Τα χρόνια είναι αρκετά για να επιβεβαιώσουν το πέρασμα της μορφής και της δημιουργίας του, στη συνείδηση του νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού, γράφει για τον Γιάννη Παπαϊωάννου ο Γιώργος Τσάμπρας.
Την Τετάρτη 18 Ιανουαρίου στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο με την στήριξη της οικογένειας του συνθέτη ετοιμάστηκε ένα μεγάλο αφιέρωμα στον πρωτεργάτη του «κανταδόρικου» ρεμπέτικου τραγουδιού. Θα τον τιμήσουν και θα τραγουδήσουν oι Ελένη Βιτάλη, Πίτσα Παπαδοπούλου, Λάκης Χαλκιάς, Δημήτρης Κοντογιάννης, Χρήστος Δάντης, Γεράσιμος Ανδρεάτος, Σοφία Παπάζογλου, Φωτεινή Βελεσιώτου, κ.ά. καθώς και ο γιος του συνθέτη, Αντώνης Παπαϊωάννου.
Ο Παπαϊωάννου ήταν μια πολυδιάστατη μουσική προσωπικότητα που υπηρέτησε το ελληνικό πεντάγραμμο τόσο ως συνθέτης και στιχουργός όσο και ως τραγουδιστής και οργανοπαίκτης. Αναπόσπαστο μέλος της σπουδαίας παρέας του Βαμβακάρη, του Τσιτσάνη και των άλλων ρεμπετών της εποχής, ο «Ψηλός» ή «Πατσάς», όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι, πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1937 για να γράψει μια ιδιαίτερη πορεία στο ρεμπέτικο και το λαϊκό.
Σεμνός, τίμιος και γνήσιος καλλιτέχνης, ο Παπαϊωάννου μας χάρισε αξέχαστα και αγέραστα τραγούδια όπως τα «Φαληριώτισσα», «Καπετάν Αντρέας Ζέπος», «Μοδιστρούλα», «Βαδίζω και παραμιλώ», «Πριν το χάραμα», «Σβήσε το φως να κοιμηθούμε» και τόσα ακόμα, γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία με τα κομμάτια του που συνδύαζαν στοιχεία από καντάδες, μπάλους και μικρασιατικά ηχοχρώματα. Ο Παπαϊωάννου ήταν ο πρώτος λαϊκός συνθέτης που ταξίδεψε στην Αμερική (1953) για να τραγουδήσει για τον απόδημο ελληνισμό, ανοίγοντας έτσι διάπλατα τον δρόμο για όλους τους Έλληνες δημιουργούς.
Ο Γιάννης Παπαϊωάννου γεννιέται στις 18 Ιανουαρίου 1913 στην Κίο της Προποντίδας μέσα σε άνετο οικονομικά περιβάλλον, καθώς ο πατέρας του δούλευε θαλαμηπόλος σε πλοίο της γραμμής. Σε ηλικία 8 ετών ορφάνεψε ωστόσο από πατέρα, κάτι που μάστισε οικονομικά την οικογένεια και μετά ήρθε η Μικρασιατική Καταστροφή να ολοκληρώσει την τραγωδία.Ο εθνικός ξεριζωμός θα φέρει τον μικρό Γιάννη και την οικογένειά του (τη μητέρα και τη γιαγιά του) αρχικά στη Σαμοθράκη και από κει, περνώντας για λίγο από τη Θράκη, θα εγκατασταθούν στις προσφυγικές παραγκουπόλεις του Πειραιά και τελικά στις Τζιτζιφιές. Πιάνει δουλειά ως ψαράς (στο πλευρό του φημισμένου ψαρά Ανδρέα Ζέπου, που θα τον έκανε αργότερα τραγούδι), μαθαίνει μαραγκός, εργάζεται σε οικοδομές και συνεργεία αυτοκινήτων, χαμάλης στο λιμάνι του Πειραιά, έχοντας ως καταφύγιο τη μουσική (έπαιζε φυσαρμόνικα) και το ποδόσφαιρο.
