Αγαπά με πάθος τις λέξεις. Τις επισκέπτεται τακτικά, πέρα από τις συναναστροφές του, στα πολλά και απίθανα λεξικά κάθε τύπου που έχει στα ράφια της βιβλιοθήκης του, νοιάζεται για τη σχέση μαζί τους, εξοικειώνεται με τις ιδιαιτερότητες της καταγωγής, της χρήσης, αλλά και της αμφιθυμίας τους, όπως θα έκανε για έναν δικό του άνθρωπο.
Ζώντας άλλωστε, εδώ και σαράντα πέντε χρόνια σε δύο πατρίδες, στη Γαλλία και την Ελλάδα, γράφοντας σε δύο γλώσσες, ο αυτομεταφραζόμενος Βασίλης Αλεξάκης (μεταφράζει ο ίδιος τα βιβλία του από τα γαλλικά στα ελληνικά και τούμπαλιν), γνωρίζει από πρώτο χέρι την περιπέτεια της γλώσσας. Τα μυθιστορήματα του «Η μητρική γλώσσα» (Εξάντας, 1995, Βραβείο Medicis), «Οι ξένες λέξεις» (Εξάντας, 2003, βιβλίο που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2004) και «Η πρώτη λέξη» (Εξάντας, 2011, που ο Le Monde είχε κατατάξει στα δέκα καλύτερα του 2010), καταγράφουν μέσα από τη μυθοπλασία τις διαδρομές αυτής ακριβώς της περιπέτειας.
Η γλώσσα της μαμάς και ο Μπέκετ
Δηλαδή, σε ποια γλώσσα γελάτε; Δεν γελάτε και κλαίτε στην ίδια; ρωτά το TheTOC τον Βασίλη Αλεξάκη, δύο ημέρες πριν τη διάλεξη του με τίτλο «Μια γλώσσα για να γελάς και μια γλώσσα για να κλαις», στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
Στην ξένη γλώσσα δεν υπάρχει συγκίνηση, γιατί δεν υπάρχει μνήμη. Η ξένη γλώσσα έχει μία απόσταση. Η οποία βεβαίως, διευκολύνει το χιούμορ.
«Η μητρική γλώσσα είναι η γλώσσα της μαμάς» απαντά ο Αλεξάκης. «Των πρώτων ακουσμάτων, των πρώτων τραγουδιών. Η μητρική γλώσσα κουβαλάει συγκίνηση. Είναι συγκινητική όπως η επιστροφή στην πατρίδα.»
«Στην ξένη γλώσσα δεν υπάρχει συγκίνηση, γιατί δεν υπάρχει μνήμη. Η ξένη γλώσσα έχει μία απόσταση. Η οποία βεβαίως, διευκολύνει το χιούμορ.
Ο Μπέκετ (Ιρλανδός) έγραψε πολλά από τα έργα του στα γαλλικά, γεγονός που τον βοήθησε να αναπτύξει το περίφημο μπεκετικό χιούμορ και το Θέατρο του Παραλόγου. Το ίδιο και ο Ιονέσκο (Ρουμάνος). Όμως, εδώ υπάρχει και ένα δεύτερο στοιχείο, γιατί και οι δύο που ανέφερα, έγραψαν θέατρο, διαλόγους…»
Η ξένη γλώσσα είναι η γλώσσα του δρόμου
«Η γνώση της ξένης γλώσσας» εξηγεί ο Αλεξάκης «δεν είναι σχολική. Είναι πιο ανάλαφρη, σαν παιχνίδι. Για να μάθεις μια ξένη γλώσσα, ακόμη κι αν έχεις κάποια προπαίδεια, δεν έχεις υποστεί αυτά που περάσαμε στο σχολείο, δεν έχεις συνδέσει τη μνήμη με δασκάλους που σε μάλωναν για τις ανορθογραφίες σου. Άρα, αυτό που ξέρεις, όταν μιλάς μια ξένη γλώσσα, είναι κατά κύριο λόγο, η γλώσσα του δρόμου. Εγώ, δεν έχω υποστεί τα γαλλικά του 18ου αιώνα, όπως ένας Γάλλος. Δεν έχω αυτήν την καταγραφή. Όμως, έχω «υποστεί» τα αρχαία ελληνικά.
Η μητρική γλώσσα κουβαλάει συγκίνηση. Είναι συγκινητική όπως η επιστροφή στην πατρίδα
Βεβαίως, με τα χρόνια καταγράφεται μία πορεία αντίθετη. Εάν ζεις εκτός της πατρίδας σου για πολλά χρόνια -δεν μιλάω για τρία ή τέσσερα, ως φοιτητής- απομακρύνεσαι από τη μητρική γλώσσα, οπότε η απόσταση διευκολύνει το χιούμορ, ενώ δένεσαι με την ξένη γλώσσα στενά.
Οπότε, ναι, υπάρχει μια γλώσσα για να γελάς και μία γλώσσα για να κλαις και υπάρχουν και οι αντίστροφες διαδρομές…»
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβρη του 1943. Σπούδασε στην Ανωτάτη Δημοσιογραφική Σχολή της Λιλ. Είναι εγκατεστημένος στο Παρίσι από το 1968. Εκεί εργάστηκε ως δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίου στην εφημερίδα «Le Monde» και χρονογράφος. Έτσι εξοικειώθηκε με τη γαλλική γλώσσα στην οποία έγραψε τα πρώτα του μυθιστορήματα.
Ως πεζογράφος έχει τιμηθεί στη Γαλλία με τα βραβεία Αλμπέρ Καμύ, Medicis (το 1995, για το βιβλίο του Η μητρική γλώσσα), καθώς και με το Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας (το 2007, για το βιβλίο του μ.Χ.). Έργα του έχουν εκδοθεί, εκτός από τη Γαλλία, όπου κυκλοφορούν ταυτόχρονα σχεδόν με την Ελλάδα, στη Γερμανία, την Ισπανία, την Αρμενία, την Ιταλία, τη Ρωσία, την Τουρκία, την Αργεντινή, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Info: Δευτέρα 28 Απριλίου, Ίδρυμα Β & Μ Θεοχαράκη (Βασιλίσσης Σοφίας 9 και Μέρλιν 1, Σύνταγμα, τηλ. 210-3611206), ώρα 18:00 – 20:00, είσοδος ελεύθερη.