Ηταν η Ομάδα που στην ιστορία της ελληνικής τέχνης ταυτίστηκε με τη γέννηση του μοντερνισμού. Η Ομάδα τέχνη συστήθηκε με πρωτοβουλία του Νικόλαου Λύτρα (1883-1927), γιου του γενάρχη της Σχολής του Μονάχου Νικηφόρου Λύτρα, που έφερε καινούριο πνεύμα στην κουρασμένη από την πολύχρονη κυριαρχία της Σχολής του Μονάχου καλλιτεχνική ζωή της πρωτεύουσας.
Η ιστορική σύμπτωση της πρωθυπουργίας Βενιζέλου
Η Ομάδα τέχνη είχε την τύχη να συμπέσει χρονικά κι ιστορικά με στιγμές της πρωθυπουργίας του Ελευθέριου Βενιζέλου, ενός ευφυούς και καλλιεργημένου πολιτικού που αγκάλιασε την πρωτοβουλία των νέων καλλιτεχνών από την πρώτη στιγμή. Ενδεικτική της στάσης του, η απόφασή του να συνδέσει μια μεγάλη ιστορική στιγμή, όπως ήταν το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το Συνέδριο της Ειρήνης, με ένα καλλιτεχνικό γεγονός, την έκθεση της Ομάδας στο Παρίσι, στη Galerie de la Boétie. Με την έκθεση αυτή φαίνεται να τίθεται σε εφαρμογή ένας νόμος της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων (1598/1919), που προέβλεπε την οργάνωση εκθέσεων στο εξωτερικό για την προβολή της χώρας.
Ενα Ημερολόγιο - πρόγευση έκθεσης για μια Ομάδα με πλούτο και φρεσκάδα
Το επετειακό ημερολόγιο της Εθνικής Πινακοθήκης για το 2017, που είναι αφιερωμένο στην ιστορική «Ομάδα τέχνη» και στους καλλιτέχνες της, μας χαρίζει μια πρόγευση από τον πλούτο και την φρεσκάδα των έργων τους και αποτελεί προπομπό της σχετικής επετειακής έκθεσης που ετοιμάζει η Εθνική Πινακοθήκη, με διάρκεια από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 2017.
Τρεις κορυφαίες εκδηλώσεις
Η έκθεση αποσκοπεί να ανασυστήσει τις τρεις κορυφαίες εκδηλώσεις της Ομάδας: Την πρώτη έκθεση,που εγκαινιάστηκε από τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Βασιλέα Αλέξανδρο τον Δεκέμβριο του 1917, μια δεύτερη,που έγινε στις αρχές του 1919 και την εξαιρετικά σημαίνουσα, όχι μόνο από καλλιτεχνική αλλά και από πολιτική άποψη, τελευταία έκθεση της «Ομάδας τέχνη», που οργανώθηκε στο Παρίσι, στηGaleriedelaBoétie. Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1919 από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος βρισκόταν στη γαλλική πρωτεύουσα για το Συνέδριο της Ειρήνης.
Η εκατονταετηρίδα
Συμπληρώνονται εφέτος 100 χρόνια από τη δημιουργία της περιώνυμης «‘Ομάδας τέχνη» η οποία διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στα λίγα χρόνια που έδρασε; Ποια είναι η σχέση της με την πολιτική του Βενιζέλου, που αγκάλιασε την πρωτοβουλία των νέων καλλιτεχνών από την πρώτη στιγμή; Είχε αντίκτυπο και συνέχεια η δράση τους ακόμη και μετά τη διάλυση του σχήματος; Η επέτειος της εκατονταετηρίδας μας προσφέρει την αφορμή για μια καινούρια θεώρηση, που θα ξεκινά από τα ίδια τα έργα.
Ο Λύτρας, ο Μαλέας, ο Παρθένης, ο Βυζάντιος
Ο Νικόλαος Λύτρας ήταν τότε τριάντα τεσσάρων χρονών και είχε ήδη καθιερωθεί ως μοντέρνος ζωγράφος με τολμηρές καινοτομίες στο έργο του. Οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες της Ομάδας ήταν συνομήλικοι και φίλοι του Λύτρα. Είχαν γεννηθεί γύρω και μέσα στη δεκαετία του 1880, εκτός από τον πρεσβύτερο Οδυσσέα Φωκά (1857-1946) και τον νεότερο Περικλή Βυζάντιο (1893-1974). Ανάμεσά τους θα συναντήσουμε λαμπρά ονόματα όπως ο Αλεξανδρινός Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967) ή ο Κωνσταντινοπολίτης Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928), άξιους ζωγράφους με έργο λιγότερο προβεβλημένο, όπως ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης (1881-1955), ο Κερκυραίος Λυκούργος Κογεβίνας (1887-1940), ο Νικόλαος Οθωναίος (1877-1950), ο Όθων Περβολαράκης (1887-1974). Στα πιο αφανή μέλη της Ομάδας ανήκαν οι Σταύρος Καντζίκης (1885-1958) και Δημήτριος Στεφανόπουλος (1881-1932). Δυο γλύπτες συμπλήρωναν την Ομάδα: ο επιφανής Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974 και ο λιγότερο γνωστός Γρηγόριος Ζευγώλης (1886-1950).
Η έκθεση στο Παρίσι
«Η έκθεση έργων Ελλήνων καλλιτεχνών», επιβλητική σε μέγεθος, περιελάμβανε 200 έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής. Από την αρχική ομάδα απουσίαζαν οι ζωγράφοι Βυζάντιος, Οθωναίος, Περβολαράκης και Τριανταφυλλίδης, ενώ είχαν προστεθεί τέσσερα νέα μέλη, οι Δημήτρης Γαλάνης, Μάρκος Ζαβιτσιάνος, Σταύρος Παπαπαναγιώτου και Παύλος Ροδοκανάκης.
Η σύνδεση του Συνεδρίου Ειρήνης με την προώθηση της ελληνικής δημιουργίας στο εξωτερικό
Η αξία της έκθεσης του Παρισιού έγκειται στην απόφαση του Ελευθέριου Βενιζέλου, να συνδέσει μια μεγάλη ιστορική στιγμή, όπως ήταν το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το Συνέδριο της Ειρήνης, με ένα καλλιτεχνικό γεγονός που αποσκοπούσε να προβάλει τις πνευματικές δυνάμεις της σύγχρονης Ελλάδας και την τέχνη ως άνθος της Ειρήνης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ζωρζ Κλεμανσώ,πρωταγωνιστής στο Συνέδριο της Ειρήνης, φίλος και ίσως πρότυπο του Βενιζέλου στην προάσπιση των πρωτοποριακών τάσεων στην τέχνη, έπειθε τον ίδιο καιρό και για τον ίδιο σκοπό τον φίλο του Κλωντ Μονέ να προσφέρει στο γαλλικό κράτος τις υπέροχες «Νυμφαίες» του, που κοσμούν σήμερα το Μουσείο της Orangerieστο Παρίσι.