Η αλήθεια δεν αρκεί

"Για παράδειγμα, για πολλούς από τους υποστηρικτές του Τραμπ, το τσουνάμι ψεμάτων που τεκμηριωμένα ξεστόμισε (σύμφωνα με ορισμένες μετρήσεις, υπολογίζονται σε τουλάχιστον 30.000) –από το μέγεθος του πλήθους κατά την ορκωμοσία του το 2016 μέχρι τους ισχυρισμούς του περί νοθείας στις εκλογές του 2020- δεν έχει σημασία επειδή, για εκείνους, ο Τραμπ εξέφραζε μια αλήθεια διαφορετικού τύπου: μια μυθική αλήθεια περί του Βαθέος Κράτους το οποίο θα καταπολεμούσε, ή μια πολιτική αλήθεια για την άκρα Αριστερά στην οποία θα αντιστεκόταν.

Σε ένα άλλο παράδειγμα, μπορεί οι οπαδοί της "Αλήθειας για την 11η Σεπτεμβρίου” να διακινούν λεπτομέρειες γύρω από το πώς και γιατί καταρρέουν τα φλεγόμενα κτίρια ή για τη θερμοκρασία στην οποία λιώνει ο χάλυβας, ωστόσο εκείνο με το οποίο ασχολείται στην πραγματικότητα το κίνημά τους δεν είναι να δώσουν μια εξήγηση ως προς αυτές τις λεπτομέρειες, ώστε να κατανοήσουν τι πραγματικά συνέβη στις 11/9, αλλά το ότι οι κυβερνήσεις είναι αναξιόπιστες, οι πολιτικοί ψάχνουν για δικαιολογίες ώστε να οδηγούν τις χώρες τους σε πολέμους με σκοπό πολιτικά και οικονομικά οφέλη, και πως στις φιλελεύθερες δημοκρατίες η φωνή των πολιτών ακούγεται πολύ λιγότερο απ’ όσο νομίζουμε. […] Όταν οι πεποιθήσεις έχουν πια σχηματιστεί, ο εγκέφαλος αρχίζει ν’ αναζητά και να βρίσκει στοιχεία που τις επιβεβαιώνουν, ενώ αγνοεί ή απορρίπτει μέσω εκλογικεύσεων εκείνα που δεν τις επιβεβαιώνουν –η ευρύτερη γνωστική διαδικασία ονομάζεται "υποκινούμενη συλλογιστική”-, διεργασία που ενισχύει αυτές τις πεποιθήσεις, δίνοντάς τους τη συναισθηματική ώθηση η οποία απορρέει από τη σκέψη ότι είναι σωστές. Πολλές φορές δεν νιώθουμε απλώς ότι έχουμε δίκιο, αλλά και ότι είμαστε ηθικά ανώτεροι. […] Σχηματίζουμε συνασπισμούς με τους ομοϊδεάτες της ομάδας μας και δαιμονοποιούμε εκείνους που έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις. Έτσι, όταν ακούμε αντίθετες πεποιθήσεις, η φυσική μας παρόρμηση είναι να τις αγνοήσουμε ή να τις καταρρίψουμε ως ανόητες, ανήθικες ή και τα δύο".

Αυτά γράφει μεταξύ πολλών άλλων, εξίσου ή και περισσότερο διαφωτιστικών, ο αμερικανός ιστορικός της επιστήμης Μάικλ Σέρμερ (1954) στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, τις "Συνωμοσίες", με τον αινιγματικό υπότιτλο "Γιατί τόσο λογικοί άνθρωποι πιστεύουν τόσο παράλογα πράγματα", που κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης σε εξαιρετική μετάφραση του Μιχάλη Λαλιώτη. Όπως και σ’ ένα θεματολογικά παρεμφερές βιβλίο του παλαιότερα, το "Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα;" (πάλι από τις ίδιες εκδόσεις το 2006), ο Σέρμερ προσπαθεί να κατανοήσει και όχι να χλευάσει την ακαταμάχητη έλξη που ασκούν διαχρονικά πάνω στους ανθρώπους οι θεωρίες συνωμοσίας, όσο ανορθολογικές ή/και απροσχημάτιστα τερατολογικές και αν είναι. Ο Σέρμερ δεν υποτιμάει τη δίψα των ανθρώπων να "μάθουν την αλήθεια", αλλά καταλαβαίνει επίσης ότι η δίψα για την αλήθεια "δεν αρκεί": πιο πολύ και από την ανάγκη της "αλήθειας", οι άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη της "ασφάλειας", της διανοητικής "γαλήνης", εκείνης που όχι μονάχα δεν θα επιδεινώσει, αλλά και θα ανακουφίσει το υπαρξιακό τους άγχος. Στο βωμό αυτής της ασφάλειας/γαλήνης, εάν δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά ή/και τους υποχρεώσουμε να επιλέξουν –"αλήθεια ή γαλήνη;"- οι άνθρωποι δεν διστάζουν να "θυσιάσουν" την αλήθεια, ακόμη και την εξόφθαλμη ή την αυταπόδεικτη αλήθεια, την αλήθεια που τους αποκαλύπτεται/σερβίρεται με αδιαμφισβήτητα τεκμήρια, πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας: εκλογικεύουν ή ανασκευάζουν όσα ισχυρίζονται προκειμένου να μην απομακρυνθούν ούτε σπιθαμή από τις (οικτρά διαψευσμένες) πεποιθήσεις τους.

Στο βιβλίο του ο Σέρμερ προσφέρει πλήθος παραδειγμάτων για του "λόγου το αληθές", αλλά εδώ θα μνημονεύσω ένα από το πιο ευτράπελα: εν έτει 1954, μια νοικοκυρά από το Σικάγο, η Μάριον Κητς, δήλωσε δημόσια ότι έλαβε "μηνύματα" εξωγήινων από τον πλανήτη Κλάριον που την προειδοποίησαν ότι η "συντέλεια του κόσμου" θα επέλθει με μια μεγάλη πλημμύρα στις 21 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Την παραμονή της 21ης Δεκεμβρίου οπαδοί της Κητς, καθοδηγούμενοι από τα "μηνύματα" που εξακολουθούσε να λαμβάνει εκείνη, συγκεντρώθηκαν σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο όπου θα κατέφθανε ένα διαστημόπλοιο με εξωγήινους "Φύλακες" για να τους διασώσει και να τους μεταφέρει σε κάποιον άλλον "ασφαλή" πλανήτη. Καθώς η 21η Δεκεμβρίου ήλθε και παρήλθε και ούτε καμία "συντέλεια" επήλθε, μα ούτε και κανένα "διαστημόπλοιο" φάνηκε στον ορίζοντα, η Μάριον Κητς ανασκεύασε τα εξωγήινα "μηνύματα" και τα "προσάρμοσε" στα νέα δεδομένα: χάρη στις δικές της ικεσίες –είπε στους οπαδούς της- οι εξωγήινοι πείστηκαν και ανέβαλαν τη "συντέλεια" για το απώτερο μέλλον, όταν προφανώς η Κητς δεν θα ζούσε πλέον για να εισπράξει τις καρπαζιές της.

Μη νομίζετε ότι τέτοιες τερατολογίες τις καταπίνουν αμάσητες μονάχα τα "αμερικανάκια". Έχουμε και τις δικές μας Κητς στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Χαρακτηριστικά στην Κύπρο, ο καθ’ έξιν τερατολόγος μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος, έχει ως μόνιμο χόμπι να προβλέπει κατά τακτά διαστήματα μεγάλους σεισμούς ως θεία τιμωρία για τις αμαρτίες μας, κάτι που δεν το λες και πολύ "ανθρωπιστικό" όταν απευθύνεσαι σε τρομοκρατημένα κατάκοιτα γεροντάκια και η πρόβλεψή σου εστιάζει σε μια από τις πιο σεισμογενείς περιοχές της υφηλίου. Φυσικά, όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχει σημειωθεί (ευτυχώς) κάποια πολύ ισχυρή σεισμική δόνηση –με πιο ανησυχητικό ένα 5,5 της κλίμακας Ρίχτερ που σημειώθηκε τον Οκτώβριο του 2021. Ο Νεόφυτος δεν πτοήθηκε ούτε από τις απανωτές διαψεύσεις των προβλέψεών του, ούτε όμως άφησε και το 5,5 να περάσει ανεκμετάλλευτο. Δήλωσε ανερυθρίαστα ότι το 5,5 ήταν δικό του επίτευγμα, ύστερα από δική του παράκληση, διότι η Θεοτόκος, με την οποία βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία, επιθυμούσε ένα 7,5. Εικάζω ότι τα γεροντάκια θα ξεφύσησαν ανακουφισμένα κι έμπλεα ευγνωμοσύνης για την παρέμβαση του Νεόφυτου, αντί να τον πάρουν στο κατόπι με τις λεμονόκουπες. "Αυτοί είστε", που λέει και ο Κουτσούμπας.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr