Ο τομέας των οικιστικών ακινήτων και των οργανωμένων χώρων αποθήκευσης και διανομής (logistics) θα αποτελέσουν τους πλέον ελκυστικούς τομείς της ελληνικής κτηματαγοράς την επόμενη χρονιά, σύμφωνα με τον επικεφαλής της Η Savills Hellas, συνεργάτιδα της διεθνούς βεληνεκούς βρετανικής εταιρείας real estate Savills Plc, Δ. Μανουσάκη.
Σύμφωνα με τον ίδιο σημαντικός αρωγός στην περαιτέρω άνθιση του τομέα των ακινήτων και κατ επέκταση της ελληνικής οικονομίας παίζει το Ταμείο Ανάκαμψης που αποτελεί την ζωτική κινητήρια δύναμη για την κατασκευή πολλών πρωτότυπων έργων, τα οποία έχουν σαφή αναπτυξιακό προσανατολισμό.
Η Savills Hellas, συνεργάτιδα της διεθνούς βεληνεκούς βρετανικής εταιρείας real estate Savills Plc, έχει προχωρήσει σε σημαντικές συνεργασίες στην ελληνική αγορά. Πείτε μας ποιες είναι αυτές και ποιο το αποτύπωμα τους στην αγορά ακινήτων;
"Η εταιρεία μας έχει συνεργαστεί με τους σημαντικότερους δημόσιους οργανισμούς, ιδιωτικές εταιρείες και επενδυτές που δραστηριοποιούνται στην Ελληνική Αγορά ακινήτων. Από πλευράς Δημοσίου και ευρύτερου Δημόσιου τομέα, θα διακρίναμε τις σημαντικές υπηρεσίες που έχουμε προσφέρει στο ΤΑΙΠΕΔ για την αξιοποίηση διαφόρων μεγάλης κλίμακας ακινήτων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, στην ΓΑΙΑΟΣΕ για αριθμό στρατηγικών ακινήτων του Οργανισμού καθώς και για την εκτίμηση της ακίνητης περιουσίας του, στον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) για την αξιοποίηση κτιρίων εντός της λιμενικής ζώνης, στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών "Ελ. Βενιζέλος", τον ΔΗΜΟ ΠΕΙΡΑΙΑ στην μελέτη αξιοποίησης και στον διαγωνισμό για τον ΠΥΡΓΟ ΠΕΙΡΑΙΑ, που βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης κλπ.
Στον ιδιωτικό τομέα θα ξεχωρίζαμε την συνεργασία μας με την LAMDA Development στο εμβληματικό έργο του Ελληνικού, τόσο στο πλαίσιο της αρχικής συμμετοχής στο διαγωνισμό που είχε προκηρύξει το ΤΑΙΠΕΔ για την ιδιωτικοποίηση του πρώην αερολιμένα του Ελληνικού όσο και στη συνέχεια στη σύνταξη στρατηγικού πλάνου αξιοποίησης της έκτασης με διάφορες χρήσεις, αλλά και στην εξεύρεση συν-επενδυτή για την ανέγερση του Πύργου Μικτών Χρήσεων (Mixed Use Tower) στην Εμπορική – Επιχειρηματική Ζώνη της ανάπτυξης. Άλλο σημαντικό έργο ήταν η διαμόρφωση για λογαριασμό της Καπνοβιομηχανίας ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ, πλάνου αξιοποίησης για τα ακίνητα ιδιοκτησίας της στον Πειραιά, τα οποία διατέθηκαν στην εταιρεία Dimand, η οποία προχώρησε σε ευρείας κλίμακας ανάπτυξη μέσω επανάχρησης των παλαιών βιομηχανικών κτιρίων (adaptive re-use), που ουσιαστικά έδρασε ως καταλύτης της αστικής ανάπλασης στην περιοχή αυτή του Πειραιά. Επίσης θα θέλαμε να κάνουμε αναφορά στα σημαντικά και μεγάλης κλίμακας έργα που αφορούν αναπτύξεις resorts / σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων μέσω κοινής ανάπτυξης ξενοδοχείων και παραθεριστικών κατοικιών.
Σε αυτά θα αναφέραμε την ανάπτυξη Navarino Dunes στην Costa Navarino, Elounda Hills στο Λασήθι, Varko Bay στην Αιτωλοακαρνανία, Amanzoe στην Αργολίδα, Cape Tholos στην Κρήτη κλπ. Τέλος, θα πρέπει να γίνει αναφορά στην μελέτη αποτίμησης μηχανολογικών εγκαταστάσεων και υποδομών που πραγματοποιήσαμε για λογαριασμό της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ, στο πλαίσιο χρηματοδότησης ευρέως προγράμματος χρηματοδότησης για την ανάπτυξη του επιχειρηματικού πλάνου των μεταλλείων στην Χαλκιδική, μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF)".
1.Ποια θεωρείτε ότι είναι η συμβολή του κλάδου των ακινήτων στην ελληνική οικονομία και ποια η συνεισφορά του Ταμείου Ανάκαμψης σε αυτό;
Παραδοσιακά ο κλάδος των ακινήτων αποτελεί μαζί με τον τουρισμό τις "λοκομοτίβες" της ελληνικής οικονομίας. Ο τομέας των επενδύσεων σε ακίνητα έχει διαγράψει μια θετική τροχιά κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους με τη συμμετοχή εγχώριων και διεθνών επενδυτών, με το επίπεδο των επενδύσεων να ανέρχεται στα €1,4 δις μέχρι τον Νοέμβριο 2023. Σημαντικό ποσοστό αυτού του κεφαλαίου έχει επενδυθεί σε σύγχρονα γραφεία και αποθήκες, ενώ σοβαρό μερίδιο έχει και η αγορά κατοικιών.
Προφανώς η κατασκευή νέων εμπορικών και οικιστικών κτιρίων τροφοδοτεί με ουσιαστικό τρόπο την εφοδιαστική αλυσίδα, με αποτέλεσμα τόσο την επέκταση του κύκλου εργασιών της εγχώριας βιομηχανίας όσο και την σοβαρή βελτίωση της τεχνογνωσίας μας στον τρόπο και τις μεθόδους κατασκευής. Ήδη τα υψηλά κτίρια που κατασκευάζονται στο Ελληνικό δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο τόσο για τον σχεδιασμό όσο και για τον τρόπο διοίκησης και υλοποίησης σύνθετων κτιριακών έργων αυτού του είδους. Ακόμη η εισαγωγή κριτηρίων ESG στον σχεδιασμό και κατασκευή νέων κτιρίων, επιφέρει θετικές μεταβολές που βρίσκονται στην αιχμή των τεχνολογικών εφαρμογών για κτίρια βελτιώνοντας ταυτόχρονα τόσο την ποιότητα ζωής και την αποδοτικότητα κατοίκων και εργαζομένων, όσο και συνεισφέροντας ολοένα και περισσότερο στο θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα της χώρας.
Το Ταμείο Ανάκαμψης θα λέγαμε πως αποτελεί την ζωτική κινητήρια δύναμη για την κατασκευή πολλών πρωτότυπων έργων, ειδικά στον τομέα του τουρισμού και των εγκαταστάσεων διαμετακομιστικών κέντρων, τα οποία έχουν σαφή αναπτυξιακό προσανατολισμό συμβάλλοντας τόσο μέσω δημιουργίας θετικών οικονομικών ροών όσο και θέσεων εργασίας τις τοπικές οικονομίες.
2.Υπάρχει πεδίο επενδυτικής δραστηριότητας κυρίως για ξένες επενδύσεις στη χώρα μας;
Θα λέγαμε πως ήδη από την στιγμή που η ελληνική οικονομία σταθεροποιήθηκε το 2018 και με μεγαλύτερη ένταση από το 2019 υπάρχει εξαιρετικό κλίμα για την έλευση ξένων επενδύσεων στην χώρα μας. Ο εκσυγχρονισμός και επέκταση του θεσμικού πλαισίου σε διάφορα επίπεδα έχουν προσφέρει την αναγκαία ώθηση για την επιλογή της χώρας μας ως επενδυτικού προορισμού για μια πλειάδα επενδύσεων.
Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τόσο τις επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού οι οποίες συνεχίζονται με μεγαλύτερη ένταση την τελευταία 3ετία, όσο και τις τοποθετήσεις πολλών ξένων funds στους τομείς των logistics, ακόμη και των οικιστικών ακινήτων. Απόδειξη του θετικού επενδυτικού κλίματος που επικρατεί είναι και η επιτυχημένη εισαγωγή στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) των Ανώνυμων Εταιρειών Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ) όπως η Premia Properties, η Trade Estates καθώς και η επερχόμενη εισαγωγή της εταιρείας Orilina που στο μετοχικό τους κεφάλαιο έχουν σοβαρές συμμετοχές διεθνών επενδυτών.
Σε όλες τις προαναφερθείσες εισαγωγές η εταιρεία μας είχε ενεργή συμμετοχή, καθώς αποτελεί τον εκτιμητή των ακινήτων που διαθέτουν στα χαρτοφυλάκιά τους. Στο ίδιο θετικό κλίμα κινήθηκε και η εισαγωγή στο ΧΑΑ της κατασκευαστικής εταιρείας Dimand, όσο και η άντληση κεφαλαίων μέσω του ΧΑΑ της ήδη εισηγμένης Prodea ΑΕΕΑΠ που διαθέτει σημαντικό μετοχολόγιο από διεθνείς επενδυτές. Στο θετικό επενδυτικό κλίμα θα πρέπει να αναφερθεί η συνεισφορά της μεταβολής του πολεοδομικού πλαισίου για τη δημιουργία data centers (κέντρων δεδομένων) στην χώρα μας, με γνωστότερη την εμβληματική επένδυση της Microsoft στην Ελλάδα, αλλά και την είσοδο στην ελληνική αγορά του εξειδικευμένου επενδυτή Digital Realty μέσω εξαγοράς της εταιρείας data centers Lamda Hellix.
Επίσης το ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο για το γύρισμα κινηματογραφικών ταινιών στην χώρα μας, αποτέλεσε κίνηση που ώθησε επενδυτές, κυρίως από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, να εξετάζουν ενεργά την τοποθέτησή κεφαλαίων στην χώρα μας, για τη δημιουργία κινηματογραφικών στούντιο.
3.Ποιοι είναι οι τομείς των ακινήτων που θεωρείτε ότι αξίζει να επενδύσει κανείς μέσα στους επόμενους μήνες στην χώρα μας και γιατί;
Έχουμε την άποψη ότι ο τομέας των οικιστικών ακινήτων και των οργανωμένων χώρων αποθήκευσης και διανομής (logistics) θα αποτελέσουν τους πλέον ελκυστικούς τομείς της ελληνικής κτηματαγοράς την επόμενη χρονιά, καθώς φαίνεται πως η ζήτηση για σύγχρονους χώρους σε αυτούς τους δύο τομείς δεν ανακόπτεται από τις παροδικές διακυμάνσεις που παρουσιάζει η διεθνής οικονομία αλλά και το υψηλό επίπεδο των επιτοκίων, ως απόρροια του υψηλού πληθωρισμού.
Ο τομέας του τουρισμού θα συνεχίζει να προσελκύει το ενδιαφέρον μεγάλων επενδυτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό μέσω εξαγορών σημαντικής κλίμακας ξενοδοχειακών μονάδων, καθώς ο τομέας βρίσκεται σε φάση πλήρους αναδιοργάνωσης από το παραδοσιακό οικογενειακό μοντέλο διαχείρισης σε φάση επαγγελματικό management που προσφέρεται από διεθνείς ομίλους που λειτουργούν και διαχειρίζονται ξενοδοχεία σε παγκόσμια κλίμακα.
Η Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι αποτελεί μία από τις ηγέτιδες αγορές στον τουριστικό τομέα, έχει σημαντικό περιθώριο περαιτέρω βελτίωσης καθώς μόλις τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει η συστηματική προσπάθεια επέκτασης της τουριστικής περιόδου με στόχο την 12μηνη λειτουργία σε όσο το δυνατόν περισσότερους προορισμούς μπορούν να το υποστηρίξουν.
Αιχμή του δόρατος σε αυτή την προσπάθεια είναι τα δύο μητροπολιτικά συγκροτήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης που ήδη προσελκύουν με αυξανόμενο ρυθμό το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για τοποθετήσεις και μάλιστα πολύ υψηλών προδιαγραφών ξενοδοχειακών μονάδων. Γενικά και οι άλλοι τομείς της αγοράς ακινήτων (γραφεία, χώροι λιανικής) παρουσιάζουν σοβαρό ενδιαφέρον λόγω της αυξημένης ζήτησης που υπάρχει, ως αποτέλεσμα της υπερ-δεκαετούς απραξίας στην παραγωγή νέων, σύγχρονων χώρων λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης που επηρέασε την ελληνική οικονομία.