Μνήμες από τις τραγικές στιγμές του 1974 ξύπνησε η νέα σειρά του Mega "Famagusta", η οποία περιγράφει με δραματικό τρόπο και μέσα από προσωπικές ιστορίες τα γεγονότα γύρω από την κατάληψη της Αμμοχώστου στις 15 Αυγούστου από τις τουρκικές δυνάμεις, κατά την διάρκεια του "Αττίλα 2".
Η σειρά έκανε πρεμιέρα με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο και καθήλωσε το τηλεοπτικό κοινό, με την ερμηνεία της ηθοποιού Δέσποινας Μπεμπεδέλη να συγκλονίζει.
H γνωστή ηθοποιός υποδύεται τη γυναίκα – σύμβολο της Κύπρου, τη Χαρίτα Μάντολες, η οποία έγινε μάρτυρας της εν ψυχρώ εκτέλεσης έξι μελών της οικογένειάς της από Τούρκους στρατιώτες.
Πώς εξελίχθηκαν όμως τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην απώλεια της Αμμοχώστου;
Αττίλας 1
Η τουρκική εισβολή ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου, πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και την ανατροπή του Μακάριου. Οι τούρκικες δυνάμεις εντός τριών ημερών κατέλαβαν την Κερύνεια και την περιοχή γύρω από την πόλη. Στις 23 Ιουλίου κηρύχθηκε εκεχειρία και τόσο η Χούντα των Αθηνών όσο και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου κατέρρευσαν.
Με το τέλος του Αττίλα 1, οι τουρκικές δυνάμεις έλεγχαν το 7% της Κύπρου. Είχαν καταφέρει να ενώσουν το προγεφύρωμά τους με τον μεγάλο θύλακα του Κιόνελι, βορείως της Λευκωσίας. Έλεγχαν το λιμάνι της Κερύνειας, γεγονός που τους επέτρεπε να αυξήσουν τους ρυθμούς ανεφοδιασμού των δυνάμεών τους. Το λιμάνι της Κερύνειας ήτανε σημαντικό για μεταφορά οπλισμού από την Τουρκία τον οποίο θα χρησιμοποιούσε στη δεύτερη εισβολή.
Αττίλας 2
Μετά την κατάρρευση των διαβουλεύσεων στη Γενεύη, η Τουρκία ξεκίνησε στις 14 Αυγούστου τη δεύτερη επιχείρηση, τον Αττίλα 2, στη διάρκεια του οποίου κατέλαβε το 37% περίπου του νησιού.
Οι Τούρκοι θα κατακτούσαν, μέσα σε 3 μέρες, πολλά περισσότερα από ό,τι ζητούσαν στη Γενεύη πριν λίγες ώρες. Ο αγώνας ήταν άνισος, και παρά την ηρωική άμυνα των Ελληνοκύπριων υπερασπιστών και της ΕΛΔΥΚ, οι τουρκικές δυνάμεις μπήκαν στην πόλη της Αμμοχώστου στις 15 Αυγούστου, όπου ενώθηκαν με τον εκεί τουρκοκυπριακό θύλακα.
Οι Τούρκοι εκτόπισαν 120 χιλιάδες Κύπριους (άλλες 20 χιλιάδες παρέμειναν εγκλωβισμένοι), ενώ συνολικά σκοτώθηκαν περίπου 3 χιλιάδες Κύπριοι.
Συνολικά, πάνω από 150.000 άνθρωποι (πάνω από το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού και το ένα τρίτο των ελληνόφωνων Κυπρίων) έγιναν πρόσφυγες. Ένα χρόνο αργότερα, 60.000 περίπου Τουρκοκύπριοι, μετακινήθηκαν από τις ελεύθερες νότιες περιοχές, στις ελεγχόμενες από τις τουρκικές δυνάμεις βόρειες περιοχές. Το 1983, ανακηρύχθηκε η Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου, αναγνωρισμένη μόνο από την Τουρκία. Η διεθνής κοινότητα θεωρεί τα εδάφη της ΤΔΒΚ ως κατεχόμενη από τις τουρκικές δυνάμεις περιοχή της Δημοκρατίας της Κύπρου. Η κατοχή εξακολουθεί να θεωρείται παράνομη, ενώ οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού ζητήματος συνεχίζονται, χωρίς να φαίνεται λύση στον ορίζοντα.
"Ανοιχτή πληγή για 50 χρόνια"
Η Αμμόχωστος μετά την κατάληψή της από τα τουρκικά στρατεύματα, λεηλατήθηκε και σφραγίστηκε. Από τότε έχει χαρακτηριστεί "πόλη-φάντασμα", καθώς το μεγαλύτερο μέρος της πόλης παραμένει κλειστό και ερημωμένο με τον κατοχικό στρατό να μην επιτρέπει την επιστροφή των νόμιμων κατοίκων του, παρά τα σχετικά ψηφίσματα και τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών.
Τον χαρακτηρισμό "πόλη-φάντασμα" έδωσε ο Σουηδός δημοσιογράφος Jan-Olof Bengston, ο οποίος επισκέφθηκε το λιμάνι της Αμμοχώστου, αγναντεύοντας τη σφραγισμένη πόλη έγραψε: "Ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος γέμισε ρωγμές και στα πεζοδρόμια βλάστησαν θάμνοι. Σήμερα – Σεπτέμβριος 1977 –, τα τραπεζάκια όπου σερβίρεται το πρόγευμα είναι εκεί, η μπουγάδα απλωμένη στα σχοινιά και οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες αναμμένοι. Το Βαρώσι είναι μια πόλη-φάντασμα".
Από τότε, το αίτημα για την επιστροφή στους νόμιμους κατοίκους της σφραγισμένης περιοχής παραμένει ένα από τα κεντρικά ζητήματα της Κύπρου. Ένα θέμα που συνεχίζουν προκλητικά να αγνοούν οι Τούρκοι.