Ακριβώς στα τρίτα του "γενέθλια" το πολυσυζητημένο, αλλά πλέον σχεδόν ξεχασμένο, "καλάθι του νοικοκυριού" παύει να υφίσταται.
Το κυβερνητικό μέτρο –κάποτε ανάχωμα στην ακρίβεια- που χαρακτηρίστηκε "απαραίτητο για την αξιοπρεπή διαβίωση των νοικοκυριών", δεν θα πάρει νέα παράταση πέραν της 31ης Οκτωβρίου 2025, καταληκτική ημερομηνία ισχύος του.
Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, το "καλάθι" ολοκλήρωσε την αποστολή του. Η επόμενη φάση, σημειώνει, απαιτεί πιο δυναμικά εργαλεία, με βάση τα πραγματικά δεδομένα της αγοράς. Παρ’ όλα αυτά, τα εποχικά καλάθια –όπως εκείνα των εορτών– δεν αποκλείεται να διατηρηθούν, καθώς λειτουργούν ως σταθεροποιητικός μηχανισμός, ιδίως σε περιόδους έντονης φημολογίας για νέες ανατιμήσεις.
Παράταση στο μπλόκο των προσφορών για τα προϊόντα που ανατιμώνται
Επειδή όμως "κανένα τέλος δεν έρχεται με άδεια χέρια", το υπουργείο Ανάπτυξης διατηρεί σε ισχύ μια σειρά παρεμβάσεων για τον έλεγχο της αγοράς. Στο υπό διαβούλευση νομοσχέδιο για τη σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή, προβλέπεται ότι το τρίμηνο "μπλόκο" στις προσφορές προϊόντων που ανατιμώνται, όπως και η υποχρέωση των σούπερ μάρκετ να ενημερώνουν για ανατιμήσεις, καθώς και για τις τιμές οπωροκηπευτικών, θα ισχύουν έως τις 30 Ιουνίου 2026.
Παράλληλα, προχωρά η νέα πρωτοβουλία μείωσης τιμών σε 2.180 βασικούς κωδικούς προϊόντων, ενώ έως το τέλος του έτους αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή η υποχρέωση αναγραφής της τιμής παραγωγού για νωπά προϊόντα "κατά τρόπο προσήκοντα και ευκρινή".
Από το χωράφι στο ράφι
Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο του ΥΠΑΝ, οι επιχειρήσεις λιανικής θα πρέπει να αποτυπώνουν την πορεία διαμόρφωσης της τελικής τιμής σε φρέσκα προϊόντα – από τον παραγωγό έως το ράφι – ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια και ο υγιής ανταγωνισμός.
Προς το παρόν οι λεπτομέρειες εφαρμογής του μέτρου, όπως ποιες κατηγορίες επιχειρήσεων θα το εφαρμόσουν -από τα σούπερ μάρκετ μέχρι τα μανάβικα και τις λαϊκές αγορές, ποια προϊόντα θα υπαχθούν, πώς θα παρουσιάζεται η πορεία της τιμής από το χωράφι στο ράφι, τι θα ισχύει εάν οι παραγωγοί κάποιου προϊόντος είναι περισσότεροι του ενός, καθώς και οι κυρώσεις για όσους δεν συμμορφωθούν, βρίσκονται υπό διαμόρφωση και θα καθοριστούν με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης. Με βάση πληροφορίες του Capital, η αναγραφή της τιμής παραγωγού σε φρούτα, λαχανικά, ψάρι και κρέας, θα αφορά κυρίως τα βασικά καθημερινά είδη και όχι το σύνολο των φρέσκων και νωπών προϊόντων, προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο υπερκοστολογήσεων, ενώ θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά "απ’ όσους μπορούν", εξαιρώντας ενδεχομένως τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.
Παραμένουν οι ανησυχίες
Τόσο η νέα κυβερνητική παρέμβαση όσο και η παράταση των υπολοίπων μέτρων με στόχο τον περιορισμό της ακρίβειας, δείχνει πως παρά τη μείωση του πληθωρισμού στο 1,9% -το χαμηλότερο επίπεδο από τον Σεπτέμβριο του 2023, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ-, στην κυβέρνηση επικρατεί ανησυχία. Από τη μία, για τη συνεχιζόμενη δυσαρέσκεια των νοικοκυριών, και από την άλλη, η πιθανότητα η τρέχουσα αποκλιμάκωση να είναι προσωρινή και συγκυριακή. Άλλωστε οι συνεχιζόμενες αυξήσεις σε μια σειρά βασικών ειδών, όπως το μοσχαρίσιο κρέας, ο καφές και τα προϊόντα σοκολάτας, δεν φαίνεται να αποκλιμακώνονται σύντομα.
Καλάθι ήταν και πάει…
Το "καλάθι του νοικοκυριού", γεμάτο με προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, όπως συμβαίνει και με την πρωτοβουλία της μείωσης των τιμών που "τρέχει" σήμερα, κατά την πρώτη εβδομάδα της εφαρμογής του, στις αρχές Νοεμβρίου του 2022, έπεισε 4 στους 10 καταναλωτές, οι οποίοι το "τίμησαν".
Μετά το πρώτο τρίμηνο το ποσοστό συμμετοχής είχε εκτιναχθεί στο 64%. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), περίπου το 16% των αγορών ενός μέσου καταναλωτή γινόταν μέσω του "καλαθιού" (περίπου 1 ευρώ ανά 7 ευρώ αγορών).
Στην πορεία, ωστόσο, η απήχηση άρχισε να μειώνεται. Έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στις αρχές του 2024 έδειξε ότι οι καταναλωτές είχαν πλέον διχασμένη άποψη για τη χρησιμότητά του.
Έπειτα από τα δύο χρόνια εφαρμογής του μέτρου και ειδικά εφέτος, το "καλάθι" -αν και ενεργό- ήταν "αδιάφορο στη πράξη", όπως υποστηρίζουν και οι ίδιοι οι λιανέμποροι.
Τα προϊόντα εντός "καλαθιού" που διαχρονικά συγκέντρωσαν τις μεγαλύτερες προτιμήσεις ήταν τα ζυμαρικά, το γάλα, τα κίτρινα τυριά, το ρύζι, ο καφές, τα όσπρια, το γιαούρτι, το χαρτί υγείας, το χαρτί κουζίνας και το αλεύρι για όλες τις χρήσεις.
Για την ιστορία να πούμε ότι κατά την έναρξη της πρωτοβουλίας το "καλάθι του νοικοκυριού” την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2022, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ που συμμετείχαν ήταν οι: ΑΒ Βασιλόπουλος, Bazaar, Γαλαξίας, Discount Markt, ΑΝΕΔΗΚ Κρητικός, Lidl, Μασούτης, Market In, My Market, Σκλαβενίτης, ΣΥΝΚΑ, Χαλκιαδάκης και e-Fresh, εκείνη την εποχή το μεγαλύτερο αμιγώς ηλεκτρονικό σούπερ μάρκετ,
Πλέον στις τελευταίες "μέρες" του, στο "καλάθι" συμμετέχουν όλες οι παραπάνω αλυσίδες εκτός το ηλεκτρονικό σούπερ μάρκετ e-Fresh, ενώ έχουν προστεθεί οι αλυσίδες Κάντζας, Πίτσιας. Στην διάρκεια των τριών ετών για μεγάλο διάστημα συμμετείχαν και οι ψηφιακές πλατφόρμες efood και wolt.
Οι καταναλωτές ζητούν κάτι περισσότερο
Ακόμη και στα πρώτα στάδια εφαρμογής του, η πλειονότητα των καταναλωτών θεωρούσε ότι το μέτρο από μόνο του δεν επαρκούσε για να συγκρατήσει τις τιμές. Οκτώ στους δέκα δήλωναν ότι το "καλάθι" δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ουσιαστικά την ακρίβεια, ενώ σχεδόν εννέα στους δέκα υποστήριζαν πως η μείωση του ΦΠΑ θα ήταν πιο αποτελεσματική λύση - θέση που φαίνεται να παραμένει δημοφιλής και σήμερα.
Πηγή: capital