Του Παναγιώτη Κακολύρη
Μπορεί η Ευρώπη να μην είναι στο επίκεντρο των ψηφιακών εξελίξεων και να μην καταφέρνει να ηγηθεί της τεχνολογικής καινοτομίας. Ωστόσο, έχει αποδείξει ότι – έστω και αργά- είναι σε θέση να αξιοποιεί την οργανωμένη - ενιαία αγορά της, προκειμένου να δημιουργεί κάποιες ρυθμιστικές νησίδες προς όφελος των πολιτών - χρηστών. Μετά το GDPR, το οποίο παρά τις αδυναμίες του υπήρξε ένα σημαντικό βήμα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, τέθηκε την περασμένη εβδομάδα σε ισχύ η νομοθεσία για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act) μια πρωτοποριακή νομοθετική πρωτοβουλία που δεν έχει προηγούμενο διεθνώς.
Επιχειρεί να βάλει τέλος στην απόλυτη αυθαιρεσία των Big Tech, να επηρεάσει τον τρόπο που οι ψηφιακές πλατφόρμες διανέμουν το περιεχόμενό τους και να ελέγξει με την απειλή υπέρογκων προστίμων ανεπιθύμητες επιχειρηματικές πρακτικές. Ο νέος νόμος υποχρεώνει πλατφόρμες, όπως το Facebook, η Google, το TikTok και το X (πρώην Twitter) να δημιουργήσουν ένα αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου του περιεχομένου τους, προκειμένου να αντιμετωπιστούν φαινόμενα όπως η παραπληροφόρηση, το μίσος στο διαδίκτυο, ή η παιδική πορνογραφία.
Επιπρόσθετα, οι ευρωπαίοι χρήστες μπορούν πλέον να απενεργοποιούν την εξατομίκευση του περιεχομένου, άρα και την ψηφιακή "στόχευσή", ενώ οι αλγόριθμοι μπαίνουν σε ένα σύστημα διαφάνειας και επιτήρησης.
Συνολικά, οι χρήστες μπορούν να απολαμβάνουν επαυξημένη προστασία και να έχουν περισσότερες δυνατότητες επιλογής ως προς το ψηφιακό τους αποτύπωμα.
Μάλιστα, ο νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες έρχεται συμπληρωματικά του κανονισμού για τις ψηφιακές αγορές, ο οποίος αντιμετωπίζει τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των εταιρειών.
Το νέο νομικό πλαίσιο προφανώς και δεν βάζει σε απόλυτη τάξη το ψηφιακό τοπίο και αφήνει πολλά κενά. Ωστόσο θέτει για πρώτη φορά κάποιους κανόνες στις πλατφόρμες. Ορίζει κάποια τα όρια "δημοσίου συμφέροντος" που μέχρι σήμερα ήταν αποκλειστικά στην ευθύνη των ίδιων των εταιρειών να τα θέσουν μονομερώς.
Είναι ουτοπικό να επιχειρείται να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιοι ψηφιακοί κολοσσοί ως απλές εταιρείες, όταν έχουν τζίρους που ξεπερνούν εθνικούς προϋπολογισμούς και ψηφιακούς χρήστες που ξεπερνούν πληθυσμούς μεγάλων κρατών.
Οι δυναμικές εξελίξεις στο ψηφιακό περιβάλλον επιβάλλουν υπερεθνικές προσεγγίσεις. Σχεδόν κανένα κράτος μόνο του δεν αρκεί. Χρειάζεται ένα διεθνές πλαίσιο και οργανωμένοι θεσμοί όχι για να επιχειρήσουν να καταπνίξουν την ελευθερία και τη δημιουργικότητα, ή να δημιουργήσουν έναν ασφυκτικό θεσμικό κλοιό στο ψηφιακό περιβάλλον, κάτι τέτοιο δεν είναι εξάλλου ρεαλιστικό. Αλλά για να διασφαλίσουν ότι η θετική πρόοδος της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης θα λαμβάνει υπόψιν τα πολιτισμικά μας κεκτημένα. Θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες. Θα προστατεύει τους χρήστες και θα βλέπει την ευφυία κάτω από το πρίσμα της ανθρωποκεντρικότητας.
Η ενωμένη Ευρώπη είναι η μόνη που έχει την πολιτική βούληση, την ισχύ και το μέγεθος, την ευαισθησία και τα θεσμικά εργαλεία προκειμένου να ηγηθεί της προσπάθειας να περιοριστεί η πλήρης αναρχία και το χάος στο ψηφιακό περιβάλλον. Και το νέο θεσμικό πλαίσιο που τέθηκε σε ισχύ είναι ένα σημαντικό- αν και όχι απόλυτα επαρκές- βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Ο Παναγιώτης Κακολύρης είναι Αντιπρόεδρος στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πολιτικών Ιδρυμάτων στις Βρυξέλλες και εισηγητής στο Certificate in Digital Marketing της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.