Το χταπόδι έχει μια μακρά εξελικτική ιστορία 400 εκατομμυρίων ετών (εμφανίστηκαν περίπου 230 εκατ. χρόνια πριν από τα θηλαστικά), πράγμα που αντανακλάται στο περίπλοκο γονιδίωμά του. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν εκατοντάδες πρωτότυπα γονίδια, τα οποία δεν έχουν αντίστοιχο σε άλλα ζώα.
Θεωρείται τόσο έξυπνο, που στη Βρετανία ο νόμος το προστατεύει από τα επιστημονικά πειράματα. Προς το παρόν, οι επιστήμονες παραδέχονται ότι απέχουν πολύ από το να καταλαβαίνουν τι κάνει κάθε ξεχωριστό γονίδιο του χταποδιού ή σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα.
Σήμερα είναι Παγκόσμια Ημέρα για το Χταπόδι. Ευκαιρία λοιπόν να μάθουμε από το A Promise to Animals όσα δεν ξέρουμε ή μας έχουν διαφύγει.
Ένα από τα πιο συναρπαστικά πλάσματα των θαλασσών, το χταπόδι, ξεχωρίζει για τη νοημοσύνη του, την εντυπωσιακή του προσαρμοστικότητα, την ικανότητά του να καμουφλάρεται και την εκπληκτική του ευελιξία.
Δεν είναι όμως μόνο αυτά.
Τα χταπόδια:
• παρουσιάζουν συμπεριφορές επίλυσης προβλημάτων και μάθησης. Έχουν παρατηρηθεί να ανοίγουν βάζα, να μαθαίνουν μέσα από παρατήρηση και να χρησιμοποιούν εργαλεία, πράγμα που δείχνει μια ιδιαίτερη ικανότητα προσαρμογής και ανάλυσης, όπως και οι άνθρωποι.
• φαίνεται να αναγνωρίζουν διαφορετικούς ανθρώπους και να αναπτύσσουν διαφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με τον καθένα. Έχουν δείξει ότι μπορούν να έχουν "προσωπικότητες" με κάποιες να είναι πιο φιλικές, επιθετικές ή ντροπαλές, όπως και οι άνθρωποι.
• έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν μέσα από παρατήρηση και μίμηση, κάτι που συνδέεται με τη συνειδητή αντίληψη του περιβάλλοντος, όπως και οι άνθρωποι.
• προσαρμόζουν τις συμπεριφορές τους ανάλογα με την κατάσταση και μπορούν να καμουφλάρονται, να αποφεύγουν κινδύνους και να βρίσκουν δημιουργικές λύσεις για επιβίωση, όπως και οι άνθρωποι.
Τα χταπόδια δείχνουν εντυπωσιακή νοημοσύνη και συναισθηματική πολυπλοκότητα, ενώ έρευνες αποδεικνύουν ότι αισθάνονται πόνο. Μάλιστα η σύγχρονη επιστημονική κοινότητα τα αναγνωρίζει ως ζώα με συνείδηση.
Κι όμως, η συμπεριφορά μας απέναντί τους δεν έχει τίποτα το ανθρώπινο. H μεταχείριση που υφίστανται αυτά τα έξυπνα και συναισθηματικά πλάσματα είναι βάναυση. Υπεραλιεύουμε χρησιμοποιώντας μεθόδους που προκαλούν έντονο πόνο και στρες, επιλέγουμε να τα χτυπάμε δυνατά πάνω σε βράχια ή άλλες σκληρές επιφάνειες για να μαλακώσει η σάρκα τους πριν τα φάμε, και σε πολλές περιοχές του κόσμου τα βράζουν ζωντανά.
Σήμερα που είναι η παγκόσμια ημέρα χταποδιού ας κάνουμε μία αρχή, επιλέγοντας την ενσυναίσθηση απέναντι στη βαρβαρότητα.
Ενα από τα πιο έξυπνα ζώα
Για πρώτη φορά οι επιστήμονες αποκωδικοποίησαν το πλήρες γονιδίωμα του χταποδιού, ρίχνοντας φως στα γενετικά μυστικά ενός από τα πιο έξυπνα και περίεργα ζώα της Γης.
Συγκεκριμένα ένας Βρετανός επιστήμονας, ο Martin Wells, στηριζόμενος σε προγενέστερες έρευνες από τον Αμερικανό επιστήμονα Clifton Ragsdale του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Η έρευνα του Αμερικανού επιστήμονα στο γενετικό υλικό των χταποδιών είχε δείξει ότι διέφερε σημαντικά από αυτό των υπόλοιπων ζώων, αλλά και θαλάσσιων πλασμάτων, με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν οι εικασίες ότι τα χταπόδια δεν είναι μόνο ένα από τα πιο παράξενα είδη του ζωικού βασιλείου, αλλά μοιάζουν σαν να προέρχονται από άλλον πλανήτη.
Παράλληλα, η ανάγνωση του DNA αποκαλύπτει ότι το χταπόδι έχει περίπου 10.000 περισσότερα γονίδια από τον άνθρωπο (33.000 έναντι 23.000), ενώ εμφανίζει σημαντικές γενετικές διαφορές με τα κεφαλόποδα και τα άλλα συγγενικά ασπόνδυλα, σε σχέση με τα οποία διαθέτει γονιδίωμα έως έξι φορές μεγαλύτερο.
Την ίδια στιγμή, ερευνητές από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και την Ιαπωνία, με επικεφαλής τον καθηγητή βιολογίας Ντάνιελ Ρόκσαρ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature”, χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να ολοκληρώσουν το δύσκολο έργο τους.
Μεταξύ άλλων, το χταπόδι έχει τρεις καρδιές, διαθέτει μεγάλα μάτια-κάμερες και ‘έξυπνα’ πλοκάμια γεμάτα νευρωνικά κύτταρα (σαν μίνι-εγκεφάλους), ενώ είναι ικανό να αναγεννά τα άκρα του, όταν αυτά κοπούν.
Μπορεί ακόμη να αλλάζει χρώμα και εμφάνιση κατά βούληση, προσαρμοζόμενο στο περιβάλλον του, μια ικανότητα καμουφλάζ που έχει εμπνεύσει πολλές σύγχρονες τεχνολογίες, όπως τα μαλακά και εύκαμπτα ρομπότ. Οι "μεταμφιέσεις" αυτές γίνονται δυνατές χάρη και στην εντυπωσιακή νοημοσύνη του, η πηγή της οποίας θα πρέπει επίσης να αναζητηθεί στο μοναδικό DNA του.
"Ήσαν τα πρώτα νοήμονα όντα στον πλανήτη μας", δήλωσε ο νομπελίστας ερευνητής Σίντνεϊ Μπρένερ, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία για την ανάγνωση του DNA του. Για "ένα επίπεδο νευρωνικής πολυπλοκότητας μοναδικό στα ασπόνδυλα", έκανε λόγο και ο Ρόκσαρ.
Το χταπόδι θεωρείται τόσο έξυπνο, που στη Βρετανία ο νόμος το προστατεύει από τα επιστημονικά πειράματα. Προς το παρόν, οι επιστήμονες παραδέχονται ότι απέχουν πολύ από το να καταλαβαίνουν τι κάνει κάθε ξεχωριστό γονίδιο του χταποδιού ή σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα.