Το 2026 δεν ξεκινά ως ένα ακόμη ημερολογιακό έτος. Ξεκινά ως έτος καμπής — όχι επειδή "τελειώνει η Δύση", αλλά επειδή τελειώνει η αυτονόητη δυτική πρωτοκαθεδρία. Ένας κόσμος που για σχεδόν οκτώ δεκαετίες λειτούργησε βάσει κοινών κανόνων, πολυμερών θεσμών και προβλέψιμων ισορροπιών μετακινείται ανοιχτά προς μια λογική ισχύος, συναλλακτικότητας και σφαιρών επιρροής (spheres of influence).
Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόσφατη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (U.S. National Security Strategy – NSS, 2025) δεν αποτελεί απλή επικαιροποίηση. Συνιστά σαφές σήμα αλλαγής εποχής. Για πρώτη φορά μετά το 1945, η αμερικανική ισχύς αποσυνδέεται ρητά από τη διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες και επανατοποθετείται σε μια ωμή ιεράρχηση συμφερόντων και θεάτρων.
Η μετατόπιση δεν είναι ρητορική. Η NSS αποκαλύπτει πώς η Ουάσιγκτον αντιλαμβάνεται πλέον την Ευρώπη: όχι ως συνδιαμορφωτή της τάξης, αλλά ως χώρο που οφείλει να καταστεί στρατηγικά αυτάρκης. Οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι θα ενεργούν "όπου, όταν και όπως εξυπηρετούνται τα ζωτικά τους συμφέροντα", μετακυλίοντας την ευρωπαϊκή ασφάλεια πρωτίστως στους Ευρωπαίους. Πρόκειται για μετάβαση από τη συλλογική ασφάλεια στη διαχείριση κινδύνου και από τη συνδιαμόρφωση κανόνων σε έναν αναγκαστικό νέο modus vivendi στον Ατλαντικό. Δεν είναι το τέλος της Δύσης, αλλά το τέλος της Δύσης ως ενιαίου στρατηγικού υποκειμένου.
Η μεταπολεμική διεθνής τάξη οικοδομήθηκε πάνω σε τρεις πυλώνες: πολυμερείς θεσμούς (ΟΗΕ, ΔΝΤ, ΠΟΕ), συλλογική ασφάλεια (ΝΑΤΟ) και ανοιχτό διεθνές εμπόριο, με το δολάριο στον πυρήνα του συστήματος μετά το Bretton Woods. Μετά το 1991, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δημιούργησε την αυταπάτη ότι οι κανόνες θα λειτουργούσαν αυτόματα. Αυτή η αυταπάτη τελειώνει.
Ο κόσμος που εισέρχεται στο 2026 είναι ταυτόχρονα πολυπολικός (multipolar) και πολυκεντρικός (polycentric): πολλοί πόλοι ισχύος, χωρίς ενιαίο κέντρο κανόνων. Οι κανόνες δεν καταργούνται εφαρμόζονται επιλεκτικά. Και αυτό είναι βαθιά αποσταθεροποιητικό.
Η Κίνα αποτελεί τον βασικό επιταχυντή της μετάβασης. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το 2025 κατέχει περίπου το 19,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ σε όρους αγοραστικής δύναμης, έναντι 14,7% των ΗΠΑ και περίπου 14% της ΕΕ.
Παράλληλα, ελέγχει πάνω από το 60% της παγκόσμιας επεξεργασίας
κρίσιμων πρώτων υλών, μετατρέποντας τη γεωοικονομία σε εργαλείο ισχύος.
Η Ευρώπη είναι το πιο εκτεθειμένο μέρος αυτής της μετάβασης. Παραμένει οικονομικός γίγαντας, αλλά στρατηγικός νάνος. Οι ΗΠΑ καλύπτουν περίπου το 64% των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ, ενώ η Ευρώπη μόλις το 36%. Η ΕΕ διατηρεί πάνω από 170 διαφορετικά οπλικά συστήματα — έναντι περίπου 30 στις ΗΠΑ — αποτυπώνοντας βαθύ κατακερματισμό. Όπως παρατηρούσε ο Robert Kagan, η Ευρώπη σκέφτεται ακόμη ως Αφροδίτη, ενώ ο κόσμος επιστρέφει στον Άρη. Όμως το 2026 γίνεται σαφές ότι ρύθμιση χωρίς ισχύ — και χωρίς διατλαντική σύμπτωση συμφερόντων — δεν αρκεί. Το κέντρο βάρους των συμμαχιών μετατοπίζεται προς τον Ινδο-Ειρηνικό, με την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ινδία να αναδεικνύονται σε κρίσιμους κόμβους άμυνας, τεχνολογίας και εφοδιαστικών αλυσίδων. Αν η Ευρώπη δεν βαθύνει αυτές τις σχέσεις, θα μείνει θεατής σε κανόνες που άλλοι θα γράφουν, ενώ ταυτόχρονα αυτοϋπονομεύεται από την απουσία Ένωσης Κεφαλαιαγορών, ολοκληρωμένης Τραπεζικής Ένωσης και κοινής αμυντικής βιομηχανίας κλίμακας.
Η Ελλάδα εισέρχεται στο 2026 στην αιχμή αυτής της μετάβασης: Ανατολική Μεσόγειος, ενεργειακοί και ναυτιλιακοί διάδρομοι, σύνορα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Οι αμυντικές επιλογές, όπως τα F-35, ενισχύουν την αποτροπή. Όμως το διακύβευμα δεν είναι μόνο στρατιωτικό.
Για την Ελλάδα, το 2026 είναι στιγμή στρατηγικής ωρίμανσης: είτε θα λειτουργήσει ως αξιόπιστος κόμβος σταθερότητας και κανόνων, είτε θα περιοριστεί στον ρόλο του αποδέκτη αποφάσεων που λαμβάνονται αλλού. Σε έναν πολυπολικό κόσμο, η μικρή ισχύς δεν ακυρώνεται όταν οργανώνεται· ακυρώνεται όταν παραμένει παθητική.
Επίλογος: Ο Fukuyama μίλησε για το "τέλος της Ιστορίας". Ο Huntington για συγκρούσεις πολιτισμών. Αυτό που τελειώνει σήμερα είναι η αυταπάτη ότι η διεθνής τάξη μπορεί να συντηρηθεί χωρίς ισχύ.
Το πραγματικό ερώτημα του 2026 δεν είναι αν τελειώνει η Δύση, αλλά αν θα συνεχίσει να γράφει τους κανόνες ή αν θα ζει μέσα στους κανόνες των άλλων. Η Ιστορία δεν τελειώνει. Απογυμνώνεται. Και το 2026 δεν επιβραβεύει τις καλές προθέσεις — επιβραβεύει τη στρατηγική ωριμότητα.