Ενδιαφέρουσα η ιδέα της εφημερίδας Τα Νέα, να φιλοξενήσει άρθρο του Τούρκου πρέσβη στην Αθήνα, Μπουράκ Οζούργκεργκιν, για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Και κατανοητή -ίσως λόγω της φόρτισης που παράγει το θέμα- η εξορία του άρθρου στην πίσω πίσω σελίδα 49 με τον τίτλο "Κάντε τις σωστές ερωτήσεις για να λάβετε τις σωστές απαντήσεις". Οπου κατά τον Τούρκο διπλωμάτη, η σωστή ερώτηση για τον αναστοχασμό αυτού του κορυφαίου ιστορικού γεγονότος, που είναι ακόμα παρών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα πρέπει να είναι "γιατί στείλαμε έναν στρατό κατοχής μέχρι την καρδιά της Τουρκίας".
Ενδιαφέρουσα η ιδέα της εφημερίδας, γιατί ακόμα και σε αυτό το θέμα το τόσο τραυματικό για μας τους Ελληνες, έχει σημασία να γνωρίζουμε τι λέει η άλλη πλευρά. Πώς προσλαμβάνει το θέμα, πώς το κατανοεί, πώς το έχει βιώσει και πώς αυτό που εμείς οι Ελληνες ονομάζουμε Μικρασιατική Καταστροφή και οι Τούρκοι Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (αν και η σωστή μετάφραση του Kurtuluş Savaşı είναι κατά τη γνώμη μου το Πόλεμος Απελευθέρωσης και έχει και αυτό τη σημασία του), πώς αυτό το γεγονός έχει περάσει στη συλλογική μνήμη των Τούρκων. Και πώς επανεμφανίζεται έτσι στο σήμερα.
"Αν κρίνουμε από τα ελληνικά tweets, ομιλίες, εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις μνήμης γύρω από εκείνη την ταραγμένη περίοδο, ένας ουδέτερος παρατηρητής θα μπορούσε δικαιολογημένα να σκεφτεί ότι ήταν λάθος της Τουρκίας το ότι υπέστη εισβολή. Ότι ήταν οι ίδιες οι νικηφόρες τουρκικές ένοπλες δυνάμεις που ισοπέδωσαν εκατοντάδες πόλεις και χωρίς στη Δυτική Ανατολία και πυρπόλησαν τις πόλεις τους ενώ ο ελληνικός στρατός υποχωρούσε.
Βγάζει νόημα αυτό; Όχι. Ούτε σύμφωνα με τη μεταπολεμική Συνθήκη της Λωζάνης. Γι΄ αυτό ακριβώς η Συνθήκη υποχρέωνε την Ελλάδα να επανορθώσει τις ζημιές που προκλήθηκαν στην Ανατολία από τις πράξεις του στρατού ή της Διοίκησής της, οι οποίες ήταν αντίθετες με τους νόμους του πολέμου."
Γιατί στείλαμε λοιπόν στρατό στην Τουρκία; Η απάντηση που έμμεσα δίνει ο Τούρκος πρέσβης, είναι ότι η αποστολή του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία ήταν μια αυθαίρετη πράξη του ελληνικού εθνικισμού- ιμπεριαλισμού, η οποία συνοδεύθηκε μάλιστα και από εγκλήματα πολέμου. (Περί ιμπεριαλιστικής επέμβαση κάνει τότε λόγο το νεαρό ΚΚΕ, που τότε ονομαζόταν ΣΕΚΕ, στην απόφαση του Εθνικού του Συμβουλίου.)
Αλήθεια ή ψέμα;
Η αλήθεια είναι ότι το ελληνικό εκστρατευτικό Σώμα, αποβιβάστηκε στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία- η Τουρκία ακόμα δεν υπάρχει, θα τη "δημιουργήσει" ο Μουσταφά Κεμάλ- μετά από πρόσκληση των Μεγάλων Δυνάμεων που είναι οι νικητές του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι στους ηττημένους και λίγο αργότερα θα υπογραφεί και η Συνθήκη των Σεβρών, για τον διαμελισμό της Αυτοκρατορίας. Εχει προηγηθεί η γενοκτονία των Αρμενίων και η επίσημη αποστολή των ελληνικών δυνάμεων είναι η διατήρηση της τάξης και η προστασία των εκεί χριστιανικών πληθυσμών. Όχι ακριβώς μια αυθαίρετη, ιμπεριαλιστική εισβολή…
Οι ιστορικοί θα συζητούν για καιρό ακόμα φυσικά, αν ο σκοπός της ελληνικής στρατιωτικής παρουσίας στη Μικρά Ασία ήταν για να διασφαλίσει όντως τα δικαιώματα των Ελλήνων και των άλλων χριστιανών ή αν ήταν αφαίρεση εδάφους από ξένη επικράτεια και επέκταση σε αυτό της ελληνικής κυριαρχίας. (Βλ. Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, "Η Απόφαση για την Επέκταση της Ελληνικής Κυριαρχίας στη Μικρά Ασία", εκδόσεις Ικαρος). Αλλά ας μην γελιόμαστε. Η Μεγάλη Ιδέα είναι ακόμα ζωντανή. Και η φιλοδοξία του Ελευθέριου Βενιζέλου είναι να συνενώσει όλους τους ελληνικούς πληθυσμούς, κάτω από την σκέπη του ελληνικού Κράτους. Αυτά όμως, έναν αιώνα πριν. Η Μεγάλη Ιδέα θα σβήσει στα ερείπια της Σμύρνης και θα ξεχαστεί.
Ας επιστρέψουμε στην αρχή. Αλλωστε ο σκοπός αυτού του σημειώματος δεν είναι τόσο να φρεσκάρουμε τις ιστορικές γνώσεις του Τούρκου πρέσβη, αλλά να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πώς η άλλη πλευρά έχει "εισπράξει", διυλίσει και κατατάξει στη μνήμη της την Μικρασιατική Εκστρατεία.
Όπως γράφει ο Τούρκος πρέσβης, "ακόμα κι αν νικήσεις, έχεις πολλούς λόγους να θρηνείς. Μόλις έχασες τους γιους και τις κόρες σου και την αίσθηση της ασφάλειας, μαζί με τα σπίτια και τα χωριά σου".
Για όσους αναρωτιούνται τι εννοούν οι Τούρκοι αξιωματούχοι όταν λένε "Ελληνες, μην ξεκινήσετε περιπέτειες για λογαριασμό άλλων" ή "μην γίνεστε όργανα των εχθρών της Τουρκίας", στην Μικρασιατική Εκστρατεία αναφέρονται. Καθώς σε ένα κομμάτι της τουρκικής ελίτ υπάρχει πάντα η υποψία ότι η Ελλάδα έχει επεκτατικές βλέψεις έναντι της Τουρκίας και ότι μπορεί να είναι η αιχμή του δόρατος μιας διεθνούς συνωμοσίας, για τον διαμελισμό της γειτονικής χώρας. Όπως έγινε και το 1919, με την πρόταση της Μεγάλης Βρετανίας προς τον Βενιζέλο, να στείλει στρατό στη Μικρά Ασία.
Παράλογο; Τελείως παράλογο, αλλά υπάρχουν πολλοί στη Τουρκία που το πιστεύουν…
Εχει νόημα αυτή η "άσκηση κατανόησης" σε μια περίοδο που οι Τούρκοι πολιτικοί απειλούν ευθέως τη χώρα μας με πόλεμο, που ο Ερντογαν λέει για "το βράδυ που θα έρθει ξαφνικά" και αμφισβητεί την κυριαρχία των νησιών;
Εχει νόημα, γιατί ακόμα και σε μια τέτοια φάση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που όλοι αναρωτιόμαστε για το αδιανόητο, αν τα πράγματα δηλαδή θα φθάσουν στη θερμή αντιπαράθεση, έχει σημασία να ξέρεις τουλάχιστον πώς σκέφτεται ο άλλος.
Μεταξύ άλλων και γιατί αν δεν έχεις διαβάσει τον αντίπαλο, δεν έχεις στρατηγική.