"Σε μια δυστοπική χώρα του μέλλοντος θα μπορούσε αυτό το βίντεο να αποτελεί και μέρος κάποιας επίσημης διαφημιστικής καμπάνιας του υπουργείου Τουρισμού –κομμάτι διεστραμμένη καμπάνια πιθανόν, αλλά όχι τόσο ενοχλητική ή αξιοπαρατήρητη, εάν τα πάντα τότε είναι πλέον διεστραμμένα. Ωστόσο, στη δύσμοιρη Συρία των αρχών του 21ου αιώνα, δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο απωθητικά βίντεο. Δεν δείχνει ακρωτηριασμένα μικρά παιδιά να ουρλιάζουν από τον πόνο, ούτε πολίτες να προσπαθούν να αναπνεύσουν μετά από μαζική χρήση χημικών όπλων, ούτε πτώματα αμάχων μισοθαμμένα κάτω από βομβαρδισμένα ερείπια πολυκατοικιών. Τι δείχνει άραγε –και γιατί προκαλεί σύγκρυο; Δείχνει έναν ψηλόλιγνο πενηντατριάχρονο κύριο με μουστάκι, γυαλιά ηλίου και casual ντύσιμο που, σε μια άλλη ζωή, ίσως να ήταν κι ένας πετυχημένος φιλήσυχος οφθαλμίατρος. Σε αυτή τη ζωή όμως υποχρεώθηκε να διακόψει την ειδικότητά του στο νοσοκομείο Western Eye του Λονδίνου και να επιστρέψει άρον-άρον στη Δαμασκό, το 1994, όταν ο Μπασίλ, ο μεγάλος του αδελφός, σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα.
Βλέπετε, στην ιδιότυπη μεσανατολική δημοκρατία του, ο Μπασίλ προοριζόταν για να διαδεχτεί τον πατέρα του, τον Χαφέζ, στην προεδρία της χώρας. Ελλείψει Μπασίλ, η διαδοχή πέρασε στον δευτερότοκο επίδοξο οφθαλμίατρο που, θέλοντας και μη, ακολούθησε έκτοτε στρατιωτική εκπαίδευση κι έφθασε ως το βαθμό του ταγματάρχη: τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Πρόεδρο της Συρίας από το 2000. Μακελάρη από το 2011.
”Στο βίντεο ο Μπασάρ οδηγεί ένα αυτοκίνητο με συμβατικές πινακίδες, μιλάει απευθείας στο φακό και έχει κάθε λόγο να καμαρώνει για μια ακόμη στρατιωτική του επιτυχία, καθώς συμπληρώνονται επτά χρόνια από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Μόλις έχει
ανακαταλάβει την ανατολική Γκούτα, στα περίχωρα της Δαμασκού.
"Χρειάστηκαν μερικές μέρες για την απελευθέρωσή της", εξηγεί, "αλλά η ήττα των τρομοκρατών ήταν πραγματική. Η απελευθέρωση της αλ- Νασαμπίγια άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση των υπόλοιπων περιοχών της Γκούτα". Η ανατολική Γκούτα ήταν σημαντικός θύλακας των αντικαθεστωτικών και για την ανακατάληψή της ο Μπασάρ χρειάστηκε τη βοήθεια ρωσικών δυνάμεων, μολονότι επισήμως το Κρεμλίνο ουδέποτε αναγνώρισε την παρουσία και τη δράση δικών του στρατιωτικών σε συριακό έδαφος (και ας πληθαίνουν τα φέρετρα που επιστρέφουν στη Μόσχα). Ο φόρος αίματος για την ανατολική Γκούτα ήταν συγκριτικά μικρός. Χίλιοι νεκροί. Τζάμπα πράμα. Σύμφωνα με το Συριακό Πρακτορείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, από το ξεκίνημα της ανθρωποσφαγής, τον Μάρτιο του 2011, έχουν σκοτωθεί πάνω από τριακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι. Από αυτούς, πάνω από εκατό
χιλιάδες είναι άμαχοι και από τους άμαχους γύρω στις είκοσι χιλιάδες είναι παιδιά. Ασήμαντα νούμερα για να απολέσει ο Μπασάρ, όχι τον ύπνο, αλλά ούτε καν το cool ύφος του".
Αυτά έγραφα στα "Νέα" μεταξύ άλλων, στις 31 Μαρτίου του 2018. Σήμερα, έξι χρόνια και σχεδόν εννέα μήνες αργότερα, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, κάτι μου λέει ότι ο Μπασάρ έχει απολέσει οριστικά το cool ύφος του, την εξουσία του, ίσως και τη ζωή του. Μπορεί
τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές να έχει διαλυθεί η ομίχλη γύρω από τη μοίρα του, αλλά τη στιγμή που γράφονται είναι ακόμη πυκνή. Εικάζουμε ότι διέφυγε από τη Συρία αφού πρώτα (σύμφωνα με ρωσικές πηγές) έδωσε σαφείς οδηγίες στους υφισταμένους του για ομαλή
και αναίμακτη μεταβίβαση της εξουσίας του στους επελαύνοντες αντάρτες και αφού λίγο νωρίτερα (όπως χαιρέκακα δήλωσε ο Ντόναλντ Τραμπ, εν ενεργεία Πρόεδρος το 2018, εν αναμονή Πρόεδρος το 2024) είχε χάσει την πολύχρονη προστασία των Ρώσων. Από εκεί κι έπειτα, δεν γνωρίζουμε μέχρι στιγμής εάν το αεροπλάνο που τον μετέφερε έφθασε στον προορισμό του (κάπου στη Ρωσία ή όπου αλλού), εάν καταρρίφθηκε ή εάν δεν απογειώθηκε καν. Εκείνο που γνωρίζουμε είναι πως ένα αιματοβαμμένο καθεστώς, μια από τις σκληρότερες και τις πιο πολύχρονες δικτατορίες στον κόσμο (εάν συμπεριλάβουμε και τα χρόνια του πατέρα του) κονιορτοποιήθηκε σε λιγότερες από είκοσι τέσσερις ώρες. Ένας ισχυρός τεκτονικός σεισμός δεν θα τα κατάφερνε πιο αναπάντεχα.
"Ωρες χαράς και φόβου", μετέδωσε η ανταποκρίτρια του BBC από τη Δαμασκό. Όσο για τη χαρά, αυτή φαινόταν έκδηλη στα πρόσωπα των διαδηλωτών που γκρέμιζαν τα αγάλματα πατέρα και υιού, πυροβολούσαν στον αέρα, επαναπατρίζονταν από το εξωτερικό, άνοιγαν τις φυλακές, λεηλατούσαν το προεδρικό μέγαρο ή εφορμούσαν στην ιρανική πρεσβεία (τον έτερο μεγάλο προστάτη του Μπασάρ)· όσο για το φόβο, θα έπρεπε να εισχωρήσουμε πίσω από τις κλειστές γρίλιες, εκεί όπου τώρα λουφάζουν οι (πολυάριθμοι) συνεργάτες του καθεστώτος αναζητώντας απεγνωσμένα μέσα και οδό διαφυγής, καθώς επίσης και να τον ψυχανεμιστούμε πίσω από τις αμήχανες πρώτες δηλώσεις των δυτικών κυβερνήσεων: ο Μπασάρ ήταν ένα "γνωστό" κάθαρμα, τι μέλλει γενέσθαι με τα "άγνωστα"; Το new kid in town, ο Άμπου Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, δεν έχει διαγραφεί ακόμη από τις δυτικές λίστες με τους πιο επικίνδυνους τρομοκράτες ανά την υφήλιο (αναμφίβολα θα μεταπηδήσει και στη λίστα με τους πιο αποτελεσματικούς), παρότι ο ίδιος πλειοδοτεί σε καθησυχαστικές μετριοπαθείς δηλώσεις. Εμείς οι παλαιότεροι έχουμε έντονη την αίσθηση του deja vu. Έχουμε ξαναδεί το "εργάκι" στο Ιράν αμέσως μετά την πτώση του Σάχη, στο Ιράκ αμέσως μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεϊν, στη Λιβύη αμέσως μετά την πτώση του Καντάφι: το λουτρό αίματος που διαδέχεται την ευφορία. Η τράπουλα ξαναμοιράζεται, το κοντέρ μηδενίζει κέρδη και ζημίες και κανένας από
τους ισχυρούς παίκτες στην περιοχή, είτε απευθείας είτε δια αντιπροσώπων, δεν ξέρει εάν αύριο θα του ξημερώσει με "γερό χαρτί" στο χέρι. Φτου και από την αρχή.