Ο Τζέιμς Ρομ, συγγραφέας του βιβλίου «Το Φάντασμα του Θρόνου. Ο θάνατος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ο αιματηρός αγώνας για την αυτοκρατορία του» και καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο Bard College της Νέας Υόρκης, δεν επαναφέρει «απλά» το ζήτημα της χρονολόγησης -καταγράφοντας τόσο την έμφαση με την οποία η Κατερίνα Περιστέρη τοποθετεί το μνημείο στον 4ο αι. π.Χ. όσο και τη διαφωνία της με τις εκτιμήσεις της καθηγήτριας Ολγας Παλαγγιά, αλλά συνδέει τις προσδοκίες για την ανασκαφή με την ελληνική «κατακερματισμένη οικονομία» και την «επισφαλή κυβέρνηση».
Επιπλέον, ο Ρομ, στο άρθρο του με τίτλο «Ο τύμβος της Αμφίπολης φέρνει εκπληκτικά ευρήματα, αλλά το μυστήριο παραμένει», αναφέρει ότι «Τα αρχαιολογικά ευρήματα στον τύμβο της Αμφίπολης μπορεί να χρονολογούνται στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτά τα νέα απολαμβάνουν οι νεοέλληνες. Αλλά αν ο τύμβος είναι ρωμαϊκός;»
Οι Ελληνες εύχονται ο Μέγας Αλέξανδρος να έρθει να τους σώσει
«Με την οικονομία κατακερματισμένη και την κυβέρνηση επισφαλή, οι Έλληνες εύχονται ο Μέγας Αλέξανδρος -ή έστω η μητέρα του, ο γιος του ή ένας από τους στρατηγούς του- να έρθει να τους σώσει. Η Ελλάδα τρέφει μεγάλες ελπίδες ότι ο τεράστιος τύμβος που ανασκάπτεται στην Αμφίπολη φιλοξενεί έναν από αυτούς τους αρχαίους Μακεδόνες. Αλλά όταν αποκαλυφθούν οι εσωτερικοί θάλαμοι, κάτι που θα γίνει τις επόμενες εβδομάδες, μπορεί να υπάρξουν απογοητεύσεις», σημειώνει ο Ρομ.
«Μέχρι στιγμής από τον τύμβο της Αμφίπολης έχουν έρθει στο φως καλλιτεχνικά θαύματα, καθώς και η εικασία ότι ο ένοικος ή οι ένοικοί του είναι υψηλές προσωπικότητες. Την περασμένη εβδομάδα ένα εντυπωσιακό ψηφιδωτό που αποτυπώνει μία μυθολογική σκηνή αρπαγής: ο Άδης, οδηγώντας ένα άρμα, τραβά τη θεά Περσεφόνη στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου, ενώ ο θεός Ερμής καθοδηγεί τα άλογα του άρματος. Με έναν ακόμη κυκλικό σημείο να λείπει (αλλά πιθανώς αποκαλύψιμο), αυτό το μωσαϊκό είναι ξεκάθαρα ένα αριστούργημα, όπως και οι γλυπτές Καρυάτιδες που φρουρούν την είσοδο του θαλάμου», προσθέτει ο Τζέιμς Ρομ.
Συνεχίζοντας το άρθρο του, αναφέρει: «αν και αυτά τα ευρήματα έχουν εντυπωσιάσει όλον τον κόσμο και το ελληνικό έθνος, λίγα έχουν πει για το τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον μη αποκαλυφθέντα ακόμη τοίχο πίσω από την τέταρτη θύρα. Και το μωσαϊκό και οι Καρυάτιδες έχουν εγείρει τα ερωτήματα όπως αν το κτίσμα χρονολογείται την εποχή των διαδόχων του Μ.Αλεξάνδρου -το τελευταίο τέταρτο του 4ου πΧ αιώνα- ή ακόμη ότι μπορεί να είναι ρωμαϊκός παρά ελληνικός».
«Η χρονολόγηση ενός αρχαίο μνημείου δεν είναι συχνά εύκολη, ειδικά αν δεν υπάρχουν επιγραφές ή εύκολα χρονολογήσιμα αντικείμενα, όπως νομίσματα ή αγγεία. Τέτοια στοιχεία ακόμη δεν έχουν ανακοινωθεί από την ανασκαφική ομάδα της Αμφίπολης, με επικεφαλής την Κατερίνα Περιστέρη. Η κ.Περιστέρη έχει ισχυριστεί με σθένος ότι ο τάφος τοποθετείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου πΧ αιώνα, την ταραγμένη εποχή που ακολούθησε τις κατακτήσεις του στην Ασία και τον ξαφνικό θάνατό του το 323 πΧ, αλλά δεν έχει πει γιατί το πιστεύει αυτό. Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η κ.Περιστέρη απάντησε οργισμένα σε όσους αμφισβήτησαν αυτή τη χρονολόγηση, υπονοώντας ότι έχει στηριχθεί σε αποδείξεις που για άγνωστο λόγο δεν έχει αποκαλύψει μέχρι στιγμής», υπογραμμίζει ο Ρομ.
Η «αμφισβητίας» Όλγα Παλαγγιά
«Ενας από αυτούς τους αμφισβητίες είναι η Όλγα Παλαγγιά, καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά την ανακάλυψη των Καρυάτιδων, τον περασμένο μήνα, η Παλαγγιά, ειδική στην ιστορία της αρχαίας γλυπτικής, υποστήριξε ότι δεν έχουν σμιλευτεί από Έλληνες ή Μακεδόνες της αλεξανδρινής εποχής, αλλά από Ρωμαίους σε μεταγενέστερο χρόνο μιμούμενοι τους Έλληνες προκατόχους τους. Το ψηφιδωτό υπολογίζει ότι είναι έργο του 1ου παρά του 4ου αιώνα πΧ. Κατά την άποψή της ο τύμβος της Αμφίπολης δεν μπορεί να φιλοξενεί Μακεδόνα ένοικο, αλλά ίσως να αποτελεί μνημείο κάποιας ρωμαϊκής στρατιωτικής νίκης στην περιοχή, πιθανώς στους Φιλίππους, μία περιοχή κοντά στην Αμφίπολη, και όπου μετά τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα, ο Οκταβιανός νίκησε το στρατό του Βρούτου και του Κάσιου», τονίζει.
Οι ανακρίβειες του Τζέιμς Ρομ
«Αν η χρονολόγηση της Παλαγγιά αποδειχθεί σωστή, το εύρημα της Αμφίπολης θα παραμείνει αναμφισβήτητα εξέχουσας σημασίας, ωστόσο το ελληνικό εθνικό συναίσθημα που θα έχει προκαλέσει η ανασκαφή θα είναι βαθιά απογοηετυτικό. Η ιδέα ότι ο τύμβος συνδέεται με τον Μέγα Αλέξανδρο, τον ηρωικό ηγέτη που συνεχίζει να εμπνέει υπερηφάνεια ακόμη και σήμερα τους Έλληνες, έχει περίοπτη θέση στις ανακοινώσεις και τις συνεντεύξεις Τύπου των ανασκαφέων» γράφει ο Ρομ (σημείο ανακριβές, μια και ουδέποτε -αμέσως, τουλάχιστον- ο Αλέξανδρος συμπεριελήφθη σε ανακοινώσεις του ΥΠΠΟΑ και συνεντεύξεις της κ. Περιστέρη).
Η πολιτική της αρχαιολογίας
«Κορυφαίοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου και του Έλληνα πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, έχουν επισκεφθεί την Αμφίπολη και έχουν ισχυριστεί ότι είναι ένα μνημείο προς τιμήν του ελληνικού και όχι του ρωμαϊκού πολιτισμού», λέει ο Ρομ.
«Αλλά τώρα υπάρχει ένα μεγάλο στοίχημα για το τι θα αποκαλυφθεί στους κύριους θαλάμους του τάφου, πιθανώς ακριβώς πίσω από τον προσφάτως εκκαθαρισμένο τρίτο προθάλαμο. Ένα έθνος βασανισμένο από τα οικονομικά δεινά και την πολιτική αβεβαιότητα μπορεί να λάβει μία ανύψωση της αυτοπεποίθησής του, μία υπενθύμιση ενός ενδόξου παρελθόντος, όταν οι βασιλιάδες του κυβερνούσαν σχεδόν όλον τον κόσμο. Ή μπορεί να δουν μία απόδειξη της παρακμής που ακολούθησε, τους αιώνες μετά τον Μέγα Αλέξανδρο, όταν οι Έλληνες αποτέλεσαν στόχο εισβολής των "βάρβαρων" Ρωμαίων. Η ιστορική έρευνα ήταν πάντα πολιτικοποιημένη στην περιοχή του Αιγαίου, αλλά τα ερωτήματα γύρω από την Αμφίπολη, που ελπίζουμε να απαντηθούν τις επόμενες λίγες εβδομάδες, έχουν φέρει την πολιτική της αρχαιολογίας σε άλλο επίπεδο», καταλήγει.