Σαν σήμερα φεύγει από τη ζωή, πριν 24 χρόνια, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αδιαμφισβήτητα και μακριά απο ωραιοποιήσεις ή δαιμονοποιήσεις αντίστοιχα, μία ξεχωριστή προσωπικότητα που σφράγισε την νεότερη ιστορία του τόπου. Θετικά ή αρνητικά, δεν το κρίνουν οι υπεραπλουστεύσεις και σίγουρα όχι εγώ. Άφησε όμως τη δική του υπογραφή σε αυτό που ονομάζεται "πολιτική πραγματικότητα" της Ελλάδας.
Ας θυμηθούμε μερικά προσωνύμιά του: Ο "ηγέτης". "Ψεύτης". "Σωτήρας". Ο "λαοπλάνος". "Απατεώνας". Και δεκάδες, για να μην πω εκατοντάδες άλλα.
Η σχέση των Ελλήνων με τον Ανδρέα Παπανδρέου είναι ακριβώς όπως παιδιού - γονέα. Όπως γιου - πατέρα. Τον λατρεύουμε, τον έχουμε πρότυπο, θέλουμε να του μοιάσουμε και μετά του φορτώνουμε τα μύρια όσα. Μέχρι να πάρει τη θέση του στην ιστορία, αν δεν την έχει πάρει ήδη.
Όμως, τίποτα μα τίποτα, δεν είναι τυχαίο. Κανένας άλλος πολιτικός δεν αναφέρονταν με το μικρό του όνομα. Σε κανέναν άλλον πολιτικό δεν προτιμούσε ο λαός να τον αποκαλεί με το μικρό του όνομα.
Η εξήγηση σε αυτό είναι πως "ήταν ο δικός τους Αντρέας". Γιατί όμως; Τι θα πει ο "δικός τους Αντρέας";
Ο Α. Παπανδρέου ήταν ο μοναδικός πολιτικός που με τη στάση του, με την προσωπικότητά του, με τον δυναμισμό του, έβγαζε στον κόσμο πως πρώτα ζούσε και μετά πολιτευόταν. Πρώτα ήταν άνθρωπος και μετά πολιτικός. Αυτό το "λαοπλάνος" που λέγεται, εν μέρει σωστά, ήταν ακριβώς αυτό. Περνούσε στη λαϊκή συνείδηση ως ένας "διπλανός μας άνθρωπος, ένας δικός μας".
Ήταν όμως και ο άνθρωπος που έβγαλε από τη φοβία τους πολλούς έλληνες. Δεν ήταν η Δεξιά που ηττήθηκε το 1981. Ήταν ότι επιτέλους μίλησε μία ολόκληρη ηττημένη γενιά. Ακούστηκε η φωνή της.
Μετά τη λήξη του εμφυλίου, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '50 υπήρξε εύλογα μεγάλος φόβος για μία ακόμα σύγκρουση. Οπότε και οι εν Ελλάδι κυβερνήσεις ακολούθησαν σκληρή πολιτική έναντι των ηττημένων, αλλά και κατά όσων βάφτιζαν αυτοί ως "αναρχοκομμουνιστές". Η ίδια πολιτική ακολουθήθηκε για δεκαετίες με θλιβερό αποτέλεσμα να εγκαθιδρυθεί στη χώρα ένας φόβος. Μία ανασφάλεια. Και βέβαια ένας βαθύτατος κοινωνικός διχασμός.
Έχω προσωπικό παράδειγμα γι' αυτό. Τις μνήμες της μητέρας μου που θυμάται τον παππού μου να λέει στα παιδιά, "προσοχή μην μάθει κανείς ότι ψηφίζουμε Ένωση Κέντρου". Έχω κι άλλο. Στο ίδιο χωριό, κάπου στην Αιγιάλεια, δεν έδιναν τελάρα στην οικογένεια του παππού μου να βάλει τα προϊόντά της γιατί είχε δώσει λίστα συγκεκριμένος και πολύ γνωστός πολιτικός της κυβερνώσας παράταξης.
Προς τιμήν του πάντως, ο πολιτικός αυτός χρόνια μετά ζήτησε συγγνώμη που αναμίχθηκε τόσο πολύ στην μετεμφυλιακή αναταραχή.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου λοιπόν, έσπασε αυτό το απόστημα. Διέρρηξε την κραταιά, διχαστική αντίληψη.
Στις εκλογές του 1985, στην οδό Σόλωνος αστυνομικοί έκαναν το σήμα της νίκης. "Έσπασε η τρομοκρατία" έλεγαν.
Ο Α. Παπανδρέου πήρε από το χέρι τους ηττημένους, τους χαμένους, τους "απέξω" και τους άνοιξε τον δρόμο για να φτάσουν ψηλά. Γι'΄αυτό και προκάλεσε κύμματα απέχθειας στον συντηρητικό αστικό κόσμο.
Ίσως όμως αυτό να ήταν τελικά το μεγάλο του σφάλμα. Ανοίγοντας αυτή την οδό, παράλληλα, πιθανά, να έδωσε βήμα στον λαϊκισμό, σε μία σειρά "αδηφάγων" και "αχόρταγων" ανθρώπων να γίνουν εξουσία και τελικά να πάρουν τη θέση όσων μέμφονταν.
Η ιστορία θα κρίνει στο τέλος, όπως πάντα.