Το 1981 ο Μίκης Θεοδωράκης έδωσε μια ιστορική συναυλία μπροστά στον καθεδρικό ναό της Αβάνας, στην Κούβα.
Ο Φιντέλ Κάστρο εμφανίστηκε απογραμμάτιστα στην τελευταία συναυλία, όπου συνεχάρη και ασπάστηκε τον Μίκη Θεοδωράκη με τον οποίο τους συνέδεε μια σχέση φιλίας.
"Πιστεύω ότι η μουσική είναι ακόμα πιο δύσκολη από την πολιτική. Η απόδειξη είναι ότι υπάρχουν περισσότεροι πολιτικοί στον κόσμο και λιγότεροι μουσικοί. Υπάρχουν, όμως, ακόμα λιγότεροι
επαναστάτες καλλιτέχνες, αν και οι καλλιτέχνες γενικά εύχονται την επανάσταση. Υπάρχουν πολλοί πολιτικοί που δεν είναι επαναστάτες. Έτσι, το ποσοστό των επαναστατών καλλιτεχνών είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό των πολιτικών", είχε δηλώσει μπροστά στις κάμερες ο ηγέτης της Κουβανικής επανάστασης.
Η συναυλία είχε περιπετειώδη εξέλιξη, όπως την είχε περιγράφει ο Μίκης: "Ο Μίκης συνωμότησε με τον δήμαρχο της Αβάνας και τον υπεύθυνο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας να επιτρέψουν να παίξουν οι καμπάνες του καθεδρικού ναού, στο κατάλληλο σημείο του ‘‘Canto General’’, καθώς η συναυλία δινόταν στην ιστορική πλατεία μπροστά στον ναό.
Οταν άρχισαν να χτυπούν αναστάσιμα οι καμπάνες, ο Κάστρο πετάχτηκε όρθιος με το περίστροφο στο χέρι, οι φρουροί πήραν θέσεις, συναγερμός στην πλατεία, όλος ο κόσμος ανάστατος. Νόμιζαν ότι είχε ξεσπάσει αντεπαναστατικό πραξικόπημα, αφού οι καμπάνες είχαν μείνει σιωπηλές επί τρεις δεκαετίες. Ο Μίκης με γέλια από την εξέδρα τούς καθησυχάζει, φοβάται μην πυροβολήσουν τους ανθρώπους στο γιγάντιο καμπαναριό και σπεύδει να αγκαλιάσει τον Κάστρο.
Το πρώτο ταξίδι στην Κουβα το 1962 και ο διάλογος με τον Τσε
Ο Μίκης πήγε το ’62 στην Κούβα όπου συμμετείχε στην παρθενική εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού της Ελεύθερης Κούβας και ένα βράδυ στην ταράτσα του ‘‘Havana Libre’’ (πρώην Hilton) τον σύστησαν στον Φιντέλ και στον Τσε, ως Eλληνα σύντροφο. ‘‘Eλληνας; Ομηρος, Σοφοκλής, Αριστοτέλης;’’είπε ο Τσε και ο Φιντέλ γίνεται εγκάρδιος. Εκείνη τη στιγμή η ορχήστρα έπαιξε εντελώς τυχαία το σουξέ της εποχής ‘‘Honeymoon song’’. ‘‘Αυτό το τραγούδι είναι δικό μου. Είμαι ο Μίκης Θεοδωράκης’’.
‘‘Α, το ξέρω, μ’ αρέσει’’, λέει ο Φιντέλ. ‘‘Πόσο θα μείνεις;’’ ρωτά ο Τσε. ‘‘Φεύγω αύριο, βγήκα πρόσφατα από το σανατόριο και το υγρό κλίμα της Αβάνας μού πέφτει βαρύ’’. ‘‘Ελα αύριο μαζί μου στο βουνό. Θα σου κάνει καλό’’, του προτείνει επιτακτικά ο Αργεντίνος. ‘‘Ξέρεις, και εγώ έχω άσθμα’’.
Ετσι ο Μίκης με τον Τσε στο τιμόνι του τζιπ θα επιθεωρήσει τα αντιαεροπορικά φυλάκια της Σιέρα Μαέστρα. Δεκαπέντε χρόνια μετά, ο Κάστρο θα πει στον Χαρίλαο Φλωράκη: ‘‘Ξέρεις, σύντροφε, ότι
ο Μίκης έκανε ολοήμερο ‘μάθημα’ στον Τσε από τα παθήματα του ελληνικού αντάρτικου; Ο Αργεντίνος είχε εντυπωσιαστεί, αλλά αν του βγήκε σε καλό, στο Κονγκό και στη Βολιβία, ή όχι το μάθημα, είναι μια άλλη ιστορία".
Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει μελοποιήσει ποιήμα του Τάσου Λειβαδίτη που αναφέρεται στον Τσε Γκεβάρα. Είναι "Ο Άγιος Τσε" από το έργο "Λειτουργία Νο.2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο. Το τραγούδι επανακυκλοφόρησε το 1976 υπό τον τίτλο "Στο κατώφλι των καιρών" στο δίσκο "Τα λυρικά".