Η 29χρονη Ιρανή σκιτσογράφος που με τα σκίτσα της σατίρισε το αυταρχικό Ιρανικό καθεστώς και εξέτιε μια από τις πιο αυστηρές ποινές που έχουν ποτέ επιβληθεί, στη Φυλακή Εβίν, απελευθερώθηκε χθες 3 Μαΐου, μετ΄από ένα χρόνο φυλάκισης. Η είδηση της αποφυλάκισής της συνέπεσε με την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, όπως αναφέρθηκε από το Διεθνές Δίκτυο Δικαιωμάτων των Γελοιογράφων, οι οποίοι την βράβευσαν το καλοκαίρι που μας πέρασε με το βραβείο θάρρους CRNI 2015.
Η Ιρανή σκιτσογράφος Atena Farghadani βρέθηκε στο στόχαστρο των ιρανικών αρχών, κατηγορούμενη για απρέπεια και αισχρότητα το 2014. Η κατηγορία ήταν ακόμα ένας κρίκος στην καταδίωξη και τη φίμωσή της από το ιρανικό κράτος. Η απρέπεια συνίστατο στο ότι έκανε μια «χειραψία» με τον δικηγόρο της Mohammad Moghimi. Η κίνηση αυτή χρεώθηκε και στους δύο ως παράνομη ερωτική σχέση και άσεμνη συμπεριφορά. Συνελήφθησαν στις 13 Ιουνίου του 2014. Αφέθηκαν ελεύθεροι τρεις ημέρες αργότερα, με εγγύηση £ 40.000 ($ 60.000).
Η Φαρχαντάνι, πρώην φοιτήτρια σχολής Καλών Τεχνών, εκφράζει τις πολιτικές της απόψεις μέσα από τα έργα της, για τα οποία και συνελήφθη. Ο Abolghassem Salavati, ο δικαστής που δίκασε την Φαρχαντάνι είναι γνωστός ως ο «δικαστής του θανάτου» ή ο «δικαστής της κρεμάλας» εξ αιτίας των δρακόντειων ποινών που έχει επιβάλλει σε δημοσιογράφους, καλλιτέχνες, bloggers, και πολιτικούς ακτιβιστές. Η δίκη της Φαρχαντάνι κράτησε μόλις μια ημέρα. Το κατηγορητήριο είναι μια καρικατούρα της δικαιοσύνης.
Οι γελοιογραφίες όπως έχει αποδειχθεί δεν αρέσουν καθόλου στο ιρανικό καθεστώς. Οι σκιτσογράφοι είναι ο υπ΄ αριθμόν ένα εχθρός του Ισλάμ. Και οι σκιτσογράφοι παγκοσμίως βρίσκονται πρώτοι στη λίστα των φανατικών. Σε κάθε πιθανή απορία γιατί ένα σκίτσο και όχι ένα κείμενο δημιουργεί τόσο μεγάλη δυσανεξία στα καθεστώτα αυτά, η απάντηση έρχεται από την γνωστή ρήση «μια εικόνα, χίλιες λέξεις». Η εικόνα είναι ο απόλυτος εχθρός σε περιοχές του πλανήτη που ο αριθμός των αναλφάβητων αγγίζει πολύ υψηλά ποσοστά, ανάμεσα στους άντρες ή από καθεστώτα, στα οποία οι γυναίκες έχουν πολύ περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Το Μάιο του 2012, ο Ιρανός ζωγράφος Μαχμούντ Σοκράγε καταδικάστηκε σε 25 χτυπήματα με μαστίγιο για την γελοιογραφία ενός μέλους του κοινοβουλίου. Όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα Guardian, στη γελοιογραφία, ο κοινοβουλευτικός άνδρας από την πόλη Αράκ, κ. Αχμάντ Λουφτί Αστιανί απεικονίζεται σε γήπεδο με ποδοσφαιρική στολή. Ο σκιτσογράφος με τον τρόπο αυτό - σημειώνει η εφημερίδα- υπαινίχθηκε το γεγονός ότι ο πολιτικός έχει επανειλημμένως κατηγορηθεί για ανάμιξη στις αθλητικές υποθέσεις. Η ποινή σχολιάστηκε σε όλο τον κόσμο και πολλοί Ιρανοί εξέφρασαν την οργή τους στα κοινωνικά δίκτυα. Ο Ιρανός σκιτσογράφος Κιανούς Ραμεζανί που ζει εξόριστος στο Παρίσι εδώ και πέντε χρόνια, λόγω των σκίτσων του, δήλωσε: ”Πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός. Η εμπειρία μου από τους ισλαμιστές δείχνει ότι δεν ξεχνούν ποτέ. Η ελευθερία της έκφρασης είναι κατά τη γνώμη μου, η παρακαταθήκη μας, πρέπει να την προστατέψουμε”.
Η δοκιμασία της Φαρχαντάνι ξεκίνησε όταν δημοσίευσε στο Facebook ένα σκίτσο που απεικόνιζε τους Ιρανούς ηγέτες ως πιθήκους και αγελάδες. Αφορμή ήταν ένα νομοσχέδιο το οποίο θα περιόριζε την πρόσβαση των γυναικών στον έλεγχο των γεννήσεων. Για αυτό το σκίτσο καταδικάστηκε τον Μάιο του 2014, σε ποινή 12 ετών και εννέα μηνών. Κατηγορήθηκε σύμφωνα με την έκθεση που έφρε στη δημοσιότητα η Διεθνής Αμνηστία για «προσβολή μελών του Κοινοβουλίου» και για «εξάπλωση προπαγάνδας κατά του συστήματος».
Παρόλο που οργανώσεις δικαιωμάτων ξεσηκώθηκαν σε όλο τον κόσμο, η 29χρονη καλλιτέχνης και ακτιβίστρια παρέμεινε φυλακισμένη έως το Νοέμβριο. Την συνέλαβαν ξανά τον Ιανουάριο του 2015 μετά από ένα βίντεο που είχε ανεβάσει στο διαδίκτυο και στο οποίο κατήγγειλε την κακομεταχείριση που υπέστη από τους φρουρούς της. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της δεν είχε καμία πρόσβαση σε δικηγόρους ή την οικογένειά της. Τρεις εβδομάδες μετά από τη σύλληψή της ξεκίνησε απεργία πείνας και οι πληροφορίες λένε ότι υπέστη καρδιακή προσβολή μέσα στη φυλακή. Η Φαρχαντάνι έστειλε μια επιστολή στον Ανώτατο Ηγέτη Σεγιέντ Αλί Χαμενεΐ, γράφοντας ότι είναι ντροπή για ένα έθνος να τιμωρείται η καλλιτεχνική έκφραση.
Η Διεθνής Αμνηστία, η Διεθνής Εκστρατεία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Ιράν, και το διεθνές δίκτυο δικαιωμάτων των σκιτσογράφων, ισχυρίζονται ότι η ανώτερη ποινή την οποία θα μπορούσαν να επιβάλλουν στην Φαρχαντάνι είναι επτά χρόνια και έξι μήνες αντί για τα 12 χρόνια και εννέα μήνες που της είχαν επιβάλλει. Η οικογένειά της απειλείται συνεχώς από την πρώτη κιόλας στιγμή της σύλληψής της. Η Φαρχαντάνι βρέθηκε στη φυλακή χωρίς να έχει διαπράξει κανένα πραγματικό έγκλημα. Τιμωρήθηκε απλώς για την άσκηση του δικαιώματός της στην ελευθερία του λόγου. Όλα αυτά, παρά την δέσμευση του κράτους της να προστατεύει την ελευθερία του λόγου, έχοντας ήδη υπογράψει το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η καλλιτεχνική δραστηριότητα.
Το καλοκαίρι του 2015 , η Ιρανή καλλιτέχνης κέρδισε το βραβείο θάρρους CRNI ενώ κρατείτο στη φυλακή. «Η Atena Farghadani αρνήθηκε να το βάλει κάτω», ανακοίνωσε τότε το CRNI (το διεθνές δίκτυο για τα δικαιώματα των σκιτσογράφων). «H Atena είναι από τους πιο γενναίους ανθρωπιστές που ξέρουμε», δήλωσε ο Robert Russell, ιδρυτής του διεθνούς δικτύου. «Όταν προσπάθησαν να την εκφοβίσουν με βασανισμό, δεν το έβαλε κάτω και απάντησε με μπουνιές. Η φυλάκισή της από το συγκεκριμένο καθεστώς είναι μία από τις πιο άδικες πράξεις στην σύγχρονη ιστορία του Ιράν», πρόσθεσε. Η βράβευσή της ήταν μία ομόφωνη απόφαση του διεθνούς δικτύου για τα δικαιώματα των σκιτσογράφων και το θέμα της προβλήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης παγκοσμίως.
Η Σύμφωνα με το CRNI, η Farghadani είναι ευγνώμων για την υποστήριξη όλων των γελοιογράφων, ακτιβιστών και ανθρωπιστικών οργανώσεων, αλλά εξέφρασε την ανησυχία της για εκείνους που παραμένουν φυλακισμένοι και φιμωμένοι. Δήλωσε την πρόθεσή της να παραμείνει στο Ιράν και να συνεχίσει το έργο της ως καλλιτέχνης.