Η ενασχόληή του με τη μουσική ξεκίνησε τυχαία. Η μητέρα του έκανε τα πάντα να τον αποκόψει από το ποδόσφαιρο που λάτρευε και του αγοράζει ένα μαντολίνο. Με το μαντολίνο του και δυο φίλους που έπαιζαν κιθάρα αρχίζουν τις καντάδες στη γειτονιά και τις ερασιτεχνικές εμφανίσεις σε στέκια του Πειραιά, αν και η καθοριστική στιγμή θα ερχόταν το 1934, όταν άκουσε για πρώτη φορά να παίζει στο γραμμόφωνο μπουζούκι. Ο Παπαϊωάννου λάτρεψε το μπουζούκι και το υπηρέτησε σε όλη του τη ζωή. Επαγγελματικά με το τραγούδι ασχολήθηκε από το 1933 και μέσα σε δυο χρόνια το πρώτο δικό του τραγούδι ήταν στα στόματα όλων, αν και επισήμως σε δίσκο θα κυκλοφορούσε το 1937: ήταν η σπουδαία «Φαληριώτισσα», που έγινε αμέσως επιτυχία και του έδωσε έτσι τη δυνατότητα να συνεχίσει στα μουσικά πάλκα. Γίνεται μέλος της φημισμένης «Πειραιώτικης Κομπανίας» (Μάρκος Βαμβακάρης, Στράτος Παγιουμτζής, Στέλιος Κερομύτης και Ανέστης Δελιάς) και παίζει σε όλη την Ελλάδα.
Μετά τον πόλεμο ξαναπιάνει το μπουζούκι και ηχογραφεί πλήθος κομματιών που τον ανεβάζουν στη θέση του συνθέτη πρώτης γραμμής, με τα τραγούδια του να τραγουδιούνται τόσο από τους παλιούς και καταξιωμένους συναδέλφους όσο και από τη νέα γενιά των ερμηνευτών. Ξεχωρίζουν τα «Ξανθιά μοδιστρούλα», «Όταν δω τα δυο σου μάτια», «Σου χα χαρίσει την καρδιά», «Βαδίζω και παραμιλώ» και «Βαγγελίτσα».
Ο Παπαϊωάννου ήταν από τους λίγους παλιούς συνθέτες και ερμηνευτές που διασώθηκαν μετά τη δεκαετία του 1960, γράφοντας πια τραγούδια για τη νέα γενιά (Μπιθικώτσης, Διονυσίου, Πόλυ Πάνου, Καίτη Γκρέυ, Ρεπάνης, Γαβαλάς, Καζαντζίδης, Μαρινέλλα κ.ά.). Την ίδια εποχή εμφανίζεται και σε μια σειρά από ελληνικές ταινίες, όπως οι «Αμαρτίες γονέων», «Ο μπαμπάς μου κι εγώ», «Μοδιστρούλα» κ.λπ., και συντάσσει την αυτοβιογραφία του, η οποία θα κυκλοφορήσει τελικά το 1982.
Στη σαραντάχρονη πορεία του, έγραψε εκατοντάδες τραγούδια, όργωσε Ελλάδα και Αμερική και ανέδειξε μια ολόκληρη γενιά μουσικών και τραγουδιστών. Αν και ο επίλογος ήταν τραγικός. Το ξημέρωμα της 3ης Αυγούστου 1972, φεύγοντας χαράματα από το μαγαζί που δούλευε με τον Τσιτσάνη, έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου του και σκοτώθηκε στο Πέραμα, πηγαίνοντας για το εξοχικό του στη Σαλαμίνα. Κηδεύτηκε την επόμενη μέρα στο νεκροταφείο της Καλλιθέας. Ήταν 59 χρονών.
Γυάλινο Μουσικό Θέατρο
Λεωφόρος Συγγρού 143, Ν. Σμύρνη
Τηλ. 210 9315 600