Ο αγώνας είναι η αφορμή. Κι ο στόχος; Μέσα από τον αθλητισμό, να «ζευγαρώσει» η ιστορία και η παράδοση του τόπου με τους σύγχρονους επισκέπτες της, άγνωστης ακόμα στους πολλούς, Τήνου.
Έτσι, αυτή την Κυριακή 14 Σεπτεμβρίου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πύργου Πανόρμου Τήνου διοργανώνει τον 1ο αγώνα ορεινού τρεξίματος με την επωνυμία «Έξωμερια TrailRace», ένα πολύ μεγάλο αθλητικό γεγονός για το νησί της Τήνου.
Ο νεοσύστατος Σύλλογος – με έμβλημα έναν μαντρακά, ένα καλέμι και μια άγκυρα που συμβολίζουν την καλλιτεχνική και ναυτική παράδοση της περιοχής - μέσα σε λίγους μήνες καθάρισε και αποκατέστησε ένα δίκτυο αγροτικών οδών μήκους 20 χλμ., που θα αξιοποιηθούν και στον αγώνα του ορεινού τρεξίματος, ενώ τα έσοδα που θα προκύψουν από την συμμετοχή των αθλητών του αγώνα, θα διατεθούν ως ενίσχυση στο Σύλλογο για την συνέχιση των κοινωφελών δράσεων και έργων στους οικισμούς της περιοχής.
Ο αγώνας
Η Εξωμεριά
Οι νικητές θα πάρουν 14 έπαθλα από 14 καλλιτέχνες μαρμαρογλύπτες
Όσοι συμμετέχουν στον αγώνα, θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν νέα τοπία, εικόνες, αλλά και να αντιμετωπίσουν καινούριες προκλήσεις. Ο αγώνας θα λάβει χώρα στο χωριό του Πύργου (εκκίνηση και τερματισμός), το οποίο και είναι το μεγαλύτερο σε έκταση του νησιού. Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι περίπου 20.5χλμ με μέγιστη υψομετρική διαφορά τα 250 μέτρα. Ο κάθε αθλητής μπορεί να διαλέξει και να τρέξει την διαδρομή των 20.5χλμ ή να συμμετάσχει με έναν φίλο/φίλη του και να τρέξουν την διαδρομή σε μορφή σκυταλοδρομίας. Ο πρώτος αθλητής τρέχει τα 9.5χλμ της διαδρομής, ενώ ο δεύτερος τα υπόλοιπα 11χλμ. Οι νικητές θα πάρουν 14 έπαθλα από 14 καλλιτέχνες μαρμαρογλύπτες.
Η Εξωμεριά βρίσκεται στο Β.Α άκρο της Τήνου, απέχει 20 χλμ περίπου από την Χώρα της Τήνου και αποτελείται από 8 οικισμούς: την Καρδιανή, τα Υστέρνια, τα Πλατιά, τον Βεναρδάδο, τον Πύργο, τον Πάνορμο, τον Μαρλά και τον Μαμάδο.
Η ΕξωΜεριά έχει παράδοση στην γλυπτική και την επεξεργασία μαρμάρου και είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μεγάλων Ελλήνων γλυπτών (Χαλεπάς, Φιλιππότης, Φυτάλης, Λαμέρας) και μεγάλων ζωγράφων (Λύτρας και Γαϊτης). Ιδιαίτερα σημαντική είναι η μοναδική στην Ελλάδα Προπαρασκευαστική Σχολή Μαρμαρογλυπτικής που λειτουργεί στον οικισμό του Πύργου και τον καθιστά κέντρο διεθνούς εμβέλειας στον τομέα αυτό. Γι αυτό και όλοι οι οικισμοί ξεχωρίζουν ως μαρμαρόκτιστοι: στις κατοικίες, στα ξωκλήσια, στα σοκάκια και στις κρήνες.
Οι αναβαθμίδες στα χωράφια, οι Μύλοι, τα αλώνια, τα μονοπάτια και οι αγροικίες μαγεύουν τον επισκέπτη και σίγουρα θα συνεπάρουν κάθε δρομέα που θα κινηθεί στη διαδρομή των 20 χλμ.
Τι θα δείτε στην Έξωμερια
1. Ο Πύργος είναι το μεγαλύτερο χωριό της Τήνου με μόνιμο πληθυσμό περίπου 400 κατοίκους και πατρίδα μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως του Γ. Χαλεπά, του Ν. Λύτρα, του Δ. Φιλιππότη. Ο Πύργος πήρε την ονομασία του από έναν πύργο που χτίστηκε πριν τον 16ο αιώνα για την οχύρωση της περιοχής. Το χωριό γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη κατά τον 18ο και 19ο αιώνα που οφείλονταν κυρίως σε δύο τομείς, στη ναυτιλία και στη μαρμαροτεχνία.
Για την συνέχιση και διατήρηση της καλλιτεχνικής ιστορίας του τόπου, λειτουργεί από το 1955 το προπαρασκευαστικό Σχολείο Καλών Τεχνών Πανόρμου – Τήνου.Τα κυριότερα αξιοθέατα του χωριού είναι οι δύο μεγάλες εκκλησίες, Αγ. Νικόλαος και Αγ. Δημήτριος, το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, το νεκροταφείο στο οποίο υπάρχουν μαρμάρινα έργα και λιθόγλυπτα των τοπικών καλλιτεχνών, το μουσείο Τηνίων καλλιτεχνών που βρίσκεται στη είσοδο του χωριού και δίπλα του το σπίτι του Γ. Χαλεπά, που λειτουργεί και αυτό ως μουσείο.
2. Η κεντρική πλατεία του Πύργου ονομάζεται Πλάτανος και αυτό γιατί δεσπόζει σε αυτήν ένα υπεραιωνόβιο πλατάνι, που καλύπτει με τη σκιά του ολόκληρο τον χώρο. Η μαρμάρινη κρήνη ή αλλιώς «επτάκρουνος κρήνη», είναι το μνημείο που μπορεί κανείς να δει κατά τον ερχομό του στην πλατεία. Συνενώνει τρεις περιόδους εργασιών και δύο τεχνοτροπικές κατευθύνσεις, το μπαρόκ και το νεοκλασικό.
3. Υπήρχαν περίπου 21 ανεμόμυλοι στην περιφέρεια του Πύργου, ανάμεσα στον Πάνορμο και τον Πύργο, σκαρφαλωμένοι σε ανεμοδαρμένους λόφους. Η ανάγκη για ανεμόμυλους έγινε επιτακτική όταν οι Τηνιακοί, αφού επέκτειναν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις τους μέχρι τις κορυφές των λόφων, διαμορφώνοντας το έδαφος σε αναβαθμίδες, έσπειραν σιτηρά. Χτίστηκαν σε μέρη όπου οι άνεμοι ήταν ευνοϊκοί για την κίνησή τους.
Σήμερα στέκονται, μισογκρεμισμένοι, μόνο έξι και θυμίζουν ότι τα παλαιότερα χρόνια άκμασε το εμπόριο στην περιοχή της Εξωμεριάς. Η πρόσβαση στους Μύλους γίνεται από το μονοπάτι που ξεκινάει από τον Πύργο.
Είναι το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και αποτελεί μοναδικό παράδειγμα παρουσίασης της τεχνικής εξόρυξης του μαρμάρου
Το μουσείο Mαρμαροτεχνίας που βρίσκεται στον Πύργο, εγκαινιάστηκε το 2008 και έχει καθιερωθεί ως πόλος έλξης για τους τουρίστες του νησιού. Είναι το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και αποτελεί μοναδικό παράδειγμα παρουσίασης της τεχνικής εξόρυξης του μαρμάρου. Η μόνιμη έκθεσή του περιγράφει αναλυτικά και ζωντανά το πλέγμα εργαλειακού εξοπλισμού και τεχνικών μαρμαροτεχνίας. Στεγάζεται σε σύγχρονες, πλήρως εξοπλισμένες εγκαταστάσεις, προσβάσιμες και από άτομα με αναπηρία.
4. Το χωριό Πλατιά βρίσκεται μόλις 1,5 χιλιόμετρο από τον Πύργο. Είναι κτισμένο σε μια λαγκαδιά, αθέατη από την θάλασσα. Έχει τη νησιωτική αρχιτεκτονική, με τις καμάρες, τα καλντερίμια και τους πλακόστρωτους δρόμους. Αξιοθέατα του χωριού, η ενοριακή εκκλησία του, τα Εισόδια της Θεοτόκου, που χτίστηκε το 1833 και το μάρμαρο είναι κύριο χαρακτηριστικό, αλλά και το νεκροταφείο των Πλατιών, που η μαρμάρινη τέχνη δεν λείπει ούτε από εκεί.
5. H περιοχή Καραμπούσα (Αγ. Παρασκευή): Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού και ανήκει στην περιφέρεια του χωριού Πλατιά. Στην Καραμπούσα συναντάμε σκόρπιες αγροτικές κατοικίες, με τις περισσότερες να είναι πια χαλάσματα. Στην περιοχή υπάρχουν δύο πηγές νερού, ενώ μπορούμε να διακρίνουμε και ένα παλαιό λατομείο εξόρυξης μαυρόπλακας, αλλά και ένα εργοστάσιο κοπής μαρμάρου στον όρμο Φάμπρικα, που βρίσκεται κάτω απ την Καραμπούσα.
6. Σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τον όρμο Πανόρμου βρίσκεται η αμμώδης παραλία Ρόχαρι, η μεγαλύτερη της Εξωμεριάς.
7. Το χωριό Πάνορμος είναι το επίνειο του Πύργου και βρίσκεται μόλις τρία χιλιόμετρα μακριά από αυτόν. Παραλιακός όρμος, ο οποίος έχει εξελιχθεί στον μεγαλύτερο παραθεριστικό οικισμό της περιοχής.
Υπάρχει ένας παλιός, πέτρινος φάρος, ο οποίος χτίστηκε το 1886 και λειτουργούσε έως το 1945, όταν «αποστρατεύθηκαν» οι τελευταίοι φαροφύλακες
Παλαιότερα ο Πάνορμος λειτουργούσε ως λιμάνι, με τα πλοία που κατέφθαναν να φέρνουν εμπορεύματα που βοηθούσαν στην συντήρηση, αλλά και στον ανεφοδιασμό των γύρω περιοχών. Χαρακτηριστικό εμπόρευμα ήταν το σιτάρι, το οποίο έφερναν στον Πάνορμο για να το αλέσουν στους ανεμόμυλους της Εξωμεριάς.
8. Η ξέρα στον όρμο Πανόρμου δημιουργήθηκε λόγω της αυξημένης εμπορικής κίνησης του περασμένου αιώνα που σημειώθηκε στην Εξωμεριά, κυρίως στα χρόνια γύρω από το 1850. Εξαιτίας της κίνησης που υπήρχε στο λιμάνι εκείνη την εποχή, ήταν απαραίτητη η ανέγερση «μαρμάρινης στήλης», στον ήδη υπάρχοντα ύφαλο, για την ασφαλή μετακίνηση των πλεούμενων.
Το νησάκι που βρίσκεται απέναντι από τον Πάνορμο, ονομάζεται Πλανήτης. Στην κορυφή του υπάρχει ένας παλιός, πέτρινος φάρος, ο οποίος χτίστηκε το 1886 και λειτουργούσε έως το 1945, όταν «αποστρατεύθηκαν» οι τελευταίοι φαροφύλακες. Εκείνα τα χρόνια το εμπόριο άνθιζε στην Εξωμεριά και τα πλοία πηγαινοέρχονταν το ένα μετά το άλλο. Λόγω λοιπόν του «συνωστισμού» που υπήρχε μέσα στο λιμάνι, ήταν αναγκαία η ανέγερση φάρου και η τέλεια θέση για αυτόν, ήταν η κορυφή της βραχονησίδας, Πλανήτης.
9.Η περιοχή Σκαμνίδια πήρε την ονομασία της από τις πολλές μουριές που υπήρχαν στη περιοχή, βρίσκεται σε υψόμετρο 160μ. περίπου και αποτελείται από εγκαταλελειμμένες πλέον αγροτικές κατοικίες, κτισμένες μακριά η μια από την άλλη, διατεταγμένες πάνω στο βασικό μονοπάτι. Σημείο αναφοράς της περιοχής είναι η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, που γιορτάζει στις 29 Αυγούστου και γίνεται μεγάλο πανηγύρι.
10. Ο Κάτω Μαρλάς είναι ένα πλέον εγκαταλελειμμένο χωριό δίπλα από τον γραφικό οικισμό του Μαρλά. Οι μισογκρεμισμένες συστάδες σπιτιών είναι αυτές που δεσπόζουν σε αυτόν τον τόπο. Οι ασχολίες των κατοίκων του Κάτω Μαρλά, όπως και των γύρω χωριών, ήταν κυρίως μαρμαράδες, ναυτικοί και κτηνοτρόφοι.
Φωτογραφίες: Πολιτιστικός Σύλλογος Πύργου - Πανόρμου