Η Ευρώπη στην εποχή του ρεαλισμού

Aνεξάρτητα από το εάν τελικώς η Μαρίν Λεπέν καταφέρει να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, ή εάν ο επίσης ακροδεξιός Γκέερτ Βίλντερς καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση στην Ολλανδία, η πραγματικότητα είναι μια: Η Ε.Ε. έχει «χάσει την καρδιά» ενός πολύ μεγάλου μέρους των ευρωπαίων συμπολιτών μας. Ασχέτως από τους επιμέρους λόγους, τις εθνικές διαστάσεις και την λογική των αντιευρωπαϊκών επιχειρημάτων, αυτή είναι η εικόνα σήμερα.

Η πρόσφατη σύνοδος των Βερσαλλιών, με τους ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, αλλά και τα σενάρια που παρουσίασε ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν Κλωντ Γιούνκερ δείχνουν ξεκάθαρα ότι το βασικό σενάριο αντιμετώπισης της υπαρξιακής κρίσης της Ε.Ε. είναι η δημιουργία ενός σχήματος πολλών ταχυτήτων.
Η ιδέα συζητείται έντονα στις Βρυξέλλες, ειδικά μετά το BREXIT, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας πυρήνας όσων επιδιώκουν μεγαλύτερο συντονισμό, με ομόκεντρους κύκλους όσων θέλουν να είναι μαζί, αλλά «λίγο πιο ανεξάρτητοι».

Η διαμόρφωση αυτής της τάσης δεν ήταν η πρώτη επιλογή, αλλά μάλλον η καλύτερη δυνατή. Μια επιλογή που την υπαγορεύει ο πραγματισμός.

Φαίνεται πως η Ε.Ε. περνά από τον ρομαντισμού του «ever closer union» στην εποχή του ρεαλισμού. Κάνοντας μια αναγωγή στην τέχνη, θα λέγαμε ότι από την περίοδο του Goya και του Delacroix περνάμε σε αυτή του Courbet και του Degas.

Βεβαίως η ιδέα των «πολλών ταχυτήτων» δεν είναι τόσο καινούρια.

Πρώτος την παρουσίασε, ο γερμανός Καγκελάριος Βίλλυ Μπραντ σε μια ομιλία του στο Παρίσι το 1974.

Αργότερα καταγράφεται στη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), αλλά στη Συνθήκη της Λισαβόνας (200), όπου προβλέπεται η «ενισχυμένη συνεργασία», δηλαδή δίνεται η δυνατότητα σε τουλάχιστον 9 κράτη μέλη να προχωρήσουν σε βαθύτερη ενοποίηση, παρέχοντας όμως τη δυνατότητα στα υπόλοιπα να ακολουθήσουν αργότερα.

Ωστόσο το κρίσιμο σημείο είναι η διαβάθμιση της ενοποίησης να αφορά μόνον την περαιτέρω εμβάθυνση και να μην αμφισβητηθούν όσα έχουν ήδη δομηθεί από κοινού. Να μην γίνει η αρχή για το «ξήλωμα του ευρωπαϊκού πουλόβερ». Διότι η υπερβολική χαλάρωση της Ένωσης θα έχει ως πρακτικό αποτέλεσμα τη σταδιακή διάλυσή της.

Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργικότητα μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων αμφισβητείται βασίμως. Ωστόσο η υφιστάμενη συγκυρία δεν επιτρέπει πολλές εναλλακτικές, ώστε να μη βαλτώσει η Ε.Ε. στα προβλήματα και την αδυναμία προσαρμογής στα δεδομένα.

Το ευρωπαϊκό εγχείρημα χρειάζεται ξανά μια ισχυρή δύναμη ώθησης προς τα εμπρός.

Αυτοί που θέλουν και εκείνοι που μπορούν θα πρέπει να δείξουν τον δρόμο για την μετεξέλιξη της Ένωσης.

Μένει να δούμε τι θα σημαίνει αυτό για εκείνους που είτε δεν θέλουν, είτε δεν μπορούν. Τι θα συμβαίνει δηλαδή στον προθάλαμο της περαιτέρω ενοποίησης.

Σε αυτό το σημείο, η θέση της χώρας μας είναι ιδιαίτερη καθώς φαίνεται πως ούτε μπορεί και -σε λίγο- δεν θα θέλει κιόλας.

Είναι χαρακτηριστικά τα ευρήματα της τελευταία έρευνας του ινστιτούτου διαΝΕΟσις. Οριακά, σε ποσοστό 53,5% πιστεύουμε ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. μας ωφέλησε. Στη χώρα που ευνοήθηκε όσο λίγες από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, μόνο το 26% βλέπει ότι βγήκαμε κερδισμένοι σε επίπεδο ευημερίας.

Περίπου 6 στους 10 Έλληνες πιστεύουν πως από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. περισσότερο ωφελημένη βγήκε η Ε.Ε. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ότι αυτό πιστεύουν και 8 στους 10 αγρότες, γεγονός άκρως ενδιαφέρον, εάν αναλογιστεί κανείς τα ποσά των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων που μπήκαν στη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες.

Επίσης, σε σχέση με τον περασμένο Απρίλιο έχει μειωθεί η θετική άποψη για την παραμονή στο Ευρώ, από 73,9% σε 59,6%.

Το 76,6% μάλιστα θεωρεί ότι η σύγκλιση της Ελλάδας με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. δεν είναι εφικτή.

Η συνέχιση της κρίσης, η απέλπιδα κατάσταση μεταξύ αξιολογήσεων και εναλλασσόμενων μνημονίων έχουν ποτίσει εδώ και καιρό το δέντρο του ευρωσκεπτικισμού στη χώρα μας. Το δημοψήφισμα του 2015, παρά την εξέλιξή των πραγμάτων, ουσιαστικά «έσπασε το ταμπού» της ευρωπαϊκής μας συμμετοχής.

Όσο οι πολίτες χάνουν τις προσδοκίες τους για το μέλλον, τόσο περισσότερο το ευρωπαϊκό όραμα θα φαίνεται ξένο, απόμακρό και αρνητικό για περισσότερους Έλληνες.

Όσο η χώρα βλέπει τον εαυτό της να «βυθίζεται στο Βαλκανικό της παρελθόν», τόσο περισσότερο αυτό λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Εδώ ακριβώς βρίσκεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Σε μια περίοδο που η Ευρώπη αλλάζει, χάνονται οι βεβαιότητες και τα ασφαλή καταφύγια του παρελθόντος, η Ελλάδα βρίσκεται αναγκασμένη να αγωνίζεται για την επόμενη δόση ή το επόμενο μνημόνιο χωρίς δυνατότητα παρέμβασης και συμμετοχής στις εξελίξεις, αδύναμη να διασφαλίσει ότι στην Ευρώπη των δύο ταχυτήτων η ίδια δεν θα βρίσκεται στην τρίτη– στην καλύτερη περίπτωση.

Ο Παναγιώτης Κακολύρης είναι δημοσιογράφος και συντονιστής του ερευνητικού προγράμματος «Πολιτικό & Εκλογικό Παρατηρητήριο» στο ΚεΔΕΠΟΔ- Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου..

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr