Η θρησκεία ως πασπαρτού

"Τηρώντας και φέτος τη θρησκευτική παράδοση ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν βούτηξε στα παγωμένα νερά την ημέρα των Θεοφανίων, που με το παλαιό ημερολόγιο γιορτάζονται στις 19 Ιανουαρίου. Τα Θεοφάνια είναι από τις πιο δημοφιλείς γιορτές στη Ρωσία, μετά τα Χριστούγεννα και το Πάσχα και σύμφωνα με τη ρωσική παράδοση, άνδρες και γυναίκες βουτάνε στα νερά τρεις φορές. Να σημειωθεί ότι στην Μόσχα η θερμοκρασία βρίσκεται στους 11 βαθμούς υπό το μηδέν".

Η εντυπωσιακή είδηση διανέμεται σε όλη την υφήλιο μαζί με το σχετικό αποδεικτικό βίντεο. Ο στούμπος τιτάνας του Κρεμλίνου, με ασυνήθιστα γυμνασμένο κορμί για εβδομηντάχρονο, βουτάει σε μια πισίνα σταυροειδούς σχήματος κάνοντας τον σταυρό του τρεις φορές και υπό τη σκιά ενός τεράστιου κρυστάλλινου σταυρού, μνημείου θρησκευτικού καρακιτσαριού. Για όποιον δεν πιάνει τον συμβολισμό με την πρώτη, επισυνάπτεται και μια φωτογραφία τραβηγμένη σε άλλη χρονική στιγμή, νυχτερινή, όπου ο ευσεβής δικτάτορας ποζάρει στα παγωμένα νερά ενόσω πίσω του όρθιοι και στεγνοί τέσσερις μαυροφορεμένοι ρασοφόροι, βγαλμένοι θα έλεγες κατ’ ευθείαν από τον "Αντρέι Ρουμπλιόφ" του Ταρκόφσκι, βαστούν εικονίσματα κι εξαπτέρυγα. Για τους ελάχιστους πια, τους ανήκεστα βλαμμένους, που δεν πιάνουν ούτε τώρα το μήνυμα, η ρωσική πρεσβεία της Νότιας Αφρικής το κάνει φραγκοδίφραγκα σε άψογα αγγλικά: "Μείνε ψύχραιμος και πίστευε· μπορούν να παγώσουν τα κεφάλαια της Ρωσίας, αλλά δεν μπορούν να παγώσουν το πνεύμα της".

Θα ήταν άδικο να ισχυριστούμε ότι πρώτος ο Πούτιν εργαλειοποίησε τη θρησκεία, καθ’ ην ώρα στάθηκε απλώς άξιος κληρονόμος και διαχειριστής μιας προαιώνιας παράδοσης που θέλει τη θρησκεία θεραπαινίδα και απολογήτρια της εκάστοτε κρατικής πολιτικής. Πριν από τον Πούτιν διακρίθηκε στον ίδιο τομέα το είδωλό του, ο Στάλιν, ένας ανάλγητος ηγέτης ικανός να αλλάζει προσωπεία ανάλογα με τις περιστάσεις: από απηνή διώκτη της Εκκλησίας την περίοδο του "πολεμικού κομμουνισμού" τον ξανασυναντάμε προστάτη και συνοδοιπόρο της λίγα χρόνια αργότερα, τον καιρό του "μεγάλου πατριωτικού πολέμου". Όμως, εκεί όπου ο Πούτιν προβίβασε τον θρησκευτικό παραλογισμό σε όγδοη τέχνη, ήταν κατά την προπέρσινη εισβολή στην Ουκρανία. Εντάξει, μια χαρά κραδαίνεις εξαπτέρυγα όταν δέχεσαι επίθεση από αλλόδοξους, αλλά πώς δικαιολογείς τη δική σου επίθεση σε έναν ομόδοξο λαό όπως ο ουκρανικός;

Εν προκειμένω ο Πούτιν χρειάστηκε τη βοήθεια του εκκεντρικού πατριάρχη Μόσχας Κύριλλου, ενός ολότελα sui generis τυπάκου, πρώην καπνέμπορου, καθώς και πρώην πράκτορα της KGB (όπως και ο Πούτιν, άλλωστε), που δεν δίστασε να ισχυριστεί –σοβαρολογώ, μα την Παναγία- ότι ο ουκρανικός λαός τιμωρείται από τον Θεό επειδή ανέχεται ή συμμετέχει ενεργά σε παρελάσεις ομοφυλοφίλων στους κεντρικούς δρόμους του Κιέβου: μεγάλη παρηγοριά για τα ανύποπτα γεροντάκια που καταπλακώνονται ή καίγονται ζωντανά μέσα στα ίδια τους τα σπίτια, κατά τη διάρκεια των ανελέητων ρωσικών βομβαρδισμών. Προτού σπεύσουμε να κράξουμε τον Κύριλλο για την καλπάζουσα φαντασία του, ας αναλογιστούμε πως η θρησκεία (η όποια θρησκεία) ανά τους αιώνες είναι ένα κλειδί πασπαρτού που ανοίγει όλες τις πόρτες, δικαιολογεί όλα τα αδικαιολόγητα και συμμαζεύει όλα τα ασυμμάζευτα, αφ’ ης στιγμής απαιτεί από τα αμνοερίφιά της να εγκαταλείψουν κάθε αίσθηση κοινής λογικής, ακόμη και της πιο στοιχειώδους, και να ακολουθήσουν τους ποιμένες τους στα τυφλά. "Ψάχνοντας στο σκοτάδι να βρεις κάτι που δεν υπάρχει". Από όλους τους ορισμούς της θρησκείας, αυτός μου φαίνεται ο εγκυρότερος.

Στα καθ’ ημάς, με εμφανώς ισχνότερο ποινικό μητρώο δικαιολόγησης εκ των υστέρων κάθε κρατικής αυθαιρεσίας, τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια (παλαιότερα, no problem, και με τον Σουλτάνο τα είχε βρει και με τον Φύρερ), η ελλαδική ορθόδοξη Εκκλησία ασθμαίνει να συντονίσει τον βηματισμό της με μια κοινωνία που ολοφάνερα την έχει προσπεράσει και, κάθε μέρα που περνάει, την αφήνει ολοένα και πιο πίσω της. Από τη μια επαναβεβαιώνει την προσκόλλησή της σε Πατερικά Κείμενα αρχαϊκού δικαίου που, αν κάποιος από το ποίμνιό της έμπαινε στον κόπο να τα διαβάσει και κατόπιν να εφαρμόσει τα νάματα και τις προτροπές τους στην καθημερινή του ζωή, θα κατέληγε στη φυλακή με ισόβια κάθειρξη, από την άλλη νιώθει την επιτακτική ανάγκη να επικυρώσει τον όποιο παρεμβατικό ρόλο τής αναγνωρίζει ακόμη μια Πολιτεία διστακτική να σταθεί στο δικό της θεσμικό ύψος. Από τον φαύλο κύκλο δεν πρόκειται να βγούμε εάν δεν βάλουμε στα σκαριά –σήμερα κιόλας- έναν "οδικό χάρτη" για τον οριστικό, τον τελεσίδικο χωρισμό Πολιτείας κι Εκκλησίας. Και αυτή είναι μια άλλη δυσάρεστη συζήτηση.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr