Η Νότια Ρόδος βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα παράδοξο πρόβλημα εδώ και μερικά χρόνια καθώς το ελάφι Dama dama, σύμβολο της τοπικής ταυτότητας και φυσικός πλούτος του νησιού, έχει μετατραπεί σε πηγή συνεχούς κινδύνου για κατοίκους, οδηγούς και παραγωγούς. Η αύξηση του πληθυσμού του είδους δεν αποτελεί πλέον μόνο θέμα περιβαλλοντικής διαχείρισης, αλλά ζήτημα δημόσιας ασφάλειας και οικονομικής αντοχής των τοπικών κοινοτήτων.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της dimokratiki.gr , το πιο πρόσφατο συμβάν σημειώθηκε στο Πλημμύρι, όπου ένας 19χρονος στρατιώτης γλίτωσε την τελευταία στιγμή όταν ένα ελάφι πετάχτηκε ξαφνικά μπροστά στο όχημά του. Το επεισόδιο αναζωπύρωσε τις ανησυχίες για ένα φαινόμενο που δεν περιορίζεται σε σποραδικά περιστατικά, αλλά επιβεβαιώνεται από ανησυχητικούς αριθμούς.
215 ελάφια νεκρά από τροχαία
Τα στοιχεία της Διεύθυνσης Δασών Δωδεκανήσου αποτυπώνουν τη σοβαρότητα της κατάστασης: από το 2021 έως το 2023 καταγράφηκαν 215 ελάφια νεκρά σε τροχαία και δεκάδες τραυματισμένα. Ετησίως, οι απώλειες παραμένουν σταθερά υψηλές — 74 νεκρά το 2021, 70 το 2022 και 71 το 2023, με παράλληλες καταγραφές τραυματισμών.
Αντίστοιχα, η Α’ Διεύθυνση Αστυνομίας Δωδεκανήσου κατέγραψε την ίδια περίοδο 2.858 τροχαία υλικών ζημιών, εκ των οποίων 27 σχετίζονταν με συγκρούσεις με ελάφια. Το 2021 σημειώθηκαν 5 τέτοια περιστατικά, το 2022 εκτοξεύτηκαν στα 11, ενώ το 2023 παρέμειναν στα ίδια επίπεδα, παρότι τα συνολικά ατυχήματα αυξήθηκαν σημαντικά.
Οι αριθμοί αποκαλύπτουν μια καθημερινή απειλή που βαραίνει ιδιαίτερα τη Νότια Ρόδο. Οι κάτοικοι ζητούν πλέον άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις, καθώς η συμβίωση με το εμβληματικό ζώο του νησιού γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη και επικίνδυνη.
Όμηροι και οι αγρότες
Οι αγρότες της περιοχής μιλούν για οικονομική "αφυδάτωση". Οι καλλιέργειες υφίστανται εκτεταμένες ζημιές, οι αποδόσεις μειώνονται και το κόστος προστασίας εκτοξεύεται χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η κόπωση έχει μετατραπεί σε αποφασιστικότητα. Οι τοπικοί εκπρόσωποι του πρωτογενούς τομέα έχουν απορρίψει λύσεις που περιορίζονται σε περιφράξεις και πάρκα, υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούν να καλύψουν την κλίμακα του προβλήματος.
Οι θεσμικές κινήσεις και το πολιτικό βάρος.
Η συζήτηση έχει περάσει στον πυρήνα της τοπικής διακυβέρνησης. Στη δημόσια σφαίρα καταγράφονται δεσμεύσεις για μεταφορά του ζητήματος σε κυβερνητικό επίπεδο και για παρουσία αρμόδιων υπουργών στο νησί με στόχο την επιτόπια ενημέρωση και τη λήψη αποφάσεων. Παράλληλα προτείνεται η ίδρυση ειδικού φορέα που θα αναλάβει την προστασία και τη διαχείριση του πληθυσμού του ελαφιού, προκειμένου να εξασφαλιστεί συνέχεια πολιτικής, τεχνική επάρκεια και λογοδοσία.
Ωστόσο, το κενό ανάμεσα στις αποφάσεις και στην υλοποίηση παραμένει. Προγενέστερες εισηγήσεις επιστημονικής βάσης για μείωση του πληθυσμού μέσω στείρωσης είχαν εγκριθεί σε επίπεδο δημοτικού συμβουλίου το 2022, αλλά δεν προχώρησαν στο στάδιο εφαρμογής, γεγονός που τροφοδοτεί δυσπιστία.
Τι προτείνεται
Η δημόσια συζήτηση συγκλίνει σε ένα μίγμα πολιτικών που θα κινηθεί σε πολλαπλά μέτωπα. Η διαχείριση του πληθυσμού με καταγραφή, τοποθέτηση μικροτσίπ και ελεγχόμενες πρακτικές στείρωσης και αντισύλληψης αποτελεί μια κατεύθυνση με αναφορά σε διεθνείς πρακτικές για άγρια θηλαστικά. Η δημιουργία ανοιχτών πάρκων σε κατάλληλες ζώνες, ιδίως στα νότια του νησιού και σε περιοχές όπως το φράγμα Γαδουρά, η Ψίνθος και ο Απόλλωνας, εξετάζεται ως τρόπος αποσυμφόρησης των περιοχών με έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα. Η παροχή νερού και συμπληρωματικής τροφής σε απομονωμένα σημεία θα μπορούσε να κρατήσει τα ζώα μακριά από τις καλλιέργειες.
Η θωράκιση των καλλιεργειών με στοχευμένες περιφράξεις ύψους 2,5 μέτρων και με επιδότηση στο 100% για τους παραγωγούς προτείνεται ως άμεσο μέτρο ανακούφισης. Παράλληλα απαιτείται αναβάθμιση της σήμανσης στο οδικό δίκτυο με ευδιάκριτες προειδοποιήσεις σε σημεία συχνής διέλευσης ελαφιών ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος σύγκρουσης. Στη συζήτηση έχει τεθεί και το ενδεχόμενο μετακίνησης μέρους του πληθυσμού σε άλλες περιοχές της χώρας, με σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο για την ευζωία των ζώων και την ισορροπία των οικοσυστημάτων.
Οικονομική διάσταση και κοινωνική κόπωση
Το κόστος για τους παραγωγούς δεν αποτιμάται μόνο σε χαμένες σοδειές. Περιλαμβάνει δαπάνες για επιδιορθώσεις, αποκατάσταση υποδομών, αγορά νέων φυτών και απώλεια συμβολαίων. Η αβεβαιότητα πλήττει το επενδυτικό κλίμα στην ύπαιθρο και ωθεί τους νεότερους να εγκαταλείψουν την παραγωγή. Στο οδικό δίκτυο οι οδηγοί αισθάνονται εκτεθειμένοι, ιδιαίτερα τις νυχτερινές ώρες και σε επαρχιακές χαράξεις με περιορισμένη ορατότητα. Το προχθεσινό συμβάν στο Πλημμύρι με τον 19χρονο, που απέφυγε τη σύγκρουση την τελευταία στιγμή, λειτουργεί ως προειδοποιητικό καμπανάκι για ένα ενδεχόμενο θανατηφόρο δυστύχημα που όλοι θέλουν να αποτρέψουν.
Η ισορροπία ανάμεσα στην προστασία και την ασφάλεια
Το ελάφι είναι στοιχείο της ταυτότητας του νησιού και η προστασία του δεν αμφισβητείται. Η κοινωνία όμως ζητά λύσεις που θα διασφαλίσουν ανθρώπινες ζωές και θα κρατήσουν ζωντανό τον πρωτογενή τομέα. Η ισορροπία αυτή δεν θα προκύψει από συνθήματα. Θα οικοδομηθεί με τεκμηρίωση, με συνέργειες ανάμεσα σε αυτοδιοίκηση, επιστημονικούς φορείς και κεντρική διοίκηση και με επιμονή στην εφαρμογή.