Πανελλήνιες 2023: Ένα θέμα Αρχαίων Ελληνικών και η λύση του από τα φροντιστήρια Βαφειαδάκης και το TheTOC

Στις 2 Ιουνίου ξεκινούν οι Πανελλήνιες Εξετάσεις 2023, για τα Γενικά Λύκεια και το TheTOC σε συνεργασία με τα Φροντιστήρια "Βαφειαδάκης", καθημερινά, θα δημοσιεύει προτεινόμενα θέματα και τις λύσεις τους σε όλα τα μαθήματα, για τους μαθητές που πρόκειται να εξεταστούν.

Προτεινόμενο θέμα Αρχαίων Ελληνικών

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1o Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια, Β 6.4-8, 1106a26-b7

Ἐν παντὶ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον,
καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς[...]. Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος
μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν,
πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν.
Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα·
ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν
ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν
πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ
τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων
πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν
καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ
τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.

2o Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Β.6. 10 – 13, 16, 1106b18– 28, 1106b36 – 1107a6

Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ
ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ· τὸ
δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον,
ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις
καὶ τὸ μέσον. Ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ
ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται·
ταῦτα δ’ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα
τοῦ μέσου. [...]

Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ
λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. [...]

ΠΑΡΑΤΗΡΉΣΕΙΣ

Α.1.α. Να χαρακτηρίσετε καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις ως "σωστή" ή
"λανθασμένη" και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις
λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν.
i. Το μέσο σε σχέση με το πράγμα είναι υποκειμενικό, ποικίλλει από άτομο σε
άτομο και δεν είναι ένα και το ίδιο για όλους.
ii. Η ποσότητα έξι μνων φαγητού είναι υπερβολική για κάθε αθλητή.

2
iii. Η υπερβολή, η έλλειψη και το μέσο αφορά μόνο στα συναισθήματα του
ανθρώπου και όχι στις πράξεις.
iv. Ο έπαινος ή ο ψόγος του κοινωνικού συνόλου και η επιτυχία ή αποτυχία του
στόχου αποτελούν κριτήρια που καταδεικνύουν την επίτευξη ή μη της μεσότητας
στις συναισθηματικές διαθέσεις και στις πράξεις.
v. Κατά τον Αριστοτέλη η αρετή είναι σχετικιστική και δεν έχει αντικειμενικό
χαρακτήρα.

Α.1.β. "ὅπερ (1ο κείμενο αναφοράς), ταῦτα (2ο κείμενο αναφοράς)": Σε ποιες
λέξεις ή φράσεις αναφέρονται οι παραπάνω αντωνυμίες;

Β.1. Στο 1ο Κείμενο αναφοράς ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για δυο είδη μεσότητας.
Να τα παρουσιάσετε και να εντοπίσετε δύο εκφραστικούς τρόπους μέσω των
οποίων αυτά αναδεικνύονται.

Β.2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες.
α. Οι υπολογισμοί του Διογένη του Λαέρτιου μας πληροφορούν για το έτος
θανάτου του Αριστοτέλη.
β. Ο Αριστοτέλης έφτασε στην Αθήνα στα 367 π.Χ. , προκειμένου να σπουδάσει
στην Ακαδημία, τη σχολή του Πλάτωνα.
γ. Όταν ο Αριστοτέλης επέστρεψε από τη Μακεδονία στην Αθήνα μετά το 335 π.Χ.,
συνέχισε να διδάσκει στην Ακαδημία.
δ. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης παραμονής του ο Αριστοτέλης στην Αθήνα
συνθέτει το σημαντικότερο μέρος των Πολιτικῶν του, ενώ παράλληλα συγγράφει
σημαντικό μέρος από τα Μετὰ τὰ φυσικά του, το βιολογικού περιεχομένου έργο
Περὶ ζῴων γενέσεως, τα Ἠθικὰ Νικομάχεια.
ε. Ο Ηράκλειτος, ο μεγάλος Εφέσιος σοφός που έζησε γύρω στο 500 π.Χ., είχε πει
ότι "εὐδαιμονίη ψυχῆς καὶ κακοδαιμονίη".

Β.3.α. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της Στήλης Α με αυτές της Στήλης Β. Μία
λέξη από τη Στήλη Β περισσεύει.

Β. 3. β. ἁμαρτάνεται, λόγῳ, να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου
η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό, γένος, έγκλιση, χρόνο) θα
χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο.

Β.4. Λαμβάνοντας υπόψη το 2Ο κείμενο αναφοράς και ειδικότερα το χωρίο, "τὸ
δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ
ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς", αλλά και το παράλληλο κείμενο να αναφέρετε
τα κριτήρια εκείνα στην αρχαία Ελλάδα που χαρακτήριζαν μια συμπεριφορά ως
ηθικά ορθή. Επίσης, η εναρμόνιση της συμπεριφοράς του ατόμου με τα κριτήρια
που ορίζουν το ηθικά αποδεκτό και γενικά η επιλογή του ηθικού βίου αποτελούν
ένα υποχρεωτικό δεδομένο; [Απαντήστε βασιζόμενοι στο 2 ̈ο κείμενο αναφοράς
και στο παράλληλο]

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ

Πλάτωνας, Κρίτων (50d – 51e)

Στο έργο του Πλάτωνα, "Κρίτων" οι φίλοι του Σωκράτη προσπαθούν να τον πείσουν
να δραπετεύσει από τη φυλακή πριν την εκτέλεση της θανατικής ποινής που του
επιβλήθηκε από το δικαστήριο της Ηλιαίας (399 π.Χ.). Ο Σωκράτης αρνούμενος την
πρόταση των φίλων του παραθέτει μια σειρά από επιχειρήματα που δυνητικά θα
πρόβαλαν οι προσωποποιημένοι νόμοι για να του καταδείξουν το άδικο μιας τέτοιας
απόφασης.

ΣΩ. [50d][...] ―"Μήπως λοιπόν έχεις καμιά κατηγορία για τους νόμους εκείνους
που κανονίζουν την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών, αυτή που δόθηκε και
σε σένα; Ή δεν πρόσταζαν ορθά εκείνοι από μας οι Νόμοι που είναι ορισμένοι γι ̓
αυτά, παραγγέλνοντας στον πατέρα σου να σε μορφώσει με [50e] μουσική και
γυμναστική;" ―"Ορθά πρόσταζαν", θα έλεγα. ―"Πολύ καλά. Τότε αφού
γεννήθηκες και ανατράφηκες και μορφώθηκες με την προστασία μας, θα
μπορούσες να ειπείς πρώτα πως δεν ήσουνα δικός μας και παιδί μας και δούλος
μας και συ ο ίδιος και οι πρόγονοί σου; Κι αν τούτο είναι έτσι, μήπως σου περνάει
από τον νου πως εμείς και συ έχουμε τα ίδια δικαιώματα και όσα κι αν επιχειρούμε
να σου κάνουμε μεις νομίζεις πως έχεις το δικαίωμα τα ίδια να κάνεις και σε μας;
Ή δεν έχεις βέβαια τα ίδια δικαιώματα απέναντι στον πατέρα σου ούτε απέναντι
στον αφέντη σου, αν τύχαινε να έχεις αφέντη, ώστε όσα σου κάνουν αυτοί, τα ίδια
να μπορείς να τους κάνεις και συ, ούτε αν σ ̓ έβριζαν [51a] αυτοί να τους βρίζεις
και συ, ούτε αν σε χτυπούσαν να τους χτυπάς, ούτε άλλα τέτοια πολλά. Απέναντι
όμως στην πατρίδα και στους νόμους φαντάζεσαι πως έχεις τέτοια δικαιώματα
ώστε, αν εμείς θέλουμε να σε θανατώσουμε ―γιατί νομίζουμε πως είναι δίκαιο―
να προσπαθήσεις και συ από τ ̓ άλλο μέρος να καταστρέψεις εμάς τους Νόμους
και την Πατρίδα, όσο φυσικά σου περνάει από το χέρι; Και κάνοντας αυτά θα
ισχυριστείς πως κάνεις δίκαιες πράξεις, συ που αληθινά φροντίζεις για την αρετή;
[...]
ΣΩ. [51c] [...] "Σκέψου λοιπόν, Σωκράτη", θα συνέχιζαν ίσως οι Νόμοι, "αν εμείς
έχουμε δίκιο να υποστηρίζουμε πως δεν είναι τίμια πράγματα όσα λογαριάζεις
τώρα να μας κάνεις. Εμείς βέβαια σε φέραμε στον κόσμο, σε αναθρέψαμε, σε
μορφώσαμε, σου μεταδώσαμε απ ̓ όλα τα αγαθά [51d] που μπορούσαμε και σε
σένα και σε όλους τους άλλους πολίτες· όμως δεν σε κρατάμε εδώ στην πόλη με
τη βία, όπως δεν κρατάμε και κανέναν άλλο πολίτη. Απεναντίας, δίνουμε το
δικαίωμα και το διαλαλούμε, όποιος Αθηναίος θέλει, μόλις μεγαλώσει και
αποκτήσει πολιτικά δικαιώματα και μελετήσει την κατάσταση της Πολιτείας κι
εμάς τους Νόμους, αν δεν του αρέσουμε, είναι ελεύθερος να πάρει τα πράγματά
του και να πάει όπου θέλει. Και κανείς από μας τους Νόμους δεν εμποδίζει ούτε
απαγορεύει σε κανέναν πολίτη, αν θέλει, να πάρει τα πράγματά του και να πάει
να ζήσει σε καμιά αποικία είτε να πάει να κατοικήσει σε κάποια ξένη πόλη ή
όπου [51e] αλλού θέλει, αν δεν του αρέσουμε εμείς και η Πολιτεία.
Όποιος όμως από σας παραμείνει εδώ, ενώ βλέπει με ποιόν τρόπο εμείς δικάζουμε
τις δίκες και γενικά κυβερνάμε την Πολιτεία, τότε πια πιστεύουμε πως αυτός έχει
συμφωνήσει μαζί μας με έργα να εκτελεί αυτά που εμείς προστάζουμε.

Δείτε ΕΔΩ τις απαντήσεις

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr