινο, τα τηλέφωνα χτυπούσαν συνεχώς μέσα στο αυτοκίνητο καθώς φίλοι και γνωστοί έψαχναν να βρουν συγγενείς και φίλους.
"Τα τηλέφωνα των παιδιών δεν σταμάτησαν να χτυπάνε από άλλα παιδιά που ήταν μέσα στο Μάτι και έψαχνε ο ένας τον άλλον. Δεν άνοιξα καν το ραδιοφωνο να ακούσω τι γίνεται. Με έπαιρναν και μένα φίλοι μου τηλέφωνο, και μου έλεγαν τι γίνεται εκεί; Και άρχισα να λέω στα παιδιά θα έχουμε πάρα πολλά θύματα γιατί ήξερα ότι είναι πολλά γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι άνθρωποι μέσα στο Μάτι.
Η πρώτη φορά που άκουσα ειδήσεις ήταν όταν έφτασα σπίτι μου στην Αθήνα και έβαλα την τηλεόραση που έδειχνε τις βάρκες με τους ανθρώπους και λίγο πιο μετά που βγήκε ο Τσίπρας".
Όλο το βράδυ ξενύχτησε βλέποντας το χώρο που περνούσε τα καλοκαίρια της να τυλίγεται στην καταστροφή της φωτιάς.
Πόσους άραγε από αυτούς που είχε χαιρετήσει και είχε πει καλημέρα την προηγούμενη μέρα θα τους ξανάβλεπε;
"Ξαναγύρισα στο Μάτι την άλλη μέρα στις 6 το πρωί. Όταν είδα όλα αυτά τα καμμένα αυτοκίνητα και κατάλαβα τι ακριβώς είχε γίνει, όλα τα καμένα σπίτια, τότε κατάλαβα από πόσα τυχαία γεγονότα εμείς σωθήκαμε και άνθρωποι με τους οποίους μέχρι το προηγούμενο απόγευμα κάναμε παρέα στο Μάτι είχαν καεί. Υπήρχαν άνθρωποι που έπρεπε να πάνε και σε 15 κηδείες τις επόμενες μέρες. Κάποιες οικογένειες είχανε και 4 και 5 θύματα.
Θα θυμάμαι πάντα τη μυρωδιά την επόμενη μέρα που πήγα και είπα μέσα μου ότι κάπως έτσι θα έπρεπε να μύριζε στο Αουσβιτς, όλη η περιοχή μύριζε σαν κρεματόριο.
Ακόμα και τα ρουθούνια μου τις πρώτες μέρες βγάζανε μαύρο.
Έφευγα το βράδυ, γύριζα στην Αθήνα, έκανα ένα μπάνιο, κοιμόμουν και στις 7 το πρωί ξανά στο Μάτι. Ο τόπος ηταν τόσο πληγωμένος που δεν ήθελα να τον εγκαταλείψω. Ήθελα να προσφέρω.
Πότε μπαίνει στο μυαλό σας η σκέψη όλα αυτά να αποτυπωθούν στις σελίδες ενός βιβλίου;
Το πρώτο διάστημα ήμασταν όλοι σε σοκ, δεν είχαμε και ρεύμα μέχρι το Σεπτέμβριο και δεν μαθαίναμε τις δηλώσεις των πολιτικών. Και εγώ άργησα να καταλάβω ότι δεν είχε μαθευτεί η αλήθεια για το τι ακριβώς έχει συμβεί.
Όταν διάφοροι πολιτικοί έλεγαν ότι έφταιγε η ρυμοτομία για την καταστροφή κι άλλα τέτοια ξεκινήσαμε μια δράση στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπαθώντας να πούμε τα πράγματα όπως ήταν, να βγει η αλήθεια. Βέβαια ο αγώνας ήταν άνισος γιατί επικράτησε η προπαγάνδα. Στην επέτειο της 23ης Ιουλίου 2022 άρχισα να αναρτώ ιστορίες από οικογένειες θυμάτων στο Facebook. Και τότε ήταν που ο Παναγής Παναγιωτόπουλος που προλόγισε και το βιβλίο έβαλε τον πρώτο σπόρο για την έκδοση αυτού του βιβλίου. Όταν ξεκίνησε η δίκη για το Μάτι πήγαινα στο δικαστήριο, παρακολουθούσα τις καταθέσεις των ανθρώπων, κρατούσα σημειώσεις, έβλεπα τι γράφουν οι εφημερίδες.
Και κάπου εκεί ήρθε ένα τηλεφώνημα σε μία δημοσιογράφο που παρακολουθούσε τη δίκη από τον εκδοτικό οίκο εάν θέλει να μεταφέρει τις εμπειρίες της σε ένα βιβλίο. Εκείνη είπε δεν ενδιαφέρεται, αλλά ξέρει ότι η Μαρίνα Καρύδα κάνει κάτι τέτοιο και κρατάει υλικό και τελικά όλα αυτά έγιναν το βιβλίο που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο .
Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο υπήρξαν άνθρωποι που σας τηλεφώνησαν αφού το πήραν και το διάβασαν;
Το υπέροχο είναι ότι υπήρξαν άνθρωποι που μου είπανε ότι τώρα καταλάβαμε τι έγινε. Ειδικά και από επαρχία, αλλά υπήρξαν και πάρα πολλοί άνθρωποι από τις γύρω περιοχές που το ζήσανε και μου είπαν κλαίω, το διαβάζω και κλαίω. Ένα κοινό πολύ κοινό χαρακτηριστικό όσων το έχουν διαβάσει από όσα μου λένε, είναι το αίσθημα της οργής. Δεν υπάρχει ένας που να το έχει διαβάσει και να μη μου έχει πει νιώθω οργή.
Εχουν υπάρξει κι άλλα βιβλία για το Μάτι αλλά αυτό είναι το μοναδικό που έχει όλα τα στοιχεία που έχει και τις καταθέσεις στο δικαστήριο.
Ποιο στόχο είχατε όταν το ξεκινήσατε; Τον πετύχατε στην πορεία;
Αυτό που ήθελα πέρα από τις ιστορίες είναι να επικοινωνηθεί το τι πήγε λάθος και συνέβη αυτή η τραγωδία.
Γιατί ακόμα και σήμερα στις ιστορίες που ανεβάζουμε στα social media υπάρχουν από κάτω σχόλια του τύπου "τι ψέματα είναι αυτά που μας λέτε, που πήγατε και χτίσατε μέσα στο δάσος, εσείς και το κωλομάτι σας. Πραγματικά δεν μπορώ να το καταλάβω ότι υπάρχουν άνθρωποι με τόσο αισχρή συμπεριφορά απέναντι σε 104 νεκρούς.
Προκύπτει τι πήγε λάθος μέσα από τις σελίδες του βιβλίου;
Νομίζω πως ναι. Στο βιβλίο αυτό δεν μιλάω εγώ. Την δική μου γνώμη την λέω σε οχτώ σελίδες στο τέλος του βιβλίου. Στις σελίδες του μιλάει ο πραγματογνώμονας, μιλάνε οι συγγενείς και τα θύματα, μιλάνε οι κατηγορούμενοι μέσα από την ανακριτική διαδικασία και μέσα από τις απολογίες τους, μιλάνε οι πολιτικοί μέσα από τις δηλώσεις τους τότε.
Το μόνο που έχω κάνει εγώ είναι να συγκεντρώσω όλο αυτό το σωστό υλικό. Και πίστεψε με ήταν κάτι πολύ δύσκολο.
Το βιβλίο ξεκινά χρονικά από τις τέσσερις το απόγευμα εκείνης της μέρας μέχρι και τις απολογίες των κατηγορουμένων και ακολουθεί 47 οικογένειες βήμα βήμα και σε παράλληλους χρόνους, παραθέτει στοιχεία από την έκθεση του πραγματογνώμονα.
Εχει τη δομή μιας ταινίας.
Πώς αισθανθήκατε όταν βγήκε η πρωτόδικη απόφαση του δικαστηρίου;
Εν μέρει ήμασταν προετοιμασμένοι, γιατί δικάζαμε πλημμέλημα. Δηλαδή όποιος πει ότι περίμενε κάτι συγκλονιστικό, λέει ψέματα. Παρόλα αυτά, την ώρα που το ακούς και μπαίνει η ταφόπλακα λες οκ, αυτό ήταν, τώρα τελείωσε; Αυτή είναι η τιμωρία για 104 νεκρούς; Ξεχειλίζει η οργή.
Ο άνθρωπος που δείξανε τα ΜΜΕ να πετάει την καρέκλα στο δικαστήριο ήταν συγγενής οικογένειας που εχει χάσει δύο δίδυμα κοριτσάκια μαζί με τον παππού και τη γιαγιά τους. Ξεκίνησαν στις πεντέμιση από την Καλλιθέα να πάνε για μπάνιο. Δεν έμεναν καν στο Μάτι. Και κάηκαν αγκαλιασμένοι.
Ποια δικαίωση να έρθει για αυτόν τον άνθρωπο όταν δεν δικάζεται κανένας απο την αστυνομία και το λιμενικό;
Άρα μου λέτε ότι η υπόθεση αυτή εν ολίγοις θα μείνει χωρίς δικαίωση, όποια και αν είναι η απόφαση σε δεύτερο βαθμό.
Ναι, θα μείνει χωρίς δικαίωση. Είναι ξεκάθαρο αυτό, εφόσον δεν αναβαθμίστηκε η κατηγορία. Άντε να καταδικαστούν και οι 12 που αθωώθηκαν πρωτοδίκως. Αλλά με τι ποινές;
Για ανθρώπους που έχουν χάσει όλη την οικογένειά τους πώς μπορεί να περάσει η υπόλοιπη ζωή χωρίς δικαίωση; Σας έχουν πει;
Ναι. Εδώ έχει να κάνει με την ψυχοσύνθεση του καθενός. Υπάρχουν άνθρωποι που αυτό τους προκαλεί οργή σε βαθμό αυτοδικίας. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν περιμένουν τίποτα και δείχνουν να το έχουν πάρει απόφαση κιόλας και δεν ξέρω από πού παίρνουν αυτή την δύναμη. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν κινηθεί καν νομικά. Φτάνεις στο επίπεδο να πεις και τι με νοιάζει εμένα τώρα πια. Είναι τόσο ασύλληπτος ο πόνος που δεν έχεις καν δύναμη να το κυνηγήσεις.
Μου είπατε πριν για τα αρνητικά σχόλια που γράφονται στο διαδίκτυο ακόμα. Μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να κάνετε σύγκριση με τα Τέμπη και την θετική στάση που υπάρχει εκεί;
Την κάνεις μοιραία. Ντρέπεσαι γιατί σε πονάει. Γιατί οι πρώτοι που μπορούν να καταλάβουν το συναίσθημα που ζήσαν οι γονείς των παιδιών στα Τέμπη είμαστε εμείς που θάψαμε εξίσου απανθρακωμένους ανθρώπους. Για τα Τέμπη συμπάσχουν όλοι. Το ότι υπάρχουν για το Μάτι άνθρωποι που δεν συμπάσχουν με αυτό που έχει συμβεί ή και δεν γνωρίζουν ακόμα την αλήθεια, είναι αδιανόητο. Είναι αδιανόητο να έχεις χάσει τον άνθρωπό σου και να διαβάζεις στα social media καλά πάθατε.
Γιατί εκτιμάτε ότι υπάρχει αυτή η διαφορετική αντιμετώπιση των δύο τραγικών δυστυχημάτων;
Γιατί πολλές φορές λόγω κομματικής φόρτισης χάνουμε την ανθρωπιά μας. Προχθές βρεθήκαμε με κάποιους συγγενείς καλεσμένοι στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Και βλέποντας τον κ. Δούκα γυρίζει κάποιος άνθρωπος που έχει θύματα, τέσσερα θύματα στο Μάτι και μου λέει είπε θα κάνει μνημείο για τα Τέμπη, για το Μάτι, δε θέλει να κάνει μνημείο. Και ναι, εγώ το θέτω και δημόσια το ερώτημα προς τον κύριο Δούκα. Για το Μάτι δεν θέλει να κάνει μνημείο.
Εγώ προσωπικά θα προκαλούσα και τον κ. Αρβανίτη να πάρει και τους δικούς μας συγγενείς να τους πάει στην Ευρωβουλή. Δηλαδή εδώ δεν τον ενδιαφέρει η δικαίωση;
Δεν θέλω να είμαστε μια κοινωνία που βάζουμε κομματικά χρώματα στα θύματα.