Τον κώδωνα του κινδύνου για την εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό και την εστίαση κρούει η Bank Of America (BofA), τονίζοντας πως οι κλάδοι αυτοί μπορεί να κράτησαν ζωντανή τη χώρα μας σε περιόδους κρίσης, όπως για παράδειγμα η οικονομική κρίση και η επόμενη ημέρα της πανδημίας, αλλά πλέον έχει έρθει η ώρα για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο.
Σε σχετικό ερώτημα που τέθηκε από το The TOC στο πρόσφατο roundtable για την ελληνική και την παγκόσμια οικονομία, η BofA, απάντησε πως η Ελλάδα παραμένει εξαρτημένη σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό και την εστίαση. Ειδικά για τον τουρισμό ανέφερε πως πλέον είναι χαμηλής προστιθέμενης αξίας, ενώ τόνισε πως υπάρχει υψηλή μεταβλητότητα. Τόνισε, δε, πως αναγνωρίζει τη συμβολή του τα τελευταία χρόνια, υπογραμμίζει ότι για να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη απαιτείται στροφή σε πιο σύνθετους και παραγωγικούς τομείς.
Οι κλάδοι που ξεχωρίζει είναι η ναυτιλία και οι θαλάσσιες υπηρεσίες, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι καθαρές τεχνολογίες, η ψηφιακή οικονομία, καθώς και τα logistics. Αυτό που αναμένει από τη χώρα μας, επομένως, είναι η αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο πως πρωταγωνιστής στο νέο ελληνικό παραγωγικό μοντέλο θα είναι η γεωπολιτική.
Οι τομείς αυτοί, σύμφωνα πάντα με την τοποθέτηση των ειδικών της BofA, θα προσφέρουν υψηλότερη προστιθέμενη αξία, καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στον χρόνο. Το τελευταίο είναι το ζητούμενο που κάνει τους κλάδους αυτούς να ξεχωρίζουν έναντι του τουρισμού και της εστίασης, οι οποίοι επηρεάζονται σημαντικά από τις απότομες αλλαγές.
Πώς φτάσαμε εδώ - Ελλάδα οικονομία του καφέ και του τουρισμού
Όπως έχει ήδη γράψει το The TOC μελέτη του London School of Economics για την ελληνική οικονομία και την επάνοδο από την κρίση επισημαίνει πως από το 2010 και έπειτα η χώρα μας βρέθηκε αντιμέτωπη με βαθιά ύφεση, εκτίναξη της ανεργίας και κατάρρευση της ζήτησης.
Τότε ήταν που ο τουρισμός και η εστίαση έδωσαν σημαντικά στηρίγματα λειτουργώντας ως ένα "μαξιλάρι". Αυτό συνέβη καθώς δημιούργησαν θέσεις εργασίας –έστω χαμηλά αμειβόμενες– και έφεραν πολύτιμο συνάλλαγμα στη χώρα.
Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλο μέρος των νέων θέσεων εργασίας της τελευταίας δεκαπενταετίας προήλθε από ξενοδοχεία, καφέ, εστιατόρια και συναφείς δραστηριότητες. Παράλληλα, ο τουρισμός συνέβαλε καθοριστικά στη βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, περιορίζοντας ένα χρόνιο διαρθρωτικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας.
Όμως, η τάση αυτή συνεχίζεται ακόμα και σήμερα με αποτέλεσμα η Ελλάδα να έχει καταστεί μία "οικονομία του καφέ και τουρισμού"
Το παραπάνω γεγονός, έχει ένα σημαντικό κόστος για την Ελλάδα του σήμερα και αυτό δεν είναι άλλο από την εξάρτηση από κλάδους χαμηλής παραγωγικότητας, έντονης εποχικότητας και περιορισμένων δυνατοτήτων μισθολογικής εξέλιξης. Εν ολίγοις, μπορεί να αυξήθηκε η απασχόληση, αλλά συνολικά η παραγωγικότητα της οικονομίας παραμένει στάσιμη και στο μέλλον θα υποχωρήσει.
Επομένως, αυτό που πέτυχε η Ελλάδα είναι να βγει από την κρίση δουλεύοντας περισσότερο αλλά όχι πιο έξυπνα ή παραγωγικά, καθώς δεν παράγει αρκετή αξία. Με αυτό τον τρόπο εξηγείται το γιατί τα εισοδήματα παραμένουν πιεσμένα παρά τις αυξήσεις του βασικού μισθού, αφού η χώρα στηρίζεται σε εύθραυστα θεμέλια που αδυνατούν να απορροφήσουν ισχυρού εξωτερικούς κραδασμούς, όπως η πανδημία, οι πόλεμοι, αλλά και γενικότερες γεωπολιτικές κρίσεις, που δημιουργούν πληθωριστικές τάσεις προς τα πάνω.
Ταυτόχρονα, η υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό εντείνει προβλήματα όπως ο υπερτουρισμός, η περιβαλλοντική πίεση και η αύξηση του κόστους στέγασης, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα και τους δημοφιλείς προορισμούς